I bob. Jismoniy tarbiya vositalari

Jismoniy mashqlarning tasnifi. Jismoniy mashqlarni tasniflash deganda ularni ma'lum belgilarga ko'ra guruhlarga va kichik guruhlarga bo'lingan holda qandaydir tartiblangan to'plam sifatida mantiqiy ko'rsatish tushuniladi .­
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodologiyasida jismoniy mashqlarning bir qator tasniflari yaratilgan.
1. Jismoniy tarbiyaning tarixan shakllangan tizimlari asosida jismoniy mashqlarning tasnifi .­ Tarixiy jihatdan jamiyat shunday rivojlanganki, jismoniy mashqlarning barcha turlari ­asta-sekin faqat to'rtta tipik guruhda to'plangan: gimnastika, o'yinlar, sport, turizm.
· Gimnastika mashqlari, turli xil sun'iy yaratilgan harakatlar va harakatlar bilan tavsiflanadi, ularning samaradorligi tananing tuzilishi va funktsiyalariga ta'sirning tanlab olinishi, shuningdek, barcha harakatlarning to'g'riligi, go'zalligi va muvofiqlashtirish murakkabligi bilan baholanadi . 
· o'zgaruvchan o'yin vaziyatiga mos ravishda turli xil usullarda bajariladigan va umuman organizmga ta'sir qilish samaradorligi bilan baholanadigan tabiiy harakatlar turlaridan (yugurish, uloqtirish va boshqalar) iborat o'yin mashqlari . harakatning yakuniy natijasi bilan. 
Turistlarning jismoniy mashqlari, shu jumladan yurish, yugurish, sakrash, to'siqlarni engib o'tish, chang'i, velosiped, eshkak eshish, ularning samaradorligi tanaga kompleks ta'siri va erdagi masofalar va to'siqlarni engib o'tish samaradorligi bilan baholanadi . 
· Sport mashqlari harakatlar guruhini birlashtiradi, ularning bajarilishi yagona sport klassifikatoriga muvofiq sun'iy me'yorlashtiriladi va maksimal sport natijalariga erishish uchun ixtisoslashuv predmeti hisoblanadi. 
Bu jismoniy mashqlar guruhlarining har biri o'ziga xos muhim xususiyatlarga ega, lekin asosan ular pedagogik imkoniyatlari, jismoniy tarbiya tizimidagi aniq maqsadi, shuningdek, ­mashg'ulotlarni o'tkazishning o'ziga xos usullari bilan farqlanadi.
Jismoniy tarbiya, gimnastika, o'yinlar, sport va turizm tizimimizda quyidagilarga imkon beradi:
shaxsning har tomonlama jismoniy tarbiyasini ta'minlash ;­
jismoniy tarbiya sohasidagi ko'pchilikning shaxsiy ehtiyojlari va qiziqishlarini qondirish ;­
- uchinchidan, odamlarni deyarli butun hayoti davomida jismoniy tarbiya mashg'ulotlariga jalb qilish - boshlang'ich bolalarning ­ochiq o'yinlaridan tortib, keksa yoshdagi terapevtik jismoniy tarbiya arsenalidan mashqlargacha.
2. Jismoniy mashqlarning anatomik xususiyatlariga ko'ra tasnifi. Shu asosda barcha jismoniy mashqlar ­qo'l, oyoq, qorin, orqa va boshqalar mushaklariga ta'siriga qarab guruhlarga bo'linadi. Bunday tasnif yordamida ­turli xil mashqlar to'plamlari (gigienik gimnastika, atletika gimnastikasi, isinish va boshqalar) tuziladi.
3. Jismoniy mashqlarni individual jismoniy sifatlarni rivojlantirishga asosiy yo'naltirilganligi asosida tasniflash .­ Bu erda mashqlar quyidagi guruhlarga bo'linadi:
1) maksimal kuch kuchi bilan tavsiflangan tezlik-kuchli mashqlar turlari ­(masalan, yugurish, sakrash, uloqtirish va boshqalar);
2) chidamlilik uchun tsiklik xarakterdagi mashqlar ­(masalan, o'rta va uzoq masofalarga yugurish, chang'i uchish, suzish va boshqalar);
3) harakatlarni yuqori muvofiqlashtirishni talab qiladigan mashqlar (masalan ­, akrobatik va gimnastika mashqlari, suvga sho'ng'in, figurali uchish va boshqalar);
4) harakat faoliyatining o'zgaruvchan rejimlari, vaziyatlar va harakatlar shakllarining doimiy o'zgarishi sharoitida jismoniy sifatlar va harakat qobiliyatlarining kompleks namoyon bo'lishini talab qiladigan mashqlar (masalan, sport o'yinlari, kurash, boks, qilichbozlik).­
4. Jismoniy mashqlarni harakatning biomexanik tuzilishi asosida tasniflash . ­Shu asosda siklik ­, siklik va aralash mashqlar ajratiladi.
5. Jismoniy mashqlarni fiziologik quvvat zonalari asosida tasniflash ­. Shu asosda maksimal ­, submaksimal, yuqori va o'rtacha kuch mashqlari ajralib turadi.
6. Jismoniy mashqlarni sport ixtisosligi asosida tasniflash ­. Barcha mashqlar uchta guruhga birlashtirilgan: raqobatbardosh, maxsus tayyorgarlik va umumiy ­tayyorgarlik.
ularning har biri nisbatan doimiy xususiyatlarga ega, shu jumladan ijrochiga ta'sir qiladi deb taxmin qilinadi .­
Jismoniy mashqlar asosiy vositadir, chunki ular jismoniy tarbiyaning barcha muammolarini hal qilishga imkon beradi. 
Tabiatning shifobaxsh kuchlari va gigienik omillar bunday imkoniyatlarga ega emas. Shuning uchun ularni jismoniy mashqlar bilan birgalikda qo'llash kerak bo'lgan qo'shimcha vositalar deb hisoblash kerak.