Hammaga omad) Moddalar almashinuvi bosqichlari
Glikoneogenez. Kori va glukoza-alanin sikli
Download 1.76 Mb. Pdf ko'rish
|
biokimyo javoblar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Glikoliz va glyukoneogenezning o‘zaro bog‘liqligi (Kori sikli).
|
33. Glikoneogenez. Kori va glukoza-alanin sikli. ГЛЮКОНЕОГЕНЕЗ Сут кислота алмашинувининг охирги маҳсулоти эмас, лекин унинг ҳосил бўлиши метаболизмнинг боши берк йўлидир: сут кислотадан фойдаланишнинг ягона усули ўша лактатдегидрогеназанинг ўзи иштироки билан сут кислотанинг қайтадан пируватга айланиши билан боғлиқдир. Ҳосил бўладиган сут кислота гликолиз рўй бериб турадиган ҳужайралардан қонга ўтади ва асосан жигарда ушланиб қолиб, шу ерда пируватга айланади. Жигарда пируват қисман оксидланади, қисман глюкозага айланади, —Кори цикли ёки глюкозо-лактат цикл деб шу- м ни айтилади. Пируватнинг бир қисми мускулларда трансаминланиш йўли билан аланинга айла- к нади, аланин жигарга боради ва бу ерда яна пируват ҳосил қилади,— буни глюкозо-аланин цикли деб айтилади. Гликолиз қандай йўл билан борса, глюконеогенез ҳам асосан шу йўл билан, лекин тескари йўналишда 2 боради. Лекин гликолизнинг учта реакцияси қайтмас бўлади ва шу босқичларда гликонеогенез реакциялари гликолиз реакцияларидан фарқ қилади Glikoliz va glyukoneogenezning o‘zaro bog‘liqligi (Kori sikli). Organizmning ayrim to‘qimalarida uglevod almashinuv jarayonlari bir-birlari bilan bog‘liq holatda, ya’ni bir-birlarini to‘ldirib boradilar. Masalan, muskul to‘qimasi faol ishlashi natijasida glikogen laktat kislotasiga parchalanadi. Hosil bo‘lgan laktat qon bilan jigarga boradi va glikoneogenez jarayoni natijasida glyukozaga aylanadi. So‘ng esa glyukoza jigardan, qon orqali yana muskul to‘qimasiga kelib, ma’lum miqdori glyukogenga aylansa, ma’lum miqdori energetik material sifatida muskullarda parchalanadi va laktat hosil qilishi mumkin. Bu to‘qimalararo (organlar) boshqarilish siklini Karl va Gerta Korilar (er-xotin) ochgan bo‘lib, hozirda bu kashfiyot « Kori sikli » deb nomlanadi. Bu ilmiy ishlari uchun ular Nobel mukofotiga sazovor bo‘lganlar (61- rasm). So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, «Kori sikli» anaerob organizmlarda doimiy bo‘lib, inson organizmida juda kam ro‘y beradi. Chunki hosil bo‘lgan laktatni asosiy miqdori muskul to‘qimasi (ish bajarmagan) holatida oksidlanib, glyukoza va so‘ng glikogenga aylanadi. Miya to‘qimasi qon zardobidan asosan valin, leytsin va izoleytsinlarni sorib oladi (mushak va jigarga nisbatan 4 marotaba ko‘p). Alanin asosiy glikogen aminokislota hisoblanadi, jigarda esa alanin va serindan glyukozani hosil qilish xususiyati ota yuqoridir. Shuning uchun, mushak va jigar orasida glyukozo-alanin sikli aminokislotalar va uglevodlar almashinuvida muhim rol o‘ynaydi. |
