I. A. Karimov o'zining "Tarixiy xotirasiz kelajak yo'q" nomli
Download 0.69 Mb. Pdf ko'rish
|
|
55 ' tarzda olib borish kerak. Sababi, ayrim fan sohasi yutuqlari (tarix, arxeologiya, etnografíya, antropologiya, taríxiy tilshunoslik va yozrria manbalar) ko‘p qirrali etnogenez muammosining bir tomoninigina ochib berishga qodir. Bu esa yana bir bor xalqning kelib chiqishi muammosi nihoyatda murakkabligidan dalolat beradi. Markaziy Osiyo xalqlarining kelib chiqish tarixiga bag'ishlangan qator ilmiy anjumanlar o'tkazilishiga qaramasdan, bu sohada ko'pgina yechilm agan m asalalar m avjud. Keyingi 25 yil davom ida O'zbekistonda keng miqyosda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijasida o'zbek xalqi etnogenezi sohasida muhim m a’lumotlami qo'lga kiritishga muvafTaq bo'lindi. Bu esa Markaziy Osiyo xalqlari, jumladan, o'zbek xalqining kelib chiqish tarixiga oid yangi fikr va mulohazalar yuritish imkonini bermoqda. Quyida biz o'zbek xalqining kelib chiqish tarixiga katta hissa qo'shayotgan ijtimoiy va tabiiy fanlarga chegaradosh antropologiya (odam haqidagi fan) natijalari asosida o'zbek xalqining etnik tarixiga oid fikrlar va mulohazalar to'g'risida gap yunta miz. Markaziy Osiyo hududida qadimgi tosh (paleolit) davridan to hozirgi zamonga qadar 270 nafar qadimiy yodgorlik topilmalarí va hozirgi davrda yashovchi 51 etnografik guruh (30 ming kishi)ning antropologik o'rganilishi bu mulohazalaming asosini tashkil etadi. Fanda o'zbek xalqining kelib chiqishi tarixini o'rganishni qaysi davrdan boshlash kerakligi haqida umumiy fíkr yo'q. Qator olimlar etnogenezni yozma manbalarda xalq nomi (etnonimi) tilga olingan davrdan boshlashni maqsadga muvofiq deb biladilar. Ikkinchi guruh olimlar esa bu jarayonni mumkin qadar qadimiy davrlardan boshlash kerak, deb hisoblaydilar. Birinchi fikr tarafdorlari o'zbek xalqining kelib chiqish tarixini bundan ikki yarím ming yil oldindan, ya’ni Erondagi Behistun qoya toshida, mixxat yozuvlarida, Markaziy Osiyoda yashovchi sak, massaget, so'g'd, xorazmiy va hokozo qadimiy xalqlar haqidagi ma’lumotlar uchragan davrdan boshlashni aytadi. Shaxsan biz ikkinchi guruh tadqiqotchilar nuqtai nazari tarafdorímiz. Chunki bu masalada fan hozirgi kunda qator yutuqlami qo'lga kiritdi. Farg'ona vodiysidagi Selung'ur va Surxondaryodagi Teshiktoshdan topilgan qadimgi ajdodlarímiz qoldiqlari O'zbekistonning Afrika va Oíd Osiyo hududlari bilan bir qatorda, hozirgi zamon odamlarining paydo bo'lishi jarayoni yuz bergan hudud tarkibiga kirishi fanda é
•|-kesil isbotlandi. Ayrim olimlar tomonidan bildirilgan Markaziy O'ivo jumladan O'zbekiston, qadimiy davrlardagi mongoloid irq . kiiangan hududgá kiradi, degan fikrning ilmiy asossizligini a n t r o p o l o g i k ma'lumotlar tasdiqladi. Bizning fikrimizcha, o'zbek xalqining kelib chiqishi tarixini o'rganishni qancha erta davrlardan b o s h lasa
