I kirish: II. Asosiy qism: 1-bob: fizika o`qitishning amaliy yo`nalishlari

1. Texnik turdagi, ya‘ni olchashga oid laboratoriya ishlari – bu ishlami bajarishda talabalar fizik kattaiiklami o'lchash metodlarini, berilgan asboblar va ularni ishlatish malakalarini egallaydi. Jumladan. mikroskop, tarozi, termometr, elektron sekundomer, mikroampermetilar bilan tanishish, yoruglik kuchini o’lchash va boshqalar.

2. Rcproduktiv turdagi laboratoriya ishlari - bu turdagi ishlami bajarish tufayli qanday natijaga erishishni talaba oldindan biladi, chunki mavzuni o‘z ichiga olgan hodisa yoki jarayon ma’ruzada muhokama qilingan va namoyishli tajribada kuzatilgan.

3. Reproduktiv-tadqiqotchilik turdagi laboratoriya ishlari - bu turdagi ishlami bajarishda talabalar fizik hodisalarning qollanilish qonuniyatlarini xuddi reproduktiv turdagi singari aniq tasavvur qiladi, lekin ularga tajriba natijalari oldindan aniq emas.

4. Tadqiqot turdagi laboratoriya Ishlari - bunday ishda muammo qo’yiladi.

Uni eksperimental yechish metodikasini va kerakli asboblami tanlashni talabaning o’zi hal qiladi. Bunday ishlarga talabalarning kurs va bitiruvmalakaviy ishlari kirib, bu tur ilmiy-tadqiqot ishlariga birinchi qadam hisoblanadi. Mashg'ulotlaming tashkiliy tomonlari ham muhim ahamiyatga ega. Fizik praktikumni quyidagi shakllarda o’tkazish mumkin:

■ frontal;

■ sildlik, ya'ni bitta sikldagi laboratoriya ishlari boiim voki kata mavzuning mazmunini aks ettiradi, har bir skilning topshiriqlari murakkablashib boradi;

■ mavzular bo'yicha, ya'ni oldindan belgiiangan grafik asosida turli mavzularda ish bajariladi; a kombinatsiyalashgan, ya’ni laboratoriya xonasi imkoniyatlari va turli

mavzularga tegishli jihozlaming mavjudligiga bog'liq holda yuqoridagi

shakllaming biri ko'rinishida o'tkaziladi. Fizik praktikumning laboratoriya ishlari umumiy fizika kursida nazariy o'rganilgan qonunlar, hodisalar, jarayotilaming ko'rgazmali namoyon bo'lishini kuzatishga va amalda qo'llanilishini o'rganishga imkon beradi. Mazkur ta'limda. umumiy fizika praktikumlarini o'qitish sifatini ko'tarish va bo'laiak o'qituvchilarning eksperimental tayyorgarligini takomiilashtirishga yordam beruvchi, quyidagi ijobiy jihatlarni inobatga olish tavsiya etiladi: laboratoriya ishiarini bajarish jarayonida talabalarni ilmiy bilish metodlari bilan tanishtirish, fizik hodisalarning tabiatiga, ularni o'rganish mumkinligiga va amalda qo'llanilishiga ishonch hosil qiladi; fizik praktikum, talabalarning nazariy va amaliy fikrlashlarini rivojlantirishga imkon beradi, nazariyaning mohiyatini tushunishga olib keladi; fizik praktikumda, ma’ruzalar, darslildar,elektron darslik, o'quv qo'llanmalar va boshqa manbalar bilan mustaqii ishlash natijasida to'plangan ma`lumotlar umumlashtiriladi; talabalarni laboratoriya ishiarini o'tkazish metodlari va ularning xususiyatlari bilan tanishtiradi, nazariy bilimlarni amalda qo'llashga o'rgatadi, fizik asboblar bilan ishlash, mutaxassislikka oid bilim va malakalarni egallashga yordam beradi; talabalar, o'lchash xatolikiarini aniqlashni o'rganadila, tajriba natijalarini qayta ishlashda kompyuter texnologiyalaridan foydalanishni o'zlashtiradi; eksperimental ishlarni tashkil qilish va o'tkazish, ilmiy-tadqiqot metodlari bilan tanishish, talabalarda ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug'ullanishga qiziqish uyg'otadi; qurilmalar bilan ishlash, talabalarning bilish va konstruktiv qobiliyatlarini, kuzatuvchanlik, diqqat sabr toqat, tasavvur qilish va boshqa sifatlarini rivojlantiradi; talabalarda individual va jamoa bo'lib ishlash madanivatmi. oldindan tuzilgan reja asosida ishlash. malaka va ko'nikmalarini shaldlantiradi; o'qituvchilaiga, umumiy fizika kursidan talabalarning bilim, malaka-ko'nilcmaiarini muntazam ravishda tekshirib borish, talabalarga esa, o'z-o'zini nazorat qilib borish imkoniyatini beradi. Laboratoriya praktikumi talabalarning kelgusidagi pedagogik faoliyatga tayyorgarlik darajasi va xususiyatlariga katta ta’sir ko'rsatadi. Fizik praktikum ishiarini bajarish jarayoni, kelgusida talabalarning amaliy faoliyati uchun juda muhim hisoblanadi. Bo'lajak fizika o'qituvchisi uchun laboratoriya mashg'ulotlari va fizik praktikumlami tashkil qilish va o'tkazishda. eksperimental masalalami yechish va o'quvchilaming texnik ijodkorligiga rahbarlik qilishida juda muhim hisoblanadi. Pedagogika oliy o'quv yurtiarida fizik praktikumdan laboratoriya ishlarini bajarishda, talabalar, texnika oliy ta'lim muassasalarigamoijallangan qo'llanmalardan f oydalanayоtganligini ham ko'rsatish mumkin. Ammo umumtaiim maktablari, AL va KHK lar uchun bakalavr-o'qituvchilar tayyorlash bilan ishlab-chiqarish uchun muhandis-bakalavrlarni tayyorlash usullari metodik jihatdan bir-biridan farqli ekanligi ma'hun. Pedagogika oliy ta’lim muassasalarining o‘ziga xos yo‘nalishi bo'lishi kerak. Bo'lajak fizika o'qituvchisidan nafaqat chuqur va ko'p qirrali bilimga. balki yuqori darajadagi eksperimental malaka va ko'nikmaga ega bo'lish ham talab qilinadi. Bu fikming o'rinli ekanligini, bo'lajak o'qituvchining umumta`lim va o'rta-maxsus, kasb-hunar ta'limi fizika kursidagi laboratoriya praktikumi ishlarini bajarish va tajribalar o'tkazish bilan bog'liq faoliyatini tahlii qilish asosida ko'rsatish mumkin. Laboratoriya ishlarini o'tkazishda, tajriba qurilmasi o'quv xonasining ixtiyoriy joyidan yaxshi ko'rinadigan bo'lishi kerak. Bo'lajak o'qituvchi tomonidan quyidagi talablarga rioyaqilinganda tajribaningsamarali boiishiga erishtsh mumkin: mazmunli, ishonchli, ko'rgazmali, asosli, ilmiy, qisqa vaqtli, hissiyotli va texnika xavfsizligiga rioya qilish. Tajribalaming ishonchli bo'lishi deganda, o'qituvchi namoyish qiladigan har bir tajribaning ko'zlangan natijani berishi tushuniladi

XULOSA.

O’tkaziladigan mashg’ulotga tayyorgarlik davomida mavzuning qaysi qismini o’qituvchining o’zi tushuntirishi va o’quvchilar qaysi qismini bajarishi rejalashtiriladi. Bunda darsga qo’yiladigan maqsaddan kelib chiqqan holda, har bir o’quvchiga qo’yiladigan topshiriqlar aniq bo’lishi lozim. Yani savollar uquvchining saviyasidan kelib chiqib berilishi kerak. Buni qanday afzalliklari bor shuni ko’rib o’tamiz. Deylik kuchsizroq uquvchiga qiyinroq savol berilsa, malumki u bu savolga javob topa olmaydi va buni natijasida o’ziga bo’lgan ishonchi so’nib fanga bo’lgan qiziqishi ham kamayib ketadi. Agar o’zini saviyasiga mos savol bersak u bunga javob bera oladi(qo’ldan kelgancha) va yanayam fanga bo’lgan mehri ortib boradi. Lekin har safar kuchsiz o’quvchiga oddiy savol beraverish kerak emas, chunki u oddiy savollarga o’rganib qolib qiyin savollarga bosh qotirgisi kelmay qoladi. Shuning uchun kuchsiz o’quvchilarga goh – gohida qiyinroq savollarni ham berib turish kerak. Bu ularni yuqoriga intilishini taminlaydi. Endi kuchli o’quvchilarga kelsak, ularga oson savol berish yaramaydi, chunki ularga bu savollar zerikarli tuyiladi. Va buning natijasida ularda fanga nisbatan zerikish va befarqlik rivojlanadi. Shuning uchun ularga qiyinroq savollardan berib borish kerak.

Agar, topshiriq yangi mavzuga doir savollarga javoblardan iborat bo’lsa, unda kuchli o’quvchiga qiyin savol beriladi. O’quvchi tomonidan berilgan javobni guruh ishtirokchilaridan biri javobning to’g’ri yoki noto’g’ri ekanligini kitobdan tekshirib aytadi. Keying o’quvchi esa agar javob to’g’ri bo’lsa bu javobni daftarga yozadi. So’ngra o’quvchi javobni isbotlovchi dalillar va misollar keltirishi kerak. Bu jarayonda uquvchilarning deyarli barchasi jarayon ishtirokchisiga aylanadi. Uzini javobini bildiradi. Agar to’g’ri bo’lsa quvonchi cheksiz ortadi, agar javobi noto’g’ri bo’lsa kitobdan to’g’ri javobni o’qib eshittirgan boladan to’g’ri javobni biladi va xatosidan to’g’ri xulosa chiqarib bitta malumotga ega bo’ladi. Keyinchalik o’quvchilat joylarini almashtirishlari mumkin bo’ladi, ya’ni savolga fikr bildiruvchi savolni javobini kitobdan o’quvchiga va o’z navbatida to’g’ri javobni kitobdan o’quvchi savolga fikr bildiruvchiga aylanishi mumkin.

Muhokama yakunida kichik guruhdagi o’quvchilar o’zlariga berilgan savollarning hammasiga javob berishlari va ularni butun guruh muhokamasiga chiqarishlari kerak.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Shaxmayev N.M, D.SH.Shodiyev

Fizika 6-7 sinf Toshkent 1999-2000yil

2. A.V.Pyorishkin, N.A. Rodina. Fizika-7-8

Toshkent, O’qituvchi. 1978-98 yil

3. Fizikadan uy laboratoriya ishlari

4. O’rta maktabda fizika o’qitish metodikasi

Toshkent "O’qituvchi" 1992 yil

5. Maktabda laboratoriya ishlari o’tkazish metodikasi

6.www.Ziyonet.uz

7.www.NUR.uz