I bap. Pedagogikalıq texnologiyanıń maqsetı hám wazıypaları

1.1 Pedagogikaliq tiykarlardinʼ uliwma tiykarlari
AQSHda 1971-jıl “Pedagogikalıq kommunikaciyalar hám texnologiyalar boyınsha AQSH Associaciyasi” du’zildi. Házirgi kúnde mámleket boylap hám Kanadada bul keńestiń 50 dana filialları jumıs aparıp atır. AQSHda 1962-jılda “Pedagogikalıq texnologiya” jurnalı (Educational Technology), 1971-jılda bolsa “Audiovizual oqıtıw” jurnalı baspa etile baslandı.
Angliyada 1967-jıl pedagogikalıq texnologiya boyınsha Milliy keńes, 1964-jıldan baslap “Pedagogik texnologiya hám oqıtıwdı programmalastırıw” jurnalın, 1971-jılda “Pedagogikalıq texnologiya” jurnalın baspa ete basladı.
Yaponiyada-Pedagogikalıq texnologiyalar máseleleri menen 4 ilimiy shólkemler shuǵıllanadı. 1967-jılda “Pedagogikalıq texnologiyalar boyınsha Milliy keńes” dúzildi, onıń filialları 22 mámleket universitetlerinde jaylastırılǵan. 1965-jıldan baslap Yapon tilinde hár úsh ayda “Pedagogikalıq texnologiya” jurnalı hám anglichan tilinde jılına eki ret “Pedagogikalıq texnologiyalar salasında izertlewler” jurnalı baspa etildi. Jaqında “Pedagogikalıq texnologiyalar boyınsha uliwmaliq yapon Oraylıq keńesi” dúzildi, ol máseleler boyınsha xalıq aralıq baylanıslar ornatıw menen de shuǵıllanadı.
Italiyada 1971-jılı pedagogikalıq texnologiyalar boyınsha Milliy oray dúzildi hám “Pedagogikalıq texnologiyalar” jurnalı baspa etiledi.
Vengriyada 1973-jılı oqıtıw texnologiyası Mámleket Orayı dúzildi.Oqıtıw texnologiyası boyınsha Xalıq aralıq seminarda (Budapesht, 1977) alım S.G.Shapovalenko oqıtıw procesiniń u’sh texnologiyalıq principlerin kórsetdi.
Bilim hám texnikanı jetilisken iyelew.
Audiovizual materialları fondı menen tanısıw.
Olardan nátiyjeli paydalanıw metodikasın biliw, sonday-aq dóretiwshilik jantasıwı rawajlanıwı da.
Vengriya alımı L.Salai “oqıtıw texnologiyasi” túsinigine joybarlaw, maqsetlerdi analiz qılıw, oqıw tárbiyalıq jumıslar procesin ilimiy shólkemlestiriw, natiyjeliligin asırıw maqsetinde eń zárúrli qural hám materiallardı tańlawdı kiritip oqıtıw procesin qurawshılardı sheńberin talay keńeytirdi.
XX ásirdiń 80-jıllarında zamanagóy pedagogikalıq processti, pedagogikalıq texnologiyanıń mánisin jáne de tereńrek ańlap jetiwge urınıslar dawam etti.
Rossiya XX ásirdiń 90-jıllarında pedagogikalıq texnologiyalar boyınsha Oray dúzildi, “Mektep texnologiyasi”, “Tálimde innovatsiyalar” jurnalları baspa etiledi.
Ózbekstanda 1997-jılı kadrlar tayarlaw Milliy programması qabıl etilgennen baslap tálim sistemasında, pedagogikalıq baspalarda pedagogikalıq texnologiyalar máseleleri aktual izertlewshilik obektleri retinde kóterile baslandı.1999-jılda Respublika tálim Orayı qasında pedagogikalıq texnologiyalar boyınsha Oray dúzildi. “Tálim texnologiyaları”, “Tálim máseleleri” sıyaqlı jurnallar baspa etila baslandı, pedagogikalıq texnologiyalar máseleleri boyınsha maqalalar “Xalıq tálimi”, “Pedagogikalıq tálim”, “Tálim hám tárbiya” jurnallarında, “Bilim”, “Oqıtıwshılar gazetasi” hám basqa ilimiypedagogikalıq baspalarda basılıp shıǵarılıp atır.