k , uning tarkibida hozirgi kunlargacha saqlanib kelinayotgan irqiy va etnik unsurlaming mahalliy xalq tarkibiga kirgan davri uning nisbiy miqdori to'g'risida shunchalik keng fikr yurita olamiz. O'zbek xalqiga xos Markaziy Osiyo ikki daryo oralig'idagi irqning shakllanish davri, makoni va tarixi masalalarida fanda yaqingacha yagona fikr yo'q edi. Bir guruh olimlar bu irq bundan 6-8 ming yil ilgari, ikkinchi guruh mutáxassilar 3 ming yil ilgari shakllangan desa, uchinchi bir guruh olimlari esa XVI asrda shakllandi deb hisoblar edilar. Antropologik izlanishlar natijasida mualliflar ikki daryo oralig'i irqining shakllanishi, juda boy antropologik ma’lumotlar asosida, bundan 2200-2300 yil ilgari boshlanganini isbotladilar. Qator ilmiy asarlarda o'zbek xalqining shakllanishida sakkiz muhim davr sanab o'tilardi. Bular qatorida Ahmoniylar, Makedoniyalik Iskandar, Arab Xalifaligi va Mo'g'ullar istilosi tilga olinadi. Haqiqatdan, bu zabt etishlar Markaziy Osiyo Jum ladan, O'zbekiston xalqlari madaniyatiga, tiliga, turmush tarziga, albatta o'z ta ’sirini o'tkazgan. Ammo bu yurishlaming mahalliy xalqlami irqiy va etnik tarixiga bo'lgan ta’siri kam bo'lganini alohida ta’kidlab o'tmoqchimiz. Antropologik nuqtai nazardan qaraganda, ular mahalliy xalq "qonini" yoki genetikasini tubdan o'zgartira olmadilar. Ular son jihatidan ko'pchilikni tashkil etgan mahalliy aholi tarikibiga singib ketgan. Bu o'rinda mahalliy va kelgindi aholisi orasidagi o'zaro munosabatlami eslatib o'tish joiz. Ko'p sonli mahalliy aholi tarkibiga kelgindi guruhlaming singib ketishi, kelgindi guruhlaming mahalliy aholidan ustun bo'lishi; kelgindi xalqlar teng sonli bo'lishi va nihoyat, mahalliy va kelgindi xalqlar aralashuvi natijasida ikkalasiga ham o'xshash yangi xalq, guruh, elat paydo bo'lish hollarini kuzatish mumkin. O'zbekiston hududida, barcha tarixiy davrlarda maxsus antropologik tadqiqotlaming ko'rsatishicha, mahalliy xalq kelgindi aholidan hamisha ustun bo'lgan. Antropologik izlanishlar orasida o'zbek xalqining kelib chiqishi tanxida muhim ahamiyat kasb etgan asosiy bosqichlarga alohida to xtalib o'tmoqchimiz. Miloddan awalgi III—II asrlarda 0 ‘ita
Osiyoning dasht mintaqalarida hozirgi ozbek xalqiga xos antropologifc qiyofa shakllana boshlagaiv Bu esa fanda yangicha keng tarqalgan fikrlar, ya’ni o'zbeklarga xos Markaziy Osiyodagi ikki daryo oralig*; irqi Volga daryosi bo'ylarida va Uralda sarmat qabilalari tarkibida shakllanib tarqaldi, degan yoki bir irq Baykal ko'li atrofida va Mo'g'uliston cho'llarida shakllanib tayyor holda mahalliy aholiga o'z irqini tarqatdi, degan fikrlardan voz kechishni taqozo etadi. Olib borilgan tadqiqotlar o'zbeklarga xos antropologik qiyofa dastawal, Sirdaryoning o rta havzasi tumanlarida, ya’ni Toshkent vo h asi, F a rg 'o n a vodiysi, qism an X orazm da va Janubiy Qozog'istonning Chimkent viloyatlarida, Yettisuv mintaqasida miloddan awalgi 1 ming yillik oxirida shakllana boshlaganligi aniqlandi. Miloddan awalgi III—II