I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 10-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

33-DARS. Aldegidlar va ketonlarning fizikaviy hamda kimyoviy xossalari. Nukleofil birikish reaksiyalari.


Darsning maqsadi: O’quvchilarga aldegid va ketonlarning xossalari hamda nukleofil birikish reaksiyalari haqida dastlabki ilmiy tushunchalarni berish.


Dars rejasi:

1. 
   Fizikaviy xossalari
   
2. 
   Kimyoviy xossalari
   
3. 
   Nukleofil o‘rin olish reaksiyasi mexanizmi
   

Darslikda 112-betda berilgan nazariy bilimlar asosida aldegidlarning xossalarini ketonlarning xossalari bilan solishtirb, berilgan reja asosida dars davom ettiriladi.

Aldegidlar uchun xos reaksiyalar «kumush ko‘zgu» reaksiyasi va mis (II)-oksid bilan oksidlanish reaksiyasi batafsil tushuntirilgandan so‘ng, aldegid va ketonlarning xossalari qiyosiy o‘rganiladi.
Aldegid va ketonlar karbonil guruhi qutblanuvchan xossaga ega:

Aldegid va