Харобаси (мил ав. 2-минг йилликнинг иккинчи ярми). Шеробод тумани

"Baqtriya sarobi"ni yo'q qilish [ tahrir | kodni tahrirlash ]

18-asrdan beri. Yevropa olimlari Baqtriya yunon shohlarining hayratlanarli darajada mahorat bilan ishlangan portretlari tushirilgan yuqori sifatli tangalardan xabardor edilar. Biroq, Rim, Afina Akropol yoki Fors Persepolisi kabi Baqtriya madaniyatining ko'rinadigan yodgorliklari topilmadi. Shuning uchun tadqiqotchilar, asosan, keyingi davrlar materiallari bilan ish olib bordilar, ular asosida Markaziy Osiyoning qadimiy madaniyatini tikladilar. Kushonlar davrining barqaror qadimiy asoslari haqida gapiradigan juda katta miqdordagi materiallarga qaramay, to'g'ridan-to'g'ri ellinistik yodgorliklarning yo'qligi (tangalardan tashqari) baxtsiz tushunmovchilik bo'lib tuyuldi. Baqtriyaning ellinistik madaniyati masalasi, ayniqsa Balxda zondlashlar muvaffaqiyatsizlikka uchraganidan keyin keskin paydo bo'ldi, bu erda ellinistik qatlamlar er osti suvlarining yuqori darajasi tufayli qisman yashiringan yoki ular ifodasiz materiallar bilan ta'minlangan. Bu esa “Baqtriya sarobi” (1925 yil Fuche) tezisiga turtki bo‘lib, Baqtriyaning rivojlanmagan mamlakat ekanligi, tanga shakllari yunon ustalari tomonidan ziyorat qilinganligi, buddaviy yodgorliklardagi qadimiy naqshlar esa Rim ta’siri bilan izohlangan. Yana hushyorroq tadqiqotchilar, ular orasida D. Shlumberger alohida ajralib turardi, ellinistik yodgorliklarning yo'qligi mintaqani yaxshi bilmaslik bilan bog'liq deb taxmin qilishgan.
Biroq, vaziyatni Sharqning ellinistik yodgorliklari to'g'risida umumiy kam ma'lumotga ega bo'lishi yanada og'irlashtirdi, bu Yunon-Makedoniya mustamlakachiligining zaifligi va butun qadimgi madaniyat tizimida sharqiy mintaqaning periferik ahamiyati haqida gapirishga asos berdi. Ammo, keyinchalik ma'lum bo'lishicha, Sharqning ellinistik madaniyati to'g'risidagi kam ma'lumot aynan Yunon-Makedoniya mustamlakasi bilan bog'liq edi, chunki bu mintaqaning zamonaviy shaharlarining aksariyati aynan o'sha davrda paydo bo'lgan. Ayxonim Oʻrta Osiyoda shunday yaxshi holatda saqlangan va jahon miqyosidagi ellinistik madaniyat yodgorliklari bilan taʼminlangan yagona yirik ellinistik shahar edi.
O‘sha 1964-yilda D.Shlumberger o‘z hayotidagi orzusini ro‘yobga chiqargan holda – O‘rta Osiyoda haqiqiy ellinistik shaharni ochib, ko‘tarilish uchun Damashqqa boradi.
1965 yildan boshlab missiya rahbari bo'lgan professor P. Bernard boshchiligidagi frantsuz arxeologlari tomonidan aholi punktini tizimli o'rganish boshlandi. Aholi punkti to'g'ridan-to'g'ri sovet-afg'on chegarasida joylashgan edi, shuning uchun dastlabki ikki yil davomida sovet mutaxassislari qazishmalarda qatnashdilar - 1965 yilda ular I. T. Kruglikova (Qora dengizdagi yunon yodgorliklari bo'yicha mutaxassis) va B. A. Litvinskiy (Tojikiston akademiyasidan) edi. Fanlar), 1966 yilda - G. A. Koshelenko (ellinizmning yirik tadqiqotchisi, keyin Parfiya madaniyati bo'yicha nomzodlik dissertatsiyasini tugatgan) va R. M. Munchaev .
1978 yilgacha qadimiy shaharning asosiy bino va inshootlari aniqlanib, oʻrganildi. Quyidagilar oʻrganildi: korinf ordeni ustunlari bilan bezatilgan old hovlisi boʻlgan saroy majmuasi, omborxonalar va arxiv koʻzdan kechirildi. Juda katta gimnaziya ham tekshirildi . Saroy yaqinida oikistlardan (shahar asoschilaridan) biri Kineusning qahramoni topilgan va qazilgan. Uning yonida bir nechta binolar o'rganildi. Akropol yonbag'rida joylashgan Ay-Xonimda odatiy yunon teatri ochildi. Bobil tipidagi istehkomlar - loy g'ishtdan qurilgan qalin devorlar ham o'rganildi.
Ayxonimda tanga zarb qilish uchun bronza disklardan yasalgan yarim tayyor mahsulotlar, kumush va oltin quymalari, qo'rg'oshin va og'irliklar topilgan. Bu shaharning o'z zarbxonasi bo'lganidan dalolat beradi.
Oxirgi bir necha yil ichida Chora (J.-C. Bogʻ rahbarligida) – qadimiy shaharning qishloq xoʻjaligi tumani ham oʻrganildi, bu esa qishloq aholi punktlari tarmogʻi va sugʻorish tizimini aniqlash imkonini berdi. qurilishi, ehtimol, ancha mashaqqatli va ancha qimmat korxona bo'lgan ob'ektlar.