1994-jılı pedagogikalıq texnologiyalar máseleleri boyınsha 1-Respublika ilimiy-teoriyalıq konferensiyası ótkerildi, lekciyalar hám esabatlar materialları arnawlı jıynaqta basıp shıǵarıldı. Pedagog ilimpazlar Ol.Nıshanaliev, N.S.Saidahmedov, N.N.Azizxodjaeva, Ziyomuhammedov, O'.Tolipov, B.L.Faberman hám basqalar Respublikada pedagogikalıq texnologiyalar máseleleri boyınsha saldamlı izertlewler aparıp atırlar.
Respublikamız húkimeti tárepinen tálimdi sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwdıń ústin turatuǵın tarawı dep daǵaza etiliwi, socialliq ómirdiń barlıq tarawlarınıń demokratlasiwi hám de “Tálim tuwrısında”gi nızam hám «Kadrlar tayarlaw milliy programması»nin’ qabıl etiliwi tálim sistemasınıń rawajlanıwına tiykar boldı hám talim sistemasında túpkilikli reformalar ushın keń múmkinshilikler jarattı. Social haqıyqatlıq ta'limdi basqarıw máselelerin kórip shıǵıw hám sheshiwdi ǵárezsiz jónelis retinde ajıratıp alıw, tálimta’rbiya procesin basqarıwdıń tiykarlanǵan usıl, quralların islep shıǵıw hám engiziw zárúrshiligin belgilep berdi. Onıń oqıtıw, tárbiyalaw hám rawajlandırıw ortasındaǵı shólkemlestirilgen-basqarıw, informaciya baylanısları; social tárepten áhmiyetke iyelik etiw shaxstı qáliplestiriwdegi pútin processtiń strukturalıq bólimleri retindegi áhmiyetin asırdı. Búgingi kúnde erkin hám ǵárezsiz pikirleytuǵın, sociallıq-siyasiy turmısda sanalı túrde hám aktiv qatnas etiwge ılayıq jetekshilikti qáliplestiriw- «Kadrlar tayarlaw milliy programması»nıń tiykarǵı ústin turatuǵın baǵdarı bolıp tabıladı. Bul bolsa mámlekettiń sociallıq-siyasiy turmısına demokratiyalıq tiykarlardı engiziw, puqaralıq jámiyeti hám huqıqıy mámleket qurıwdı tezlestiriw imkaniyatın beredi. Programma talim mekemeleri ǵárezsizligin keńeytiw arqalı tálim basqarıwdı demokratiyalastırıwdı o'z ishine aladı.
Oqıw, oqıtıw insan iskerliginiń basqa tarawları sıyaqlı social paydalı iskerligi bolıp tabıladı. Ekonomikalıq sistemalar islep shıǵaray dep atırǵanı meneng’ana emes, bálki qanday islep shıǵarip atırǵanı hám qanday miynet quralları járdeminde islep shıǵarip atirg’anligi menen biri ekinshisidan parıq etedi, degen ideya oqıw-oqıtıw iskerligine de tiyisli bolıp tabıladı. Pedagogika páninde tálim usılları rawajlanıwına sol kózqarastan qaray, onı shártli túrde tómendegi basqıshlarǵa ajıratıw múmkin: 1.Mug’allimnin’ «o'z qol kúshi»menen oqıtıw basqıshı, yaǵnıy oqıwshı ushın informaciya dáregi-oqıtıwshınıń ózi bolatuǵın process. 2. Oqıw kitapları, sabaqlıqlar jaratılǵan hám keń qollanılǵan basqısh. 3. Audiovizual qurallar qollanılǵan basqısh. 4.Oqıtıwdı basqarıwda ápiwayı avtomatlastırıw quralların qóllaw basqıshı. 