I b L i s d e V o r I q I s s a

I
B L I S   D E V O R I  
(
Q I S S A
)  
Tohir Malik 
 
62 
library.ziyonet.uz/ 
 
va xayrli oqibat beradi. Koʻnglini ogʻritgan boʻlsa armon bulogʻining achchiq suvidan 
ichaverib, yurak-bagʻri kuyib yashaydi. Ibrohim onasiga yaxshi xizmat qilgan boʻlsa-da, 
uning soʻnggi nafasida labiga bir tomchi suv tomizolmaganidan armonda yashaydi. 
Ba’zan “akam ham armon qilarmikinlar?” deb oʻylaydi. “Har qanday toshbagʻirda ham 
armon topilar”, deb fikr qiladi. 
 
Onaning zarra miqdoridagi mehriga farzand qay miqdorda javob qaytarishi kerak? Oʻn 
karrami yo ming karra ortiqmi? Yoki million-millionlarchami? Bu xususda rivoyatlar, 
dono gaplar koʻp, ammo hech kim aniq javob bera olmaydi. Bu miqdor har bir 
farzandning iymoni darajasiga bogʻliq. Kimdir onasi hayot chogʻida butun jonu dili bilan 
xizmatini bajaradi, vafotidan keyin doimiy ravishda duolari bilan ziyorat qilib tursa-da, 
farzandlik burchini yaxshi ado etolmadim-a, deb oʻksinib yuradi. Kiyomatdagi boʻlajak 
diydordan umidvor boʻlib yashaydi. Yana kimdir onasigi bir marta olib bergan roʻmoli 
bilan kifoyalanadi. Ibrohimning nazarida akasi shundaylardan edi. 
 
Holbuki... 
 
Tong sahar va shom arafasi oʻzlarining tomorqalarida, kunduzi kolxoz dalasida ishlab 
tolmagan onasi, kechasi lipillab yonayotgan pilik yorugʻida doʻppi tikardi. Rayon 
markazida yashaydigan xotin unga mato va ipak tashlab ketardi. Onasi qora, koʻkimtir 
matolarga ipakda qalampir nusha gul tikardi. Rayon markazidan keladigan xotin “ovsin, 
dalangiz oʻlgurga chiqmay qoʻya qoling, menga koʻproq tikib bering. Siz tikkan gullar 
kulib turadi. Qoʻlingiz ham yengil, doʻppilarim bir pasda sotiladi”, derdi. Bunga javoban 
onasi hazin jilmayib: “voy, qiziqsiz-a, dalaga chiqmasam “xalq dushmani”, deb otishadi-
ya!” derdi. Shavkat pilik yorugʻida kitob oʻqib oʻtirib uxlab qolardi. Ibrohim uyqusi kelsa 
ham, mushtlari bilan qovoqlarini uqalab, onasining yotishini kutardi. Shavkat maktabni 
bitiradigan yili onasi ikki-uch kun deyarli uxlamasdan doʻppi tikdi. Buning sababini 
Ibrohim keyinroq bildi: rayon markazidan qatnaydigan xotin Shavkatga atab yangi 
koʻylak olib keldi. Oʻsha zamonlar yoshlarga rasm boʻlgan kashtali koʻylak Ibrohimning 
ham havasini keltirdi. Onasi buni bilib: “senam maktabni bitiradigan yiling shunaqa 
koʻylak olib beraman. Endi akang katta boʻlib qoldi, qizlar qaraydi, yaxshi kiyinishi 
shart”, deb qoʻydi. 
 
Ibrohim oʻqishni bitiradigan yili unga bunday koʻylak kiyish nasib boʻlmadi. Chunki 
shaharda oʻqiyotgan Shavkatning harajatlarini qoplashdek muhim muammo mavjud edi. 
Buni bilgani uchun ham Ibrohim indamadi. “Onamni ortiqcha urintirmayin, va’dalari 
eslaridan chiqib ketgandir”, deb oʻyladi. 
 
Oh, farzand-a! Bunchalar sayoz oʻylamasa! Ona va’dasini unutarmidi!? Yodida edi. Qoʻli 
kaltaligidan yuragi oʻrtanardi. Kichigining oʻksib qolishi uning uchun gʻoyat zoʻr azob 
edi. 
 
Turmushlari avvalgidan sal yaxshilangan boʻlsa-da, shunga yarasha orzu-havas ham ortib 
borardi. Shavkatning shahardagi harajatlari yoniga endi toʻy tashvishi ham qoʻshilgandi. 
Onasi otasiz oʻsgan bolasini oʻksitmaslik uchun toʻyni katta qilish orzusi bilan yashardi. 
Bola esa bu masalani osonlik bilan hal etgandi: birga oʻqiydigani Farida bilan ahdu-
paymon qilib qoʻygandi. Shavkatga ichkuyov boʻlish sharti qoʻyilganda ikkilanmay rozi 
boʻldi. Onasi bilan maslahatlashib ham oʻtirmadi. Uning nazarida boshiga baxt qushi 

---