I боб. Саноат корхоналарида меҳнат самарадорлигининг назарий-илмий масалалари

Мезонлар таснифи	Мезоннинг мақсади
Натижа кўрсаткичи
1	Ижтимоий-иқтисодий меҳнат самарадорлиги: инсонларнинг моддий ва маънавий эҳтиёжларини тўлиқ қондириш	Шахсий персоналнинг эҳтиёжини қондириш	Ички меҳнат самарадолиги
		Инсонларнинг эҳтиёжини қондириш	Ташқи меҳнат самарадорлиги
2	Иқтисодий ишлаб чиқариш меҳнат самарадорлиги: ишлаб чиқаришда сарфланадиган ресурсларни минимал даражадан фойдаланиб юқори ишлаб чиқариш унумига эришиш	Сарфларнинг юқори натижадорлиги Ҳар бир ресурс сарфини минималлаштириш	Кутилган натижа (фойда) Шахсий: меҳнат унумдорлиги, фонд қайтими ва ҳ.к.

Самарадорлик моҳиятини аниқлашнинг юқоридаги таърифини қарайдиган бўлсак, унинг бир қанча ресурслари мавжудлигини кўришимиз мумкин. Чунки, бу тушунча бир қанча мезонлар, хусусиятлар орқали ифодаланиши мумкин. Шунингдек, самара-дорлик категорияси истеъмолни қондириш сифатида ҳам, ишлаб чиқаришнинг мақсадга мувофиқлиги сифатида ҳам, корхоналар-нинг самарали шаклланиши сифатида ҳам, ижтимоий натижа сифатида ва бошқа кўринишларда ҳам намоён бўлади.
Юқорида келтирилган таърифлар “Самарадорлик” моҳияти-нинг қўйидаги асосий жиҳатларини ифодалайди: биринчидан, самарадорлик мураккаб ижтимоий-иқтисодий категория бўлиб, у бир ёки бир неча мезонлар асосида аниқланади; иккинчидан, у ҳар доим муайян мақсадлар фаолиятига бўйсунади, яъни самарадор-ликни баҳолаш бош мақсадлар асосида фаолиятларни тавсифлайди. Шундай қилиб, самарадорлик нисбий тушунчадир. Мазкур тушун-ча ҳақида фикр юритилганида бир неча ҳолатлар таққосланади. Масалан, иқтисодий назарияда – иқтисодиётдаги бирон-бир манфаат билан боғлиқ бўлган фаровонлик даражаси таққосланади. Гап шундаки, жамият фаровонлиги барча жамият аъзоларининг манфаатларини тўғридан-тўғри умумлаштириш натижасидир.
Бизнинг фикримизча, юқорида келтирилган таърифларни эътиборга олган ҳолда, самарадорлик моҳиятининг аниқ бир муаллифлик таърифини бериш мақсадга мувофиқдир.