5.Oqıtıwdı zamanagóy AKT lari ja’rdeminde basqarıwdıń avtomatlastırılgan basqıshı.Insaniyattıń rawajlanıw dáwirleri almasqanda pedagogikalıq texnologiyalar pútkilley joq bolıp ketpeydi, bálki pedagogikalıq texnologiyalar keyingi dáwirlerge associaciya arqalı pikirin baylanısadı, jańa sapalar, ayrıqshalıqlarǵa iye bolıp, kúsheyedi hám bayiydi. Bul process barǵan sayın tezlesip baradı. Adamlıq tariyxında 1-basqısh uzaq múddet dawam etken. Ol jaǵdayda oqıtıwshı óz kúshine, óz bilim hám uqıbına tıykarlanıp jumıs atqarǵan. Keyinirek dúnyalıq hám diniy mazmundag’i qo'ljazba kitaplar jaratıldı, biraq oqıwshı olardıń mazmunın oqıtıwshı iskerligi jardeminde ózlestiredi. Yaǵnıy qaǵaz hám oqıw kitapları dáwiri ele aqırna jetkizilgeni joq, sabaqlıqlar jaratıw hám olardan paydalanıw texnologiyası bolsa ele jetilisken emes. Lekin oqıtıwdıń 1, 2, 3-basqıshlarına tán tálim quralları mekteplerge jedel kirip barıp atır. 1 Oqıw ádebiyatların engiziw qarama-qarsılıqlar gúresi nátiyjesinde júz bergen. Keyingi dáwirlerde de bilimlendiriw tarawı daǵı saldamlı ózgerisler gúressiz ámelge aspaǵan, bunday ózgerisler ańsat keshpegen.Búgingi kúnde de 1-basqısh texnologiyası ruwxında qáliplesken ayırım pedagoglarda keyingi dáwirlerde payda bolǵan oqıw quralların ózlestirip alıwǵa, tálim-tárbiya procesin sol tiykarda shólkemlestiriwge umtılıw tómen dárejede 1-basqısh oqıw quralları oqıtıwshıdan kóp miynet talap etedi hám oqıwshınıń bilim tayarlıq dárejesi joqarı bolmaydı. Bul pedagogikalıq basqıshlardıń hár birinde tálim metodları rawajlantirip barǵanlıǵı sebepli oqıtıwshı miynetiniń nátiyjesi artıp, zamanagóy texnologiyanı qollaytug’inlar qatarı ken’eyip barǵan. Búgingi kúnde respublikamizdi rawajlanǵan mámleketlikler dárejesine shıǵarıw maqsetinde bir qatar nızam hám qararlar qabıllandı. Tálim Ózbekstan mámleketi siyasatınıń ústin turatuǵın tarawına aylandı. Kadrlar tayarlaw milliy programmasında rawajlanǵan mámleketler dárejesinde básekige shıdamlı, joqarı ruwxıy-etikalıq pazıyletlerdi iyelegen, joqarı maman kadrlar tayarlaw maqseti hám wazıypası kún rejimine qoyıldı. Auditoriyalarǵa kirip oqıw procesin gu’zetgen kisi ámeldegi pedagogikalıq sistema birinshi hám ekinshi basqıshlarǵa tán ekenligine isenim payda etedi. Pedagogik texnologiyanıń tiykarǵı elementleri tómendegilerden ibarat: 1. Pedagogikalıq baylanıs texnologiyasında oqıtıwshınin’ (pedagog) oqıwshı studentler menen baylanısi. Baylanıstiń wazıypaları:shaxstı tanıs, informaciya almasiw;kelesi pedagogikalıq baylanısti modellestiriw hám analiz etiw; ushırasıw alınatuǵın ko’z qaraslar; baylanıs maydanınan pikirlew hám pikir almaslaw; pedagogikalıq baylanısti shólkemlestiriwdiń texnikası hám texnologiyası; jumısqa dóretiwshilik jandasıwi hám basqalar.Pedagogikalıq talap texnologiyası- «pedagogik talap» túsinigi, onıń ayriqsha qásiyetleri minez-qulıq jáne social-materiallıq qaǵıydalardıń kórinetuǵın bolıwı ; oqıwshı-studentke bolǵan húrmet hám talap ; pedagogikalıq talaptıń psixologiyalıq principlerı hám kriteryaları. 2. Bahalaw texnologiyası, pedagogikalıq baha jáne onı kriteryalaw;minez-qulqlardan alınǵan tásirler, haqıyqatlıqtı, obyekt hám subyektti qabıllaw; ataq beriw usılların tańlaw, oqıtıwshınin’ (pedagog) óz múmkinshiligin analiz etiwi hámtásir natiyjeliligin asırıwı; pedagogikalıq bahalaw texnologiyası. 3. Informaciyanıń tásir kórsetiw texnologiyas;sóylesiw-informaciya beriw, «racional informaciya beriw» túsinikleri, demonstratsion hám kórgezbeli qurallar informaciya alıw qurallarınnan biri retinde; sóylew ta'sir etiw, sáwbet, tezis, argument, kórgezbeler hám obrazlar; sóylep tásir etiw texnologiyası; demonstracion hám kórgezbeli qurallar, etik, ekonomikalıq, estetik, gigienik materiallar;qabıllawdıń fiziologikalıq hám psixologiyalıq qásiyetlerin demonstraciya qılıw texnologiyası. 1.2Pedagogikaliq texnologiyalardinʼ payda bolıwi
Pedagogikalıq jaǵdayidi jaratiw jáne onı sheshiw texnologiyası- pedagogikalıq konflikt túsinigi-konflikt pedagogikalıq texnologiya elementi retinde, konflikt subyektleri arasındaǵı qarama-qarsılıqlar, bos hám mazmunli konflikt; jaǵday analizi (waqıyanı anıqlaw); konflikt,konflikttiń har qiylilig’i (narazılıq, qarsı shıǵıw);konfliktti sheshiw formaları (yumor, házil). Zamanagóy pedagogikalıq texnologiyanıń qosımsha elementleri: 1.Psixologiyalıq ortalıq jaratıw texnologiyası. 2.Gruppa iskerligin shólkemlestiriw texnologiyası. 3.Tabıslı hám áwmetsiz jaǵdaylardi shólkemlestiriw texnologiyası. 4.Oqıwshınıń minez-qulqına pedagogikalıq reaksiya qılıw texnologiyası. 5.Xulqi hám a’debi jaman oqıwshı-studentler menen islew texnologiyası. 6.Etik qorǵaw texnologiyası. 7.Mashqalalı jaǵdaylar jaratıw texnologiyası. 8.Pedagogikalıq qural texnologiyası. 9.Pedagogikalıq improvizaciya texnologiyası. Pedagogikalıq texnologiya atamasına hár bir didakt alım óz kózqarasınan kelip shıqqan halda tariyp bergen. Ele bul túsinikke da’l hám birden-bir tariyp qabıl etilmegen. Bul tariypler ishinde eń maqsetke muwapig’i YUNESKO tárepinen berilgentariyp esaplanadi. Pedagogikalıq texnologiya-tálimformaların optimallastırıw maqsetinde oqıtıw hám bilimlerdi ózlestiriw procesinin’ insan potencialı hám texnikalıq resurslami qóllaw, olardıń óz-ara tásirin anıqlawǵa múmkinshilik beretuǵın sistemalı metodlar kompleksi bolıp tabıladı. Sonıń menen birge, texnologiya degende, subyekt tárepinen obyektke kórsetilgen tásir nátiyjesinde subyektda sapa ózgeriwine alıp keliwshi process túsiniledi. Texnologiya mudamı zárúrli qurallar hám sharayatlardan paydalanıp, obyektke jóneltirilgen anıq maqsetli arnawlı bir izbe-izlikte orınlawdı názerde tutadı. Joqarıda keltirilgen túsiniklerdi oqıw procesine kóshiretuǵın bolsaq, oqıtıwshı (pedagog )nıń oqıtıw quralları járdeminde oqıwshı-studentlerge arnawlı bir sha’rayatlarda kórsetken sistemalı tásiri nátiyjesinde olarda jámiyet ushın zárúr bolǵan hám aldınan belgilengen social sapalardi intensiv tárzde qáliplestiriwshi social hádiyse yamasa basqasha aytqanda, oqıtıwshı tárepinen oqıtıw quralları járdeminde oqıwshılarǵa tásir kórsetiw jáne bul iskerlik jemisi retinde olarda aldınan belgilep alınǵan shaxs sapaların qáliplestiriw procesi dep tariyplew múmkin. Professor N.Sayidahmedovning pikrine qaraǵanda, «Texnologiya-bul shaxstı oqıtıw, tárbiyalaw hám rawajlandırıw nızamların ózinde joq etetuǵın hám juwmaqlawshı nátiyjeni támiyinleytuǵın pedagogikalıq iskerlikdir». Texnologiya túsinigi regulyativ (tártipke salıp turıwshı ) ta'sir etiw kúshine iye bolıp, erkin dóretiwshilik etiwge u’ndeydı:natiyjelili oqıw-biliw iskerliginiń tiykarların tabıw; onı ekstensiv (kúsh, waqıt, resurs joytıwǵa alıp keletuǵın nátiyjesiz) tiykardan kóre intensiv, ilimiy tiykarda qurıw; talap etilgen nátiyjelardi kepilleytuǵın pán hám tájiriybe jetiskenliklerinen paydalanıw; oqıtıw dawamında ońlawlar múmkinshiligın proyektlestiriw metodına tayanǵan halda joytıw;tálim procesin joqarı dárejede informaciyalastırıw hám zárúrli háreketlerdi algoritmlew;texnikalıq qurallardı jaratıw. olardan paydalanıw metodikasın ózlestiriw hám basqalar. Texnologiya quramalı process retinde qatar oqıtıw basqıshlarınan, óz gezegindebul basqıshlardıń hár biri ayriqsha ámellerden ibarat boladı. Ámel-oqıtıwshınıń klassta tema boyınsha oqıw elementlerin túsindiriw boyınsha atqarǵan jumıslar jıyındısı bolıp, oqıtıw procesiniń sol basqıshında pıtken bólegin quraydı.
Pedagogikalıq texnologiya ámeliyatqa engiziw múmkin bolǵan málim pedagogikalıq sistemanıń joybarı esaplanadı. Pedagogikalıq texnologiya, tálim texnologiyası, jańa pedagogikalıq tájiriybe, jańa pedagogikalıq texnologiya, zamanagóy pedagogikalıq texnologiya. informaciya texnologiyası, jańa tájiriybe, tálim-tárbiya metodları túsiniklerin óz ishine aladı. Sonday eken, pedagogikalıq texnologiya didaktik wazıypalardı nátiyjeii ámelge asırıw, sol tarawdaǵı maqsetke erisiw jo'li bolıp esaplanadı. Búgingi kúnde mámleketimizde qánigelerdiń ilimiy potencialın birlestiriwge múmkinshilikler jetkilikli dárejede. Zamanagóy pedagogikalıq texnologiyanı pedagogika pániniń bólek tarmaǵı retinde yamasa tek tálim ámeliyatın maqul túsetuǵınlarg’a jóneltirilgen sistema dep qaraw múmkin emes. Zamanagóy pedagogikalıq texnologiya bul tarawdaǵı teoriyalıq hám ámeliy izertlewlerdi birlestiriw sheńberindegi iskerlikti sáwlelendiredi, zamanagóy pedagogikalıq texnologiya neni ańlatadı? 1. Zamanagóy pedagogikalıq texnologiya oqıw-tárbiya procesi ushın joybarlanadı hám belgilengen maqsetti sheshiwge qaratıladı. Hár bir jámiyet shaxstı qáliplestiriw maqsetin anıq belgilep beredi hám soǵan uyqas halda ma'lum bir pedagogikalıq sistema ámeldegi boladı. Bul sistemaǵa úzliksiz túrde social buyırtpa óz tásirin ótkeredi hám tálim-tárbiya maqsetin ulıwma halda belgilep beredi. Maqseti bolsa pedagogikalıq sistemanıń qalǵan elementlerin, óz gezeginde, jańalaw zárúrshiligin keltirip shıǵaradı. 2. Búgingi kúnde pán-texnikanıń rawajlanıwı menen insan iskerligi shegarası asa keńeyip barıp atır, jańa texnologiyalarkirip kelip atır. Sapa ózgerisleri sonnan derek beredi, keleside jańa metodikalardı talap etetuǵın hám tálim procesiniń ajraliwinin’ sa’ykes bólegine aylanıp baratırǵan, oǵan óziniń bar qásiyetlerin ámeldegi etetuǵın jańa texnikalıq, informaciyalı, audiovizual, audial qurallar da ámeldegi bolip, olar zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardı real haqıyqatlıqqa aylantırdı. Zamanago’y pedagogikalıq texnologiya mánis-itibarı tárepinen basqa texnologiyalar menen bir qatarda turadı, sebebi olar hám taǵı basqaları qatarı o'z jeke tarawına, metodları hám qurallarına iye esaplanadı. Biraq zamanagóy pedagogikalıq texnologiya insan sanası menen baylanıslı bilimler tarawı retinde quramalı hám hámmege de túsinikli bolmaǵan pedagogikalıq processti ańlatıwı menen islep shıǵarıw hám informaciyalı texnologiyalardan ajralıp turadı. Onıń ayriqsha ózgesheligi tárbiya komponentlerin sáwlelendiriwi bolıp tabıladı. Zamanagóy pedagogikalıq texnologiya basqa tarawlardaǵı texnologiyalıq processler menen úzliksiz bayip baradı hám dástúriy oqıw procesine, onıń nátiyjesin asırıwǵa tásir kórsetiwdiń jańa múmkinshiliklerin iyelep aladı. Oqıw tárbiyalıq processti texnologiyalastırıw tariyxıy haqıyqatlıq hám process bolıp tabıladı. Informaciyalastırıw bul processtegi revolyuciyalıq burilis jáne onıń zárúrli basqıshı bolıp tabıladı. Ápiwayı til menen aytqanda, tálim sistemasında informaciya texnologiyası bul «oqıwshi yamasa student—kompyuter» ortasındaǵı baylanıs bolıp tabıladı. Informaciyalı texnologiya pedagogikalıq texnologiyanıń strukturalıq bólegi bolıp, ol tálim processinde texnikalıq qurallardıń tolıq jetilisken zamanagóy túri retinde qollana baslandı. Informaciya texnologiyaları insaniyat rawajlanıwınıń túrli basqıshlarında da ámeldegi bolǵan. Házirgi zaman informaciyalasqan jámiyetiniń ayriqsha ózgesheligi sonda, «sivilizaciya tariyxında birinshi ret bilimlerge erisiw hám óndiriske sarplanatuǵın kúsh energiya, shiyki zat, materiallar hám materiallıq tutınıw buyımlarına sarplanatuǵın qa’rejetlerden artıq boldı,yaǵnıy informaciya texnologiyaları barlıq ámeldegi texnologiyalar hám atap aytqanda, jańa texnologiyalar arasında jetekshi orın iyelep atır. Informaciya texnologiyalarınıń rawajlanıwda intellektual miynet qurallarınıń ózgeriwi menen baylanıslı eki informaciya revolyuciyası sheshiwshi tásir kórsetdi.
50-jıllarda oqıw procesine mashinalardı kirip keliwi hám tarqalıwı menen, pedagogikalıq texnologiyalardı rawajlanıw basqıshı baslandı. Bul waqıtta sanaat óndirisinde jańa ilimiy jónelis-sistemotexnika payda boldı hám ol «adam-mashina» komplekslerindi jaratıw máselelerin sheship berdi. Bul ilimiy jóneliste «adam-mashina» sistemasında adamnıń rolin anıqlaw zárúrli áhmiyetke iye, házirgi kúnde bul mashqala sheshiminiń úsh basqıshın kórsetiw múmkin: Birinshi basqısh «mashina hámme zatqa ılayıq» principin qollap, mashinanı adamǵa baylanıslısız proektlestiriw. Ekinshi basqısh wazıypalardı adam hám mashina ortasında bólistiriw principi tiykarında, adam menen mashinanıń óz-ara tásir processlerin óz ishine alıwshı mashinalardı proektlestiriw. Úshinshi basqısh-adamdı texnikalıq sistemanıń quramı retinde qarawdan waz keshiw menen belgilenedi, proektlestiriw tiykarına adam iskerligi principi qóyıladı, yaǵnıy adam iskerligi sisteması joybarlana baslandı. Iskerlik sisteması óziniń funksional birliklerinen ibarat usı basqısh, industrial jámiyet ornına kiyatırǵan, informacion yamasa postindustrial dep atalıwshı jańa jámiyettiń rawajlanıp atırǵan elementlerine jóneltirilgen. Jańa jámiettiiń rawajlanıwı, bilimlerdi toplaw hám qayta islew processlerinde revolyuciyalıq shártti qóyadı, bunda oraylıq roldi telekommunikaciyalar tarmaǵına jalǵanǵan kompyuter atqaradı. Informaciya tiykarg’i oring’a aylanadı, onı jaratıw qábileti bolsa mámlekettiń strategiyalıq resursına aylanadı. Óndiriste jańa joqarı texnologiyalı tarmaqlar payda boladı, barlarınıń bolsa forması keskin ózgeredi.Postindustrial jámiyet (rawajlanǵan mamlakakatlarde 20 ásirdiń 2-yarımında social rawajlanıwda payda bolabaslaǵan jańa basqısh) jumısshıni qáliplestiriw ushın, jámiyet óndiristiń jańa talaplarına juwap beretuǵın, jańa tálim texnologiyası zárúr boladı, jańa túrdegi xızmetker ushın jańa túrdegi pedagog sáykes keledi. Sistema texnika kompleksi rawajlanıwınıń úsh basqıshına uyqas, tálim sistemasında oqıtıwshınıń úsh túrli mártebesi, pedagogikalıq iskerliginiń úsh túrin bólek atap kórsetiw múmkin. Pedagogikalıq iskerliginiń birinshi túri, usınıń menen xarakterlenedi, oqıtıwshı óz jumısınıń ustası esaplanadı, kemde-kem ushraytuǵın bilimler, kónlikpeler tasıwshısı, jeke tájiriybege, pedagogikalıq qábiletke iye boladı (áyyemgi dáwirdegi ónermentke uqsas). Onıń «a’sbablari»- jolları, usılları individual bolıp, pedagogikalıq uqıbınıń miywei bolıp tabıladı, qollanbalar, kórgezbeli hám texnikalıq qurallar oǵan miyraslar qalǵan yamasa ózi tárepinen islep shıǵılǵan. Pedagogikalıq iskerliginiń ekinshi túri, usınıń menen xarakterlanadi, ol jaǵdayda oqıtıw tájiriybesi ulıwmalastırıladı, sistemalastırıladı hám ilimiy pán kórinisin aladı. Buǵan, kitap baspadan shıǵarıwdıń payda bolıwı, pedagogikalıq miynettiń bóliniwi hám qánigelesiwi sebep boldı. Bul jerda pedagogikalıq process, aqılǵa say islengen, oqıtıw belgili qaǵıydalar boyınsha ámelge asıriladı. Bul sharayatlar bilimdi obyektivlestiriw imkaniyatın berdi. Oqıtıwshı sanaatlasqan (industrial) jámiyettiiń islep shıǵarıw jumısshısına uqsap, sanaatlasqan (industrial) túrdegi xızmetkerge aylanadı.N.F.Talizina ha’r bir pedagog real pedagogikaliq procesti sho’lkemlestiriwden aldin oqiw procesi haqqinda texnologiyaliq da’rejede bilimler sistemasin u’yrenip alg’an boliwi sha’rt dep esaplaydi. Shaxsqa jo’neltirilgen texnologiya tiykatinda studentlerdin’ rawajlaniwi,bilim ha’m ka’siplik ilimiy ta’jriybeler qa’liplesiwi,ta’lim procesine qadiriyat jandasiw mu’nasibetin ta’miyinlew,aktivlikti asiriw, o’z-o’zin an’g’ariw ha’m ga’rezsisligin qa’liplestiriw jatadi.