I b L i s d e V o r I q I s s a

I
B L I S   D E V O R I  
(
Q I S S A
)  
Tohir Malik 
 
11 
library.ziyonet.uz/ 
 
u bitta toʻy bilan niyatiga yeta qolmaydi. Toʻyni toʻyga ulayveradi. 
 
Avtobus haydovchisidan anchagacha darak boʻlmadi. Koʻpchilik betoqat boʻlib 
avtobusdan tushdi, birovlar sabrsizlik oʻtini sovutish maqsadida nari-beri yura 
boshlashdi. Gadoy topmas soʻqmoqlar orqali chegaradan oʻtkazib qoʻyuvchi aravakashlar 
esa sal narida bir imoga ilhaq boʻlib qarab turishibdi. Avtobus haydovchisi ruhi singan 
bir ahvolda qaytdi. Yoʻlovchilarning “Nima gap, yaqin orada jilamizmi yo yoʻqmi?” 
degan savollariga qisqa qilib: 
 
-Avtobusga chiqinglar, gap bor, - dedi. Hamma chiqib, joy-joyiga oʻtirgach, yangilikni 
ma’lum qildi:-Ishning ishkali chiqib qoldi. Qattiq tekshirilyapti. Boj toʻlashga tayyorlanib 
turinglar. 
 
-Hov akaxon, biz unaqaga kelishmaganmiz. Siz bizni savdogar emas, sayyoh deb tep-
tekinga olib oʻtishga va’da bergansiz, - dedi oldinda oʻtirgan yigit. 
 
-Boj toʻlasak uyimiz kuyadi-ku!-deb baqirdi Obodxon uni qoʻllab. 
 
-Men boʻladigan gapni aytdim. Kelishadigan tanishlardan bittasi ham yoʻq, boshqa 
odamlar oʻtirishibdi. Eplasalaring oʻzlaring borib gaplashinglar. Men pullaringning bir 
qismini qaytarib beraman, - dedi haydovchi. 
 
-Oʻ, oʻgʻil bola! Erkakning gapi bunaqa magʻzava boʻlmaydi, - dedi birinchi qatordagi 
yigit jahl bilan. - Biz-ku, gaplashamiz. Lekin siz pulimizni tiyin-tiyinigacha qaytarasiz. 
 
-Sal oʻpkangni bosib gapir, - dedi haydovchi achchiqlanib. - Nima, bu dunyoda bitta sen 
erkakmisan? Bor, gaplash, olib oʻt! Pulingni ikki hissa qilib qaytarmasam itning bolasi 
boʻlay! 
 
Haydovchi choʻntagidan xaltacha chiqarib kaftiga nos toʻkdi-da, soʻng tilining tagiga 
tashlab, pastga tushdi. 
 
-Kim men bilan boradi? - dedi yigit. - Pul olmaydigan bojxonachi hali tugʻilmagan bu 
dunyoda. Bitta kitobda oʻquvdim, pora olmaydigan odam yoʻq, pora berolmaydigan 
mollar boʻlar ekan. Bu akamiz shunaqahilidan. 
 
Erkaklikka da’vogar yigitga yana ikki kishi qoʻshilgach, mardonavor tarzda yoʻlga 
tushdilar. Ular oʻzlaricha haydovchiga jahl qilib borishardi, uning onasiyu xotiniyu 
qizlarini eshakkami, itgami roʻpara qilib soʻkinishdan tillarini tiyishmasdi. 
 
Aslida-ku, iblis ularni qoʻllaridan tortib, sudrab boʻlsa-da shu yoʻlga solmoqchi edi. 
Iblisning baxtini qarangki, bu bandalar uning yengilgina turtkisi bilan sapchib tura 
qolishdi. Haydovchining gapiga kirsalaru, mollarini hisob-kitob qilib, boj toʻlashga 
tayyorlanib oʻtirsalar iblis bechora alamdan boshini qaysi toshga urib yorardi. Har tugul, 
uning boshi yorilmaydigan boʻldi. 
 
Iblisga itoat etgan vakillar hay’ati yoʻlga tushgach, Obodxon yana tilga kirdi: 
 

---