asrlarda bu aholi bir necha yo'nalishda Markaziy Osiyoning markaziy va janubiy viloyatlariga kirib borgan. Bu antropologik tadqiqot natijalari yozma holda ma’lum boigan xalqlarning janubga yurishi va Yunon-Baqtriya davlatining istilo etilishi va Buyuk Kushon saltanatining barpo boiishi davriga mos keladi. Antropologiya bu yurish haqida quyidagi ma’lumotlami beradi. Ko'chmanchi va yarim ko'chmanchi cho'l aholisi Sirdaryo quyi oqimidan Markaziy Qizilqum orqali (Uchquduq, Tomdi, Yuzquduq, Ko'kchatosh) Samarqand atroflariga (Kattaqo'rg'on, Orlat), so'ngra Qashqadaryoning Qarshi shahri atroflariga (Yerqo'rg'on) orqali Surxondaryo viloyatidagi (Ko'hna Termiz, Dalvarzin, Shohtepa, Ayritom) qadimiy shahar va qishloqlariga kirib joylashganlar. Keyinchalik ular janubiy Turkistonga o'tib ketganlar. U laming ikkinchi guruhi qadimiy Buxoro vohasi orqali Turkmanistonning janubiy viloyatlariga, bir qismi esa hozirgi Shimoliy Afg'onistonning Shibiig'on shahri atroflarigacha yetib borgan (Tillatepa). Natijada o'zbeklar va tekisliklarda yashovchi tojiklarga xos Pomir-Farg'ona antropologik unsur Markaziy Osiyoda keng tarqalgan. 0 ‘zbek xalqining shakllanishidagi muhim bosqichlardan yana bin IX-X11 asrlar hisoblanadi. Bu davrda Markaziy Osiyoda, jumladan, O'zbekistonda hozirgi O'zbeklarga xos qiyofa mahalliy aholining asosiy qismini tashkil etadi. Ilgari biz bu jarayonni XI—XII asr etnik jarayonlari bilan bog'lar edik. Keyingi yillarda shu davr materiallarini ikki tarixiy davrga IX—X va XI—XII asrlarga ajratishga muvaffaq bo'lindi. Natijada O'zbekiston hududida IX asrda, bizning tadqiqotlar
ho*vicHa, aholining antropologik qiyofasida keskin o'zgarishlar yuz . rganligini kuzatdik. Bu o'zgarishlar arxeologik izlanishlarda ham ol
ko'zga tashlanmoqda. Jumladqn, murdalami ostadonlarda ko'm ish marosimlari, aholi orasida keng tarqalgan bosh shaklni sun’iy o'zgartirish odatlari yo'qoladi. 0 ‘zbeklaming elat sifatida shakllanish davri fanda XI—XII asrlar bilan izohlab kelinmoqda. Yuqorida qayd etilgan antropologik tadqiqot natijalarimiz bu jarayonga ko'chish davrini IX -X asrlarga oid deyishga asos beradi. F a n d a m o 'g 'u l istilosi M ark aziy Osiyo ah o lisin i keskin mo'g'uilashtirib, o'zgartirib yubordi, degan fikr keng tarqalgan. Lekin maxsus tadqiqotlarimiz bu masalaga ham oydinlik kiritdi. M o'g'ul istilosi o‘zbek aholisining tashqi qiyofasiga sezilarli iz qoldirmaganligini ham ta’kidlab o'tamiz. Chunki, Chingizxon XII asr oxirida tashkil etgan yirik Mo'g'ul davlatida m o'g'ullar soni taxminan 0,7 million kishidan iborat bo'lgan. Agar har 6 kishidan bittasi askarlikka olingan bo'Isa, unda uning qo'shinlari soni 100—110 ming kishidan iborat bo'lgan. Lekin o'sha davrdagi 80 million aholisi bo'lgan Xitoyga yurishi davrida mo'g'ul qo'shinlarining ko'p qismini yo'qotganlar. Ular O'rta Osiyoga bostirib kelganida qo'shinlaming ko'pchiligi turkiy xalqlardan tashkil topgani m a ’lum . Bu davrda M uham m ad Xorazmshoh davlatida 20 million aholi yashagan. Mo'g'ul qo'shinlari ko'p sonli mahalliy aholi tarkibiga o'z asoratini o'tkaza olmagan. Shuning uchun ham mahalliy aholida mo'g'ul irqi alomatlari deyarli namoyon bo'lmaganligini ko'rish mumkin. O'zbck xalqining shakllanishida asosiy bosqichlardan yana bid XV asr oxiri va XVI asr hisoblanadi. Bu davrda Markaziy Osiyoga Dashti Qipchoq o'zbeklari kirib keladi va ular mahalliy aholiga o ‘z nomini beradi. Shu bilan birga IX—X asrlarda elat, xalq sifatida shakllangan hozirgi o'zbek etnik qiyofasidagi mo'g'uliy belgilaming bir oz faollashuviga olib keladi. Shunday qilib, o'zbek xalqining etnik shakllanishi uzoq davom etgan murakkabjarayon ekanligining guvohi bo'ldik. O'zbek xalqining asosini hozirgi O'zbekiston hududida bir necha ming yillar davomida yashab kelgan mahalliy so'g'diylar, baxtarlar, xorazmiylar, saklar, niassagetlar, qang'lar va dovonliklar tashkil etadi. Turli davrlarda kelgan qabilalar, elatlar va xalqlar davr o'tishi bilan mahalliy aholiga
o 'z ta ’sirini qisman o'tkazgan. O 'zbek xalqining shakllanish! jarayonining barcha bosqichlarida mahalliy aholi tashqaridan kelgar aholiga nisbatan ustun bo'lgan. Ammo kelgindi aholiga mahall^ aholi o'z tilini berdi. Lekin antropologik nuqtai nazardan mahallj} aholining etnik qiyofasini va tashqi ko'rinishini tubdan o'zgartira olmadi. Bu fikrimizni isbotlovchi dalillardan biri keyingi ikki ming yil davomida Markaziy Osiyoda, jumladan, O'zbekistonda mahalliy aholining tili uch marta o'zgardi Sharqiy eron tillari o'miga G 'arty eron tillari (fors tili) va eramizning birinchi asrlaridan turkiy
keng tarqala boshladi. Ammo mahalliy xalqning "qoni", ya’ni genetikasi aytarli o'zgarmadi va qadimiy xalqlarga xos antropologik xususiyatlar shu kunlarga qadar saqlanib kelmoqda, o'zbek xalqining kelib chiqishi asosini qadimiy davrlardan boshlab, shu hududda yashab kelgan xalqlar tashkil etgan. Ular ikki yarim ming yil davomida mahalliy aholiga kelib qo'shilgan asosiy tarkibiy qismni tashkil etgan. Shuning uchun ham Prezidentimiz I.Karimov "Tarixiy xotirasu kelajak yo'q" degan risolasida qayta-qayta o'zbek xalqining shakllanish asosini o'troq xalqlar, tubjoy xalqlar tashkil etganlar', deb ko'rsatdilar. O'zbek xonliklari davrida, keyin, Rossiya mastamlakachiligi va Sho'rolar davrida o'zbek xalqi parokanda bo'lib ketdi. Milliylik yo'qoldi. Ayniqsa, S h o 'ro lar davrida yagona "sovet xalqi"ni shakllantirmoqchi bo'lgan noilmiy shovinistik siyosat davri qiyin kechdi. Ittifoqning yuqori siyosiy rahbariyati respublikalar o'rtasidagj do'stlik va o'zaro munosabatlar yangi bosqichga ko'tarilganligi, ulami yanada yaqinroq birligi yuzaga kelganligi haqidagi qoidani o'rtaga tashladi. Kishilaming yangi tarixiy birligi sifatida yagona "sovet xalqi' g'oyasi ilgari surildi, unda barcha milliy masalalar hal etildi deb hisoblanib, milliy o'ziga xoslik, milliy his-tuyg'ulami sun’iy ravishda baravarlashtirish boshlandi, bunda ayniqsa o'zbeklarga xos bo'lgan "kindik qoni to'kilgan" joyi befarq qilib qo'yildi, u o'zining respublikasida yashaydimi, yoki SSSRdagi boshqa birorta mintaqada yashaydimi - buning ahamiyati yo'q, deb e’lon qilindi. Millatlar va milliy munosabatlami bunday tushunishda ittifoqdosh respublikalar o'rtasida mehnat resurslarini yangicha taqsimlash g'oyasi yotardi- Biroq bu siyosat o ‘zini oqlamadi. ‘Islom K arim ov Biz kelajag im izn i o ‘z q o lim iz bilan quram iz. A sarlar, 7-jild. - T. "O zb ek isto n ". 1999 yil, 146-bet,
Urushdan keyingi davrda aholi o'sish sur’atlarida ijobiy o ’zgarishlar ho'ldi Aholining soni 5,2 mln.dan 8,4 mln.gacha ko*paydi. Bunda ham sof tabiiy ko'payishdan ko‘ra chetdan ko‘chirib keltirilgan aholining salmog'i katta bo'ldi. 20-asming 60—80-yillarida respublika aholisi tarkibida o'zbeklam ing soni muntazam ravishda yuqori sur’atlar bilan ko‘payib bordi. 1989-yilda o'zbeklar salmog'i respublika aholisining tarkibida 71,4 % ni tashkil etgan. Shuning uchun ham o ‘zbek xalqining millat b o iib rivojlanish yangi davri 1991-yildan-Respublikamiz mustaqillikka erishgan kundan boshlandi. Xalqimiz siyosiy mustaqillik va ozodlikni qo'lga kiritgach, o ‘z taqdirini chinakam egasi, o ‘z tarixining ijodkori, o ‘ziga xos milliy madaniyatining sohibiga aylandi. Tarix xotirasi, xalqning, jonajon o'lkaning, davlatimiz hududining xolis va haqqoniy tarixini tiklanishi milliy o‘zlikni anglash, milliy iftixor tuyg'usini o 'stirish milliy g'oya va m illiy m afkurani shakllantirish jarayonida g'oyat muhim o'rin tutadi. Tarix millatni haqiqiy tarbiyachisiga aylanib bormoqda. Buyuk ajdodlarimizning ajoyib jasoratlari tarixiy xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmoqda. Axloqiy tarbiya va ibrat manbaiga aylanmoqda. Hurmatli Prezidentimiz o'zlarining "Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q" degan risolarilada ta ’kidlaganlaridek, xalqimizning etnik, madaniy va diniy sabr-bardoshi m a’naviy uyg'onishning yana bir bitmas- tuganmas manbaidir. Ming yillar mobaynida Markaziy Osiyo g'oyat xilma- totuv yashagan markaz bo'lib keldi. Etnik sabr-toqat, bag'rikenglik
hayot bo ronlaridan omon qolish va rivojlanish uchun zarur tabiiy me’yorlarga aylandi. Hatto, bu hududlami bosib olganlar ham
Markaziy Osiyo xalqlarinng madaniyati oldida bosh egibgina qolmay, uning eng qimmatbaho an ’analarini, shu hududda mavjud bo'lgan
davlatchilik an’analarini avaylab qabul qilganlar. Ayni shu zaminda ko'p asrlar mobaynida jahon madaniyatlari
dunyo miqyosida bir-birini boyitgan. Bu yerda ko'chmanchi xalqlar ° ‘troq xalqlar bilan , eronlik qabilalar turk qabilalari bilan,
niusulmonlar, nasroniylar va yahudiylar bilan ko‘p asrlar biiga yashab kelganlar. So'nggi ikki asr davomida ham o'zlarini "madaniyatli" yj "ma’rifatli" hisoblab kelgan davlatlar ommaviy qirg'inlar va dinjy ta’qiblar bilan o‘zlariga dog' tushirgan bir paytda, O'zbekiston zami^ xalqlar va madaniyatlar tinch birlashgan joygina bo'lib qolmay, balfc quvg'in qilingan xalqlarga bosh pana ham berdi. Istiqlolimiz 22 yilligining eng muhim yakuni barcha xalqlar uchur, "Umumiy uy"ga asos solinganligi, yangi ko'p elatli birlik vujudga kelganligi bo'ldi. O'zbek madaniyatining umuminsoniy mohiyati. m a’naviy ruhiy qadriyatlarning va milliy o'zlikni anglashnin; tiklanishi, bu - birlikning negizini tashkil etdi. O 'zbek xalqi ruhining tiklanishi, m illat m a’naviy-axloqij ideallarining shakllanishi chuqur milliylik bilan umuminsoniylii chambarchas bog'liq bo'lgan hodisadir. 0 ‘zbekistonda yashayotgar xalqlar, o'ziga xoslikni yo'qotmagan holda, umumiy ruhiyatga, xulq- atvor falsafasiga ega boMmoqdalar. Bu esa mustaqillik yillari mobaynida millatlararo totuvlik manbai bo'lib kelgan yagona ma’naviy-ruhiy negizni vujudga keltirdi. Prezidentimiz aytadilar: Xalqimiz tarixan turkiy xalqlar oilasiga mansub bo'lishiga qaramay, panturkizm ni va "Buyuk TuroiT shovinistik g'oyasini qat’iyan rad etdi. Biz uchun Turon — mintaqadag turkiy tilda so‘zlashuvchi xalqlaming o‘ta siyosiy emas, balki madani) birligining ramzidir. Bundan tashqari, umumiy madaniy, tarixiy vi antropologik ildizlarimiz bizni tojik xalqi bilan ham tutashtiradi. Bi hoi bizga o 'z madaniyatimizni Markaziy Osiyo uchun ma’lutr darajada noyob bo'lgan turk va fors madaniyatlarining sintezi del hisoblashga to'la huquq beradi1. Biz 0 ‘zbeklami ulug‘, bunyodkor xalq deb dunyoga tarannuv etayapmiz va aslida ham shunday2. O'zbekning fe’l-avtori ayon. U yemi, tabiatni sevadi. Do'ppisid suv tashib bo'lsa ham, daraxt ko'kartiradi. O’zbek tom ma’nod bunyodkordir. Unga birovning yen kerak emas. Mobodo qo'lif qurol olguday bo'lsa, faqat o'zini himoya qilish uchungina oladi3. O'zbek xalqining iligi to‘q, baquwat demoqchiman. Yana tilimizd 1 Islom Karimov Xavfsizlik va barqarorlik yoMida Asarlar. 6-jild - T.: "O‘zbddston", 1998-y* 1 2 9 -1 3 0 -b c tla r. 3Islo m K a rim o v . B iz k c la ja g im iz n i o ‘z q o lim iz b ila n q u ra m iz . A s a rla r, 7 -jild - ^ " 0 ‘z b c k isio n ", 1999-yil, 142-bcl *Olsha m anba. 1 4 2 -1 4 3 -betlar. 62 É
„ ,|_tugli", "palagi toza" degan iboralar ham bor. Bu bir joyda 13 aim yashagan, o ‘z turmush tarziga, axloq-odob mezonlariga, ^ dalari va tafakkur tarziga ega b o ig an xonadonlarga nisbatan vtiladi. Butun ommani, bir necha yuz minglab, millionlab aholini birlashtirgan aqidalarga, mezon va qoidalarga ega boigan xalqni day izohlash, ta’riflash mumkin?! Ana shu hayotiy va ijtimoiy mantiqdan kelib chiqsak, ta’rif va izoh bitta — boMadi — milliy borlig'imiz, madaniyatimiz ildizi, tomiri o ‘troq boigan4. O'zbek xalqi o'zini dunyoga korsatmoqda. Chet ellarda o‘qiyotgan yoshlarimizning yutuqlari, sportchilarimzning hayratomuz g'alabalari, ilm-fan va texnikadagi yangiliklar o‘zbek xalqining yangi Uyg‘onish davriga kirganligiga dalolatdir.
yiilar ma’lumotlari qiyoslab ko'rilganda, 1939-yilgi aholi ro'yxatida 0 ‘zbekistonda 97, 1959-yilgi ro‘yxatda 113, 1979-yilgi ro'yxatda 120 dan ortiq millat va elat yashagan. 1989-yilgi aholi ro'yxatidan esa, 0 ‘zbekistonda 125 dan ortiq millat va elat vakillari istiqomat qilib, ulaming umumiy soni 19 mln. 810 ming kishi ekanligi ma’lum boldi. 0 ‘zbekistonning tub aholisi o‘zbeklar. So'nggi yillarda aholining milliy tarkibida o'zbeklaming hissasi oshdi va hozirda respublika aholisining 80,0 %ni tashkil etmoqda. Respublikada qoraqalpoqlar ikkinchi tub millat hisoblanadi. Ulaming umumiy soni 549,2 ming kishiga yoki mamlakat aholisining 2,2%ga teng. O'zbekistan Respublikasida 0 ‘rta Osiyo mahalliy xalqlaridan tojiklar (1237,4 ming yoki 4,9%), qozoqlar (977,8 ming - 3,6%), qirg'izlar (227,4 ming — 0,9%), turkmanlar (152,3 ming - 0,6%) ham istiqomat etadi. 0 ‘zbekistonda yashab kelayotgan tatarlar soni ham anchagina (275,4 ming kishi-1,0%). O'zbekiston Respublikasida rus, ukrain, beloruslar bilan bir qatorda polyak, chex, bolgar va boshqalar ham yashaydi. 1989-yil aholi ro‘yxatiga ko'ra soni jihatidan 2-o‘rinda rusiar turar edi, hozir esa 3-o‘rinda bo'lib, 1050 ming kishidan ziyod yoki umumiy aholiga nisbatan 3,8 %ni tashkil etadi. 0 ‘zbekistonda hind-evropa oilasiga mansub boigan tojiklardan tashqari fors, pushtun, balujlar va boshqa xalqlar ham bor. Mamlakatda koreys. arman, yahudiylar ham yashaydi. Isl°m K arimov. Biz k elajag im izn i o 'z q o 'lim iz bilan quram iz. A sarlar, 7-jild. - T.: u zbekiston", 1999-yil. 145-146-betlar.
Qoraqalpoqlar to‘la-to*kis o‘z respublikasi doirasida yashaydigan mill* hisoblanadi (94,5%). O'zbekistonning mustaqil taraqqiyoti davrida aho|j milliy taikibida katta o'zgarish sodir boldi. Hozirda 0*zbekiston o'zbeklar salmogi 1989-yilga nisbatan 8,6% ga oshdi. O'zbekistonda yashovchi muayyan bir millat vakillarining milliy madaniy
ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiluvchi milliy madaniy markazlarlaj 0 ‘zbekiston Respublikasining "Nodavlat va notijorat tashkilotlar
to,grisida"gi qonuni (1999-yil 14-aprel)ga asoslangan holda tuziladi Dastlabki Milliy madaniy raarkazlar koreyslar, qozoqlar, yahudiylar
armanlar tomonidan respublika viloyatlarida 1989-yilda tuzildi. Bu markazlarning chinakam rivojlanishi va ravnaq topishi O'zbekiston
mustaqillikka erishganidan keyin boshlandi. 0 ‘zbekiston mustaqilligj munosabati bilan ulaming samarali faoliyat kursatishi uchun keng
imkoniyatlar yaratildi. Natijada, Milliy madaniy markazlar soni yil sayin ortib bordi. Agar 1992-yil 10 ta Milliy madaniy markazlar ish
olib borgan boisa, 1995-yilda ulaming soni 72 taga, 2003-yilga kelib esa 135 taga yetdi.
Milliy madaniy markazlar faoliyatini O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 13-yanvar qarori bilan tashkil etilgan
Respublika baynalmilal madaniyat markazi muvofiqlashtiradi. |
