I b L i s d e V o r I q I s s a

I
B L I S   D E V O R I  
(
Q I S S A
)  
Tohir Malik 
 
59 
library.ziyonet.uz/ 
 
darajada qalbining tub-tubiga muhrlanib qolgan edimi? Shuni oʻylaganda Ibrohim battar 
eziladi. 
 
Aslida ayrim odamlarning ba’zi gunohlarini sira kechirmagan ham ma’qul. Lekin 
musulmonlik burchi bunga yoʻl qoʻymaydi. Musulmon farzandining uch kundan ziyod 
arazlashishga haqqi yoʻqligi, kechirimli boʻlishga majburligi koʻp gunohlarning bahridan 
oʻtilishiga sababdir. Ibrohim zimmasida ana shu majburiyat borligini bilguniga qadar 
koʻp vaqt akasi va kennoyisidan nafratlanib yurdi. Keyin ularning huzuriga oʻzi keldi... 
Ularga bu gʻalati tuyuldi. Akasi “Yangang bilan borib sendan uzr soʻramoqchi edik”, 
dedi. Ibrohim aslida akasining bunday niyati yoʻqligini, gap til uchida aytilganini sezdi. 
Lekin sir boy bermay: “Siz akasiz, har qanday sharoitda ham uzr ukadan lozim”, -dedi. 
Yangasi “oʻshanda ayb ish qilib qoʻygan ekanman”, demadi. Aksincha, eri oshxonaga 
kirgan paytda “ukangiz bekorga kechirim soʻrab kelmagandir”, deb qoʻydi. Ibrohim buni 
ham sezdi. Osh pishib, bir-ikki osham olingunicha gap-gapga qovushmasa ham chidab 
oʻtirdi. Ketar mahali yonidan gazetaga oʻralgan bir dasta pul chiqardi: “Aka, katta 
qurilish qilibsiz, uka boʻlib hasharga kelolmadim. Hali chala ishlar koʻp ekan, ustalarga 
ishlatarsiz”, deb uzatdi. Shavkat “olmayman”, deyavergach, dasturxonning bir uchini 
qayirib xontaxta ustiga qoʻydi-da, xayrlashib chiqib ketdi. Pulning koʻpligini koʻrib 
Farida ajablandi. “Ukangiz shunaqa toparman boʻlib ketganmi, qayerda ishlayapti oʻzi?”-
deb soʻradi. Ukasidan mutlaqo xabar olmaydigan aka bu savolga nima deb javob berardi: 
yelkasini qisib “bilmayman” deyishdan oʻzga chorasi yoʻq. Pulga mahliyo boʻlib turgan 
er-xotin Ibrohimning yaqin tanishidan qarz koʻtarganini oʻylab ham koʻrishmasdi. Bu 
pulni bergan kishi shu uy poydevoriga birinchi qator gʻishtlarni terib, soʻng ketib qolgan 
usta ekani ularning yetti uxlab bir tushiga kirmagan edi. Ibrohimning bemehr akasi aynan 
shu Shavkat ekanini oʻshanda usta ham bilmas edi. Shavkat vafot etganida Ibrohimga 
ta’ziya bildirish uchun kelgandagina bundan xabar topdi-yu, ammo bu xonadon egalarini 
tanishini oshkor qilmadi. 
 
Akasidan kechirim soʻrashdan avval Ibrohimning tushiga onasi kiraverdi, “akangdan 
xabar ol”, deyaverdi. Undan avval usta Umar qori kechirimli boʻlish haqida qancha 
gapirmasin, qulogʻiga olmayotgan edi. “Ular musulmonchilikni bilishmasa ham men 
ularga musulmonchilik qilayinmi, yoʻq, qori, bu haqiqatingizni tan olmayman”, deb 
qattiq gapirgan vaqti ham boʻldi. 
 
Usta uning oʻjarligidan ranjisa-da, da’vatini sabr bilan davom etgan edi. U Ibrohimni 
kibrda ayblardi. Holbuki, Ibrohim oʻzining kamsitilgani uchun emas, onasiga mehr 
koʻrsatilmagani uchun akasidan ranjigan edi. Buni u hech kimga, hatto qadrdoni boʻlib 
qolgani usta Umar qoriga ham aytmagandi. 
 
Bu dunyoda onasiga mehr koʻrsatmagan oqibatsiz farzandlar oz emas. “Oq sutimga rozi 
emasman”, deb oq qiluvchi onalar esa koʻp emas. Onasi jon berganida Ibrohim 
qamoqdan chiqib kelayotgan edi. “Har ikkala oʻgʻlimdan mingdan-ming roziman”, degan 
gapini qoʻshnisi eshitib, keyin unga bildirgan. Shu koʻshnisi ikki oʻgʻil nomidan rozilik 
soʻragan ekan... Ibrohim bu odatning toʻgʻri yoki notoʻgʻri ekanini bilmaydi. Har holda 
yoʻqdan koʻra bor, degandek jigarning nomidan begona rozilik soʻrasa yomonmasdir. 
Ibrohimning yoʻrigʻi boshqa. Akasiniki... Boshqa odamning rozilik soʻrashiga ham 
chidash mumkin, lekin janozada, tobut yonida begonaning turishi. “Ikki oʻgʻlim , ikki 
qanotim bor”, deb umid bilan yashayotgan onaning soʻnggi yoʻlga ketayotganida 

---