Hisob siyosаti vа moliyaviy hisobot [Oʼzbekiston Respublikasi Аdliya vazirligi tomonidan 1998 yil 14 avgustda 474-son bilan davlat roʼyxatidan oʼtkazilgan]

OʼZBEKISTON RESPUBLIKАSI BUXGАLTERIYA HISOBINING MILLIY STАNDАRTI
21-SONLI BHMS
XO‘JALIK YURITUVCHI SUB'EKTLARNING MOLIYA-XO‘JALIK FAOLIYATI BUXGALTERIYA HISOBI HISOBOTLAR REJASI VA UNI QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMANI TASDIQLASH TO‘G‘RISIDA
[O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2002 yil 23 oktyabrda 1181-son bilan davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan]
1. Moliyaviy-xo'jalik faoliyati bo'yicha Hisoblar rejasi moliyaviy hisobotning elementlari bo'yicha guruhlangan hisoblar to'plamini ifodalaydi: aktivlar, majburiyatlar, kapital, daromadlar va xarajatlar.
2. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliya-xo‘jalik faoliyatini hisobga olish bo‘yicha Hisoblar rejasi asosida xo‘jalik operatsiyalarini hisobga olish bo‘yicha Ishchi Buxgalteriya rejasini tuzadilar, u xo‘jalik yurituvchi subyektning hisob siyosatida aks ettirilishi kerak.
3. Xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini hisobga olish uchun Hisoblar rejasini qo'llash bo'yicha yo'riqnoma buxgalteriya hisobi tamoyillariga muvofiq xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning buxgalteriya hisoblarida xo'jalik operatsiyalarini hisobga olish tartibini tartibga soladi.
4. Mazkur standart mulkchilik shaklidan qat’i nazar, tadbirkorlik sub’ektlari (keyingi o‘rinlarda korxonalar deb yuritiladi) uchun majburiy hisoblanadi, budjet tashkilotlari, sug‘urta tashkilotlari, banklar va boshqa kredit tashkilotlari bundan mustasno.
5. Buxgalteriya hisobi - korxonalarning xo'jalik resurslarining holati va harakati va ularga qo'yiladigan talablar to'g'risidagi buxgalteriya ma'lumotlarini ro'yxatga olish va saqlash usuli.
6. Doimiy hisobvaraqlar buxgalteriya balansida aks ettirilgan hisobot davri oxiridagi qoldiqga ega bo‘lgan aktivlar, passivlar va kapital hisoblari. Doimiy hisobvaraqlar faol, passiv, kontraktiv va kontra-passivlarga bo'linadi.
7. Aktiv schyot (A) - aktivlarni aks ettirish uchun mo’ljallangan schyot bo’lib, ular bo’yicha xo’jalik resurslarining qoldig’i va ko’payishi schyotning debetida, kreditida kamayishi aks ettiriladi.
8. Passiv schyot (P) - passiv va kapitalni aks ettirish uchun mo'ljallangan schyot bo'lib, unda schyotning kreditida passiv va kapitalning qoldig'i va ko'payishi, debetida kamayishi aks ettiriladi.
9. Shartnoma hisobvarag'i (KA) - moliyaviy hisobotlarda sof aktiv qiymatini aks ettirish uchun balansi bog'langan aktivlar hisobvarag'ining qoldig'idan chegirib tashlanadigan hisob.
10. Qarshi-passiv hisob (KP) - moliyaviy hisobotlarda sof majburiyat yoki kapital qiymatini aks ettirish uchun balansi tegishli passiv schyotining qoldig'idan chegirib tashlangan hisob.
11. Tranzit schyotlar (T) - hisobot davrida foydalanilgan, lekin yopilgan va hisobot davri oxiridagi qoldiqga ega bo'lmagan, moliyaviy natijalar to'g'risidagi hisobotda aks ettirilgan daromadlar va xarajatlarning vaqtinchalik schyotlari.
12. Balansdan tashqari schyotlar - korxonaga tegishli bo'lmagan, lekin vaqtincha uning ixtiyorida bo'lgan aktivlarning mavjudligi va harakati, shartli huquq va majburiyatlar to'g'risidagi ma'lumotlarni umumlashtirish uchun mo'ljallangan schyotlar. Bu schyotlar boshqa schyotlar bilan mos kelmaydi va korxonaning moliyaviy hisobotida aks ettirilmaydi.