I. B. Shukurov Buxoro tibbiyot instituti bionoorganik, bioorganik va biologik kimyo kafedrasi dotsenti

8 – ish. MOYLARNI KISLOTA SONINI ANIQLASH 

Kerakli  asbob  va  reaktivlar:    paxta,  soya  va  makkajo’xori  moylari,  96%  li 

etanol,  0,1  n  kaliy  gidroksid,  fenolftalein,  timolftalein,  byuretka,  50  –  100  ml 

hajmdagi kolbalar, 1,5  – 10 ml hajmdagi pipetkalar, suv  hammomi, elektr plitkasi 

yoki gaz gorelkasi. 

Kislota  soni  deb  -  1  g  moy  tarkibidagi  erkin  yog’  kislotalarni  neytrallash 

uchun sarflangan 0,1 n. kaliy gidroksidning milligramm miqdoriga aytiladi.  

Moylar tarkibida doimo erkin yog’ kislotalari bo’ladi. O’simlik moylaridagi 

yog’  kislotaning  miqdori  hayvon  yog’lari  tarkibidagi  yog’  kislotalariga  nisbatan 

yuqori  bo’ladi.  Pishayotgan  urug’lardagi  yog’  kislotalar  miqdori  ko’p  bo’lganligi 

sababli  kislota  soni  ham  yuqori  bo’ladi.  Urug’ning  to’la  pishishi  bilan  urug’ 

tarkibidagi erkin yog’ kislotalar miqdori kamayadi. 

Kislota  soni  yog’lar  sifatini  ko’rsatadi.  Yog’larning  yomon  saqlanishi, 

namlik va fermentlar ta’sirida glitseridlarning parchalanishidan normadan ortiqcha 

sof  kislotalar  paydo  bo’ladi.  Glitseridlar  qancha  ko’p  buzilsa  va  parchalansa,  sof 

kislotalar shuncha ko’p hosil bo’ladi. Natijada kislota soni normadan oshib ketadi.   

 

I SH N I N G  B O R I SH I 

100 ml  li kolbadan 2 ta olib, ularning birinchisiga 3  – 5 gr moy  va 25 – 30 

ml  neytrallangan  spirt  –  efir  aralashmasi,  ikkinchi  kolbaga  esa  faqat  25  –  30  ml 

spirt – efir aralshashmasi solinib yaxshilab aralashtiriladi. Agar birinchi kolbadagi 

moy  yaxshi  erimasa,  aralashma  suv  hammomida  qizdiriladi.  So’ngra  u  suv 

hammomidan  olinib  sovutiladi  va  har  ikkala  kolbaga  ham  2  –  3  tomchidan 

fenolftalein  eritmasidan  tomizib,  KOH  ning  0,1  n  eritmasi  bilan  0,5  –  1,0  daqiqa 

davomida o’zgarmaydigan och pushti rang hosil bo’lguncha titrlanadi. Fenolftalein 

o’rnida timoftalein ham ishlatish mumkin. Bu indikator bilan titrlaganda ko’k rang 

hosil bo’ladi. Kislota soni quydagi formula bilan aniqlanadi. 

 

Н

T

b

a

Х









61

,

5

)

(

 

X – kislota soni; 

a – namunani neytrallash uchun sarf bo’lgan 0,1 n KOH ning ml miqdori; 

b – olingan namunani titrlash uchun ketgan KOH ning ml miqdori. 

Odatda, spirt – efir aralashmasi neytralangan holda bo’lganligi sababali ham 

KOH ham sarflanmaydi.  

---

 

37 

5,61 – 0,1 n KOH ning eritmasini tayyorlash uchun zarur bo’lgan miqdor (g 

hisobida).  

 T – tuzatma.    

 H – tajriba uchun olingan moy miqdori.