Ha'z qq tili. Leksikologiya

Alıstan arbalag`ansha, jaqınnan dorbala 
(Qaraqalpaq naqıl-maqalları). 

---

Bir zaldı ko`rsetti adamlar jayıp, 
Aldı beti oypat, art beti biyik
(A.Dabılov). 
Awın teren`ge de saldı, sayızg`a da saldı, balıqlı da boldı, dımsız bosqa da 
ju`rdi (O`.Ayjanov). 
4) Hal-jag`day, is-ha`reket, qıymıl t.b. Birazları ash, birazları toq (Berdaq). 
Er jigit eli ushın tuwadı, eli ushın o`ledi (Qaraqalpaq naqıl-maqalları). Nurlıbay 
asqan bay da emes, dımı joq jarlı da emes … (M.Da`ribaev). 
Jigitlik degen nar eken, 
«arrılıq degen jar eken 
(Berdaq). 
5) Sezimdi, kewildi bildiredi: jaqsı ko`riw – jek ko`riw, ku`liw-jılaw, 
qayg`ı-quwanısh, doslıq-dushpanlıq ha`m t.b. 
O`mirdi jaqsı ko`riw, dushpandı jek ko`riw – ekewi de bir is, bir sezim 
(N.Da`wqaraev). Ashıw-dushpan, aqıl-dos, ashıwına aqıl qos. Dushpan ku`ldirip, 
dos jılatıp aytadı (Qaraqalpaq naqıl-maqalları). 
6) Sın, sapa, mug`dar, ko`lem: 
Jaqsının` barsan` qasına, «beri kel» dep shaqırar, 
Jamannın` barsan` qasına, ash jolbarıstay aqırar 
(Qaraqalpaq naqıl-maqalları). 
Az so`yleydi, ko`p tın`lag`ısı keledi (O`.Ayjanov). 
Bul du`r`ya tar ma, ken` be? (Berdaq). 
Ha`zirgi qaraqalpaq tilinde antonimler sırtqı formaları jag`ınan to`mendegi 
tu`rlerde bolıp keledi: 
1) Sırtqı formaları birdey (tek tu`bir so`zler yamasa birgelkili affiksli 
so`zler) antonimler. Mısalı: Birew ba`lent, birewler pa`s (Berdaq). Artım-teren`, 
an`g`ar, aldım-arpalısıp aqqan suw … (J.Aymurzaev). Ishten ot, sırttan jaw, jaman 
sastıq (N.Da`wqaraev). 
2) Sırtqı formaları ha`r qıylı antonimler: