I. A. Karimov o'zining "Tarixiy xotirasiz kelajak yo'q" nomli
Download 0.69 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Nazorat savollari
- Boni yodda tnting! 23
- Buni yodda taring! 23 24
- I. A. Karimov MARKAZIY OSIYO - ODAMZOD YASHAB KELAYOTGAN ENG QADIMIY 0 ‘LKA, JAHON SIVIUZATSIYASINING 0 ‘CH0QLARIDAN BIRI
- Ushbu mavzuni o*rgaiiisbda quyidagi texnologiyani tavsiya etamiz: "Zinama-zina" texnologiyasi
22 Tayanch iboralar: Arxeologiya, yozma yodgorliklar, etnografik materiallar, xalq og'zaki ijodi, formatsiya, antropologiya, tarixni soxtalashtirish, sinfiylik qolipi, mafkuraviylik qolipi, O'zbekiston tarixi davrlari, tendentsiya tushunchasi, rus shovinistlari, mustamlakachilik siyosati, Qo'qon Muxtoriyati, kontseptsiya, "Avesto", 0 ‘zbekistonning yangi tarixi, milliy qadriyatlar, m a’naviyat.
1. O'zbekiston tarixi fanining predmeti deganda nimani tushunasiz? 2. O'zbekiston tarixi fanining manbalari nimalardan iborat? 3. O'zbekiston tarixini yoritishning qanday nazariy asoslari bor? 4. O'zbekiston tarixini o'rganishda qanday metodologik asoslarga tayanish kerak? 5. Tariximizni yoritishda sho'ro davrida qanday kamchiliklaiga yo'l qo'yilar edi? Hozirda-chi? 6. Prezidentimiz I .A. Karimov tarix fani oldiga qanday vazifalami qo'ydi?
7. Komil insonni tarbiyalashda O'zbekiston tarixining roli va ahamiyati nimadan iborat? 8. O'zbekiston tarixi qanday davrlarga bo'linadi?
— O'zbekiston tarixi dunyoning turii mintaqalarida sodir bo'lgan ijtimoiy- tarixiy voqea-hodisalar hamda jahon taraqqiyoti jarayonlari bilan uzviy bog'liq ekanligini va ulaming bir-biriga o'zaro ta’sirini hisobga olish; ' — tadqiqot yaratishda eski kommunistik-bolshevistik mafkura aqidalariga va o'tmishni soxtalashtirishga yo'l qo'ymaslik, tarixiy jarayonlami xolisona baholash: — yo sh larn i m illiy istiq lo l g 'o y a la ri, v atan p arv arlik va umuminsoniylik ruhida tarbiyalashda tarixiy voqea-hodisalarning ahamiyatini e’tiborga olish. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "O'zbekiston Respublikasi F anlar A kadem iyasi tarix in stitu ti faoliyatini takomillashtirish to'g'risida"gi 1998-yil 27-iyulda e’lon qilingan qarori Respublikamizda tarix fanining qaytadan tiklanishi va rivojlanishida tarixiy voqea bo'ldi. Qarorda Vatanimizda tarix fanining rivojlanishini ta’minlaydigan ishlami tashkiliy jihatdan qayta qurish, texnikaviy jihozlash, kadrlar tayyorlash; bu ishlami mablag' bilan ta ’minlash chora-tadbirlari belgilangan. Bu chora-tadbirlar, asosan, bir narsaga - "O'zbek xalqi va uning davlatchiligi haqqoniy tarixini o'rganish, mamlakatimiz va chet ellarda mavjud tarixiy manbalar tahlili asosida olingan ilmiy natijalaming jahon miqyosidagi e’tirofiga erishish, ularga tayangan holda ilmiy, ilmiy-ommabop asarlar, darsliklar, turii adabiyotlar yaratish va mazkur bilimlami keng yoyish hamda tarix sohasida yuqori malakali kadrlar tayyorlash"ni ta’minlash va bu ishda Fanlar Akademiyasi Tarix instituti faoliyatining bosh maqsadi bo'lishi kerak, deb ko'rsatilgan. Shuni alohida ta’kidlash joizki, Prezident I. Karimovning bir qator kitoblarida va nutqlarida iqtisod va siyosatda, ma'naviyatning turii sohalarida bo'lgani kabi Vatan tarixiga ham, o'tmishimizga to'g'ri munosabatda bo'lish zarurligi haqida ham qimmatli fikrlar bor. Masalan, yuqorida ta’kidlaganimizdek, u o'zining "O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo‘li" kitobida shunday deb yozadi: "Tarixga murojaat qilar ekanmiz. bu xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz kerak. Xotirasiz barkamol kishi bo'lmaganidek, o'z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo'lmaydi". I.Karimovning "O'zbekiston — kelajagi buyuk davlat" kitobidagi bir fikrga diqqat qilish joizdir. Hech mubolag'asiz aytish mumkinki, quyidagi so'zlar tarixchi — tadqiqotchilarimiz izlanishlari uchun
metodologik asos bo'la oladi: "Biz yangi hayot uchun bel bog'ladik, biroq o'tmishga malomat toshlarini otmadik. Xalqimizning o'tmishga tosh otish — gunohi azim, degan asl aqidasini yodda tutdik... o'tmishni taftish qilish yoki uni inkor etish — o'z ildizimizni o'zimiz kesishimiz bilan barobar ekanligini yaxshi angladik..."1 . Bu gaplami tarixchilarimiz, ba’zi ijodiy ziyolilarimiz ham o‘qib, ham uqib olishlari kerak, chunki ilgari ular bunga amal qilmadilar va hozir ham to'la amal qilayotirlar, deb bo'lmaydi. Shuning uchun ham Prezidentimiz 1998-yilning iyun oyi oxirlarida bir guruh yetakchi tarixchilar hamda, ziyolilaming ayrim vakillari bilan suhbat o'tkazdilar. Bu suhbat ’Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q" degan sarlavha bilan "Muloqot" jumalining 5-sonida va alohida risola sifatida nashr qilindi. Prezidentim iz suhbatda Vatan tarixining bir qator dolzarb muammolari haqida se‘z yuritdilar. Bular asosan quyidagicha: • Vatan tarixini yaratishning yagona kontseptsiyasi yo'q. Obro'Ii tarixchi olim fikri ilmiy hukm bo'lib qolmoqda. Munozara, turli fikrlilik yo‘q. • Bugun xalqning xolis tarixi yaratilmagan, bor qoMlanmalar talabga javob bermaydi. • O 'zbek davlatchiligining rivojlanish bosqichlari konkret k o 'rsa tilm a g a n . O 'z b e k m illa tin in g s h a k lla n ish ta rix in i, davlatchiligimizning paydo bo'lishi asoslarini ko'chmanchi xalqlarga bog'lashga intilish kuchli. • O'zbek davlatchiligi asosi tubjoy xalqlardan, masalan, Xorazmdan boshlanganligi, bunga "Avesto" guvoh ekanligi baralla aytilmadi. • Tezda jiddiy tadqiqotlami tuzish kerak, bu ma’naviyatimiz uchun ham, siyosat uchun ham kerak, chunki u tarix ma’naviyatni shakllantirishga, siyosatga xizmat qiladi, yangi, xolisona yozilgan tarixsiz siyosatda xatolarga yo'l qo'yish mumkin. Prezidentimiz, awalo, yangi Vatan tarixini yaratish ishi orqaga suriiib kelinayotganligidan qoniqmaganliklarini bildirdilar, olib borilayotgan tadqiqot ishlari talabga javob bermasligini aytdilar. Bunga asosiy sabab Vatan tarixini yoritishning yagona kontseptsiyasi yo'qligi, dedilar. Islom Karimov. O 'zb e k isto n : m illiy istiqlol. iqtisod. siyosat. m afk u ra.A saiiar. l-jild. - T : 'O 'z b e k isto n " , 1 9 9 6 -y il. 107-bct 21 Komil insonni tarbiyalashda Vatan tarixining roliga Prezidentimiz alohida urg‘u beradilar. "O'zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi"1, — deb yozadi Prezidentimiz Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q" risolasida. "Ma’naviyatni tiklash, tug'ilib o'sgan yurtida o'zini boshqalardan kam sezmay, boshini baland ko'tarib yurishi uchun insonga, albatta, tarixiy xotira kerak. Tarixiy xotirasi bor inson-irodali inson. Takror aytaman, irodali insondir"2. Yana "Inson uchun tarixdan judo bo'lish — hayotdan judo boMish demakdir"3. Xulosa qilib shunday deydilar: "Modomiki, o'z tarixini bilgan, undan ruhiy quvvat oladigan xalqni yengib bo’lmas ekan, biz haqqoniy tariximizni tiklashimiz, xalqimizni, millatimizni ana shu tarix bilan qurollantirishimiz zarur. Tarix bilan qurollantirish, yana bir bor qurollantirish zarur"4. Bu vazifalami bajarish uchun nima qilish kerak. Vatan tarixi fanining vazifalarini Prezidentimiz lo‘nda qilib ko'isatdilar "Fanning vazifasi kelajagimizning shakli-shamoyilini yaratib berish, ertangi kunim izning y o 'n a lish la rin i, tabiiy qonuniyatlarini, uning qanday bo‘lishini ko'rsatib berishdan iborat deb, tushunaman. Odamlarga mustaqillikning afzalligini, mustaqil bo lmagan millatning kelajagi yo'qligini, bu tabiiy qonuniyat ekanini isbotlab, tushuntirish berish kerak. Fan jamiyat va taraqqiyotni olg'a siljituvchi kuch, vosita boim og'i lozim"\ Tarixni bilish davlat siyosati darajasiga ko'tarilishi zarur6, - deb ko'rsatadi I.Karimov. Xullas, biz 0 ‘zbekiston tarixi fanining Prezidentimiz aytganlaridek "... davlatga, xalqqa, jamiyat taraqqiyotiga xizmat qilishi lozimligini unutishga aslo haqqimiz yo'q"7. ‘Islo m K a rim o v B iz k e la ja g im iz n i o 'z q o lim iz b ila n q u ra m iz . A s a rla r, 7 -jild - T " O z b c k is to n " , 1 999-yil, 134-bct. 20 ‘sha m anba, 137-bci ' O 's h a jo y d a 4 O lsha m anba, 149-bet. 3 0 ‘sha m anba. 1 4 9 -1 5 0 -b c tla r 6 0 4sha m anba. 134-bet. 7Q ‘sha m anba. 150-bet
Tayanch iboralar: Arxeologiya, yozma yodgorliklar, etnografik materiallar, xalq og'zaki ijodi, formatsiya, antropologiya, tarixni soxtalashtirish, sinfiylik qolipi, mafkuraviylik qolipi, 0 ‘zbekiston tarixi davrlari, tendentsiya tushunchasi, rus shovinistlari, mustamlakachilik siyosati, Qo'qon M uxtoriyati, kontseptsiya, "Avesto", 0 ‘zbekistonning yangi tarixi, milliy qadriyatlar, m a’naviyat.
1.0 ‘zbekiston tarixi fanining predmeti deganda nimani tushunasiz? 2. O'zbekiston tarixi fanining manbalari nimalardan iborat? 3. O'zbekiston tarixini yoritishning qanday nazariy asoslari bor? 4. O'zbekiston tarixini o'rganishda qanday metodologik asoslarga tayanish kerak? 5. Tariximizni yoritishda sho'ro davrida qanday kamchiliklarga yo‘l qo'yilar edi? Hozirda-chi? 6. Prezidentimiz I .A. Karimov tarix fani oldiga qanday vazifalami qo'ydi?
7. Komil insonni tarbiyalashda O'zbekiston tarixining roli va ahamiyati nimadan iborat? 8. O zbekiston tarixi qanday davrlarga bo'linadi?
24 "O'zbekiston jug'rofiy jihatdan ham, siyosiy jihatdan ham Markaziy Osiyoning o'zagini tashkil qiladi. Dunyodagi eng qadimiy sivilizatsiyalardan biri mana shu mintaqada paydo bo'lgan I. A. Karimov MARKAZIY OSIYO - ODAMZOD YASHAB KELAYOTGAN ENG QADIMIY 0 ‘LKA, JAHON SIVIUZATSIYASINING 0 ‘CH0QLARIDAN BIRI Reja:
1. "Sivilizatsiya” tushunchasi, qadimgi sivilizatsiyaning uzoq asrlar davomida shakllanishi va uning tarixiy davrlari; 2. Vatanimiz qadimgi sivilizatsiya beshiklaridan biri; 3. Dastlabki sivilizatsiyaning ma’naviy asoslari va uning Markaziy Osiyo xalqlari tarixidagi o'm i.
• o ‘qiiuvchi ialabalami mavzular soniga qarab 3—5 kishidan iborat kichik guruhlarga ajraiadi (guruhlar sorti 4 yoki 5 ga bo ‘feani ma ’qui); • ta ¡abalar mashg‘uloining maqsadi va uning o ‘tkazUishi iartibi bilan ianishiiriladi. Har bir guruhga qog'ozning chap qismida kichik mavzu vozuvi bo'lgan varaqlar iarqatiladi; • o'qiiuvchi guruh a ’zolarini iarqaima maierialda yozilgan kichik mavzular bilan ianishishfarini va shu mavzu asosida bilganlariniflomaster yordamida qog‘ozdagi bo'sh joyga jamoa bilan birgalikda fikrlashib yoÿb chiqish vazjfasini beradi va vaqi belgüaydi; • guruh a ’zolari birgalikda iarqaima maierialda berilgan kichik mavzuni yozma (yoki rasm, yoki chiz/na) k o ‘rinishida ifoda eiadilar. Bunda guruh a ’zolari kichik mavzu boÿicha imkon boricha io ‘laroq m a’lumoi berishlari kerak bo'tadi. • iarqaima maieriallar io ‘Idirilgach, guruh a ’zolaridan bir kishi iaqdimoi qiladi. Taqdimoi vaqiida guruhlar iomonidan iayyorlangan material, albaiia, audiioriya doskasiga maniiqan iagma-iag (zina shaklida) ilinadi; 1 Islom Karimov. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. Asarlar, 2-jiId. - T.: "CTzbekistoiT, 1996 vil, 48-bet.
qadimgi tosh davri. Eng qadimgi odamlar yasagan qurollar asosan, toshdan bo'lganligi uchun insoniyat tarixining ilk davri shu nom bilan ataldi. Paleolit — qadimgi va neolit — yangi tosh asrlariga bo'lib o'rganish dastlab 1865-yilda ingliz arxeologi J. Lebbok tomonidan fanga kiritilgan. Paleolit uch davrga: ilk raleolit (Olduvoy — mil.aw. 3—2 mln.yillar, Ashel — mil.aw. 1 mln. — 100-mingyilliklar), o'rta raleolit (Muste — mil.aw. 100— 40-mingyilliklar), so'nggi raleolit (Orinyak; Solyutre; Madlen — m il.aw . 40 - 12-mingyilliklar) bo'linadi. 2) Mezoiit (o‘ita tosh davri, yunoncha "mezos" — "o‘rta", "litos"- "tosh”) — miloddan awalgi 12—7 ming yilliklar. 3) Neolit (yangi tosh davri, yunoncha "neos"—"yangi", "litos"— "tosh")—miloddan awalgi 6—4 ming yilliklar. 4) Eneolit (mis-tosh davri, lotincha "eneo" - "mis", yunoncha "litos"—"tosh" davri) — miloddan awalgi 4—3 ming yilliklar. 5) Bronza davri - miloddan awalgi 3—2 ming yilliklar. 6) Temir davri — miloddan awalgi 1 ming yillikning boshlari. Har bir yangi davr yangi tartibdagi madaniyatning rivoji Markaziy Osiyo hududida bir vaqtda ro'y bermagan yoki bir xil bo'lmagan. Masalan, neolit davri — dehqonchilikning paydo bolishi va rivojlanishi janubiy Turkmanistonda miloddan awalgi 6 ming yillikda boshlangan bo'lsa, Markaziy Osiyoning qolgan hududlarida dehqonchilik hali noma’lum edi. Ib tid o iy jam o a tu zu m i ta rix in i o 'rg a n is h n in g m uhim muammolaridan bin - antropogenoz — ya’ni odamning paydo boiishi va rivojlanishi muammosidir. Izph: MuammoH savolga talabalaming qisqa javoblari eshitiladi va reyting asosda baholanadi. Odamning paydo bo'lishi qachondan boshlangan va u kim tomonidan yaratilgan degan masalada diniy va dunyoviy tadqiqotlarda bir-birini inkor etuvchi xulosalar mavjud. Islom dinida aytilishicha, 28 "Xudoyi taolo qudrat qo'li bilan tuproqni xamir qilib Odamning shakJini yasab", unga "qirq kun boiganda... jon berdi". Momo Havoni esa Odam Atoning "chap biqinidan” yaratdi. "Bibliya"da ham shunga o'xshash g'oya beriladi. Unga ko'ra xudo bundan yetti ming yil
"qizil loydan" odam ni yaratganligi ta ’kidlanadi. D iniy rivoyatlarga ko'ra odamning ilk ajdodlari Qur’oni Karimda Odam Ato va Momo Havo, "Bibliya"da Adam va Yeva, zardushtiylik dinida esa Iyim hisoblanadilar. Dunyoviy fan vakillarí esa o‘z ilmiy-nazariy qarashlarida, butun borliq va tirik mavjudot hech kim tomonidan yaratilmagan, u azaldan bor boigan moddiy narsadir, deb hisoblaydilar. Turli mamlakatlarda qadim zamonlarda yashagan mutafakkirlar odamning paydo boiishi haqida ilmiy fikrlami bayon qilganlar. Yunon faylasufi Arastu (mil. av. 384—322 yy.) ”odam-hayvonot dunyosida tabiat erishgan barcha narsalaming cho'qqisidir", deb yozgan edi. Qadimgi Rimda yashagan mashhur vrach va anatom Klavdiy Galen odamning badan tuzilishi maymunnikiga juda o'xshash ekanligini ko'rib maymun anatomiyasini o'rgandi. "Odam" degan tushunchaning keng ma’nosini dastlab ochib b e rg an lard an biri X V III asrda yashagan m ash h u r fransuz ma’rifatparvari Jan Jak Russo bo‘ldi. Mashhur shved tabiatshunosi Karl Linney (1707—1779 yy.) hayvonot odamning tabiatdagi o'm ini topishga harakat qildi va odamni hayvonot dunyosidagi olti guruhdan biri sut emizuvchilar guruhiga kiritdi. Uning dunyoni bilish sohasidagi asarlarida ko'pgina kamchiliklar bo'lishiga qaramay, odamning paydo bo'lishi haqidagi bilimlaming rivojlanishida katta ahamiyaiga ega bo'ldi. Jeyms Manbodo "odam oliy turdagi maymunsimon odamdan vujudga kelgan" degan g‘oyani ilgari suradi. Ingiliz olimi Ch. Darvin odamlaming ajdodlari daraxtda yuruvchi eng oliy turdagi maymunsimon odamlar bo'lganligi haqida g'oyani ilgari suradi. U har qanday maymundan odam paydo bo'lmasligini, odamlaming ajdodlari bo‘lmish daiaxtda yuruvchi eng oliy turdagi maymunlar allaqachon qirilib ketgan deb ta’kidlaydi. Shuningdek. har doim, odam hamma vaqt ongli boMganv odam Olloh tomonidan yaratilmagan, maymundan odam paydo bo'lishi mumkin emas, odam boshqa sayyoradan kelgan degan nazariyalar ham mayjud. Demak, yer yuzida odamning qachon va qanday paydo boiganligini haqida aniq, uzil-kesil fikr yo‘q. Odamning paydo bo‘lishi muammoligicha qolmoqda.
1959-yilda ingliz olimi Luiz Liki Tanzaniyadagi Olduvay darasidan odamsimon maymunning bosh suyagi qoldiqlarini topdi. Olim bu topilmalaiga asoslanib u bundan 1,5—2 mln. yil ilgari shakllangan deb ta ’kidlaydi. Likining o 'g 'li Richard Keniya va Efiopiyada qazishma ishlarini olib borib ko'plab odamsimon maymunlaraing qoldiqlarini topdi. Ulami bundan 2,5—3 million yil ilgari yashagan degan xulosaga keldi. Afrikadagi bu topilmalar yer yuzasidagi eng qadimgi odamlaming dastlabki vakillari hisoblanib, olimlar bu topilmalaiga shartli ravishda zijantrop deb nom berdilar. 1891 — 18 9 2 -y illard a g o lla n d iy a lik v rach Egen D yubua Indoneziyaning Yava orolidan pitekantrop (pithekos - maymun va anthropos — odam)ning bosh miya qopqog'i, son suyagi va uchta tishini topishga muvaflaq bo'ldi. Bu topilmalaming yoshi 1 mln. — 800 000 yil deb taxmin qilindi. Eng qadimgi odam qoldiqlari X itoydan, G erm aniyaning Geydelpberg, Vengriyaning Budapesht shaharlari yaqinidan ham topilgan. Uzluksiz mehnat jarayonida sinantrop (lotincha Sina — Xitoy va yunoncha anthropos — odam )lar jismoniy jihatdan rivojlanib, qadimgi odam lam ing paydo bo'lishi uchun zamin hoziriadilar degan fikr ham bor. Markaziy Osiyoning tog‘ oldi va togiik hududlarida (Qizilqum, Qoraqum, Ohangaron, Chirchiq daryolari vodiylari, Zarafshon, Surxondaryo, Qashqadaryo, Farg'ona vodiysi va uning tog'lik hududlari) ibtidoiy jamoa tuzumining yodgorliklari topilgan. Vatanimiz hududida yashagan ilk ajdodlarimizning manzilgohlari: Farg’ona viloyatining So'x tumanidagi Selung'ur g'ori, Toshkent 'viloyatidagi Ko'lbuloq kabi makonlar ilk paleolit davriga oiddir. Bu borada arxeolog olimlar A. Okladnikov, O'. Islomovlaming xizmatlari kattadir. O'. Islomov 1980-yildan boshlab yangi kashfiyotlar qildi. Selung'ur g'orida yashagan ajdodlarimiz ashel davrining birinchi bosqichida yashaganliklarini isbotladi. O '. Islomov o ‘zi ochgan kashfiyotiga suyanib, Selung'ur g'orida yashagan ajdodlarimizning yoshi 1,5 million yil atrofida degan xulosaga keladi. Bu g'ordan topilgan odamning qoldiqlari Faig'ona vodiysi hududidan topilganligj sababli shartli ravishda "Farg'ona odami" nomi bilan fanga kiritildi. Bunga qadar O 'it a Osiyo, jumladan O'zbekiston tarixi o'rta paleolit davridan ( mil.aw. 100 ming yildan) boshlanardi. O 'rta tosh davriga kelib ibtidoiy odamlar butun Markaziy Osiyoga kengtarqaldi. Ibtidoiy to‘dadan urug'chilik (matriarxat) jamoasiga o'tildi. Bu davr ishlab chiqarish qurollari takomillashayotgan, nutq madaniyati o sib borib, fikrlash ancha oshgan, olov sun'iy tarzda yaratila boshlangan, ovchilik ancha rivojlanib, keng hududlaiga tarqalgan davr edi. Sovuq iqlim tufayli paleolit odamlari olovni kashf etdilar. Sun’iy olov chiqarish va uni saqlashni o'zlashtirdiJar. 0 ‘choq - ibtidoiy odamlaming bir yeiga to’planishlarida katta ahamiyatga ega bo lib, bu davming ibtidoiy kishilari g'orlar va unguiiarda o'zlariga makonlar tanlay boshladilar. So nggi paleolitdan boshlab ibtidoiy odamlar g'orlardan chiqib, yengjl turar joylar qura boshlaganlar. Natijada ular faqat togii hududlarda yashab qolmay, vohalar bo'ylab tarqalib, tekisliklardan daryo va ko‘llar sohillariga kelib joylasha boshladilar. So'nggi paleolitning eng katta yutug'i antropogonez jarayonining tugallanishi va hoziigi zamon odamlaming paydo bo'lishidir. Shunday qilib, paleolit davrida odamning paydo boMishi jarayoni asosan tugadi. Ibtidoiy odamlar xo‘jalik yuritishning eng oddiy shakllaridan, murakkabroq (termachilikdan, ovchilik, baliqchilikka) o'tdilar. Ibtidoiy odamlar orasida dastlabki diniy qarashlar paydo boidi. Markaziy Osiyoda 0 ‘rta tosh — mezolit davri nisbiy tarzda mil.aw; 12-7 ming yilliklami o ‘z ichiga oladi. Bu davrga kelib, iqlim barqarorlashadi, hayvonot va o'simlik dunyosi o'zgaradi, o‘q-yoy kashf qilinib ov hayot manbaiga aylandi. Hayvoniardan dastlab it qo lga o'rgatildi. Mikrolit (mayda tosh qurol)lar paydo boidi. Odamlar savat to'qishni o'rgandi. Neolit uzoq davom etgan tosh asming so4nggi va yakunlovchi bosqichi b o iib , bu davr qabilalari Markaziy Osiyo hududida xo'jalikning dehqonchilik, chorvachilik va hunarmandchilik shakllarini rivojlantirib yubordi. Neolit davri kishilarining eng katta yutuqlaridan yana biri kulolchilik bo'lib, bu o*sha davr uchun nihoyat katta kashfiyot edi. Shuningdek, to'qimachilik, tikuvchilik, qayiqsozlikka asos solindi. Bu davr odamlari o zlashtiruvchi xo'jalik (termachilik, ovchilik) shaklidan ishlab chiqaruvchi xo'jalik (dehqonchilik, hunarmandchilik, chorvachilik) shakllariga o'tishdi. O'troq hayot kechirish kuzatilib jamiyatda kichik oilalar yuzaga keldi. Download 0.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling