Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ashirboyev S. Qutbning “Xusrav va Shirin” dostoni va o‘zbek adabiy tili. T.- 
“O‘qituvchi”. 1997. 22 bet. krill 
2. Дадабаев Х. Военная лексика в староузбекском языке. Автореф. Дисс... 
канд.фолол.наук. –Ташкент, 1981. С. 21.
3. Davron N. Sayfi Saroyining adabiy faoliyati. Filol.fanlari kandidati...diss. –T., 1967.
4. Grekov B., Yakubovskiy A. Oltin O‘rda va uning qulashi. –Toshkent, 1956. Krill 
5. Фазылов Э. Староузбекский язык. Хорезмийские памятники XIV века. T.I-II. –
Tашкент: Фан, 1966-1971. T.I. 1966. -652с. T.II. 1971. -383с 
OʻZBEK ADABIY TILIDA TAOM NOMLARINING OʻRGANILISH 
TENDENSIYALARI 
STUDYING TRENDS OF FOOD NAMES IN UZBEK LITERARY LANGUAGE 
Qahramon Roʻziyev 

 
Annotation. This article discusses the use of food names in the history of the Uzbek 
language, especially in the works of Mahmud Kashgari "Devonu Lugotit Turk" and Alisher 
Navoi. Also, scientists who conducted scientific research on this topic in our modern linguistics 
and their scientific views are described. Information about the stages of study of this field is 
provided. 
Key words: the use of food names in the work "Devonu Lugotit Turk", food names in the 
works of A. Navoi, Turkish food names, lexical-semantic groups of food names. 
 
Inson jamiyatda yashar ekan, shu jamiyatda aqliy va jismoniy faoliyat bilan 
shug‘ullanadi. O‘z mehnati bilan jamiyatga moddiy va ma’naviy hissa qo‘shadi. Ana shu 
mehnatni amalga oshirish jarayonida insonga kuch-quvvat kerak. Tabiiyki, insonlar bu kuch-
quvvatni oziq-ovqat mahsulotlaridan oladi. Shu ma’noda, Abu Ali ibn Sinoning “Ba’zilar 
ovqatlanish uchungina yashaydilar, men esa yashash uchun ovqatlanaman”,– degan so‘zlari 
mutlaqo to‘g‘ri bo‘lib, insonning yashashdan maqsadi faqat taom tanavul qilish emas, aksincha, 
yashash uchun iste’moq qilish oliy maqsaddir.
Muayyan xalq tilning rivojlanishi va boyib borishida terminologiya sohasi alohida 
ahamiyat kasb etadi. Hozirgi vaqtda oʻzbek terminologiyasi har tomonlama shahdam qadamlar 
bilan taraqqiy etmoqda. Shu o'rinda, xalqning tarixi, an’ana-udumlari bilan oshpazlik 
terminologiyasi ham bundan mustasno emas. Taom tayyorlash, uni iste’mol qilish har bir 
xalqning madaniyati, yashash sharoiti, iqlimi, mehnat faoliyatidan kelib chiqqan holda turlicha 
san’atdir. Bir xildagi taom mahsulotini ikki xalq vakiliga bersangiz, oʻzgacha ikki xil taom 
tayyorlashadi.
Taom tayyorlash ibtidoiy jamoa tuzumida kelib chiqqan deyish mumkin. Bu davrda odamlar 
olovni kashf etganlar, baliq, turli hayvonlarni ovlab pishirib, ovqat sifatida iste’mol qila 
boshlaganlar. Olovdan foydalanish natijasida odamlar har xil hayvon va oʻsimliklarning ozuqalik 
sifatini ajrata oladigan boʻlganlar, shu bilan birga taomlarning har xil turlarini kashf etishgan. 
Oʻzbekiston hududida asrlar davomida dehqonchilik, bogʻdorchilik, chorvachilik taraqqiy 
etgan. Chorvachilik, bogʻdorchilik va dehqonchilik mahsulotlarining mavjudligi oshpazlikni 
avvaldagiga qaraganda birmuncha rivojlanishiga sabab boʻlgan. Oʻzbeklarning “tandir kabob”, 
“koʻmma qorin”, “qovurdoq” va dehqonchilik mahsulotlaridan tayyorlanadigan turli suyuq va 
yovgʻon ovqatlari, “koʻmoch” va har xil nonlar oʻsha davrlarda kelib chiqqan. 
Oʻrta asrlarda oshpazlik san’ati yanada rivojlanib bordi. Jamiyat rivojlangan sari inson 
ongi, dunyoqarashi, didining ham oʻsib borishi natijasida eng oddiy mahsulotlardan murakkab 
mahsulotlarni tayyorlash va iste’mol qilishga olib keldi. Endilikda oʻzbek oshpazligi va 

O‘qituvchi, Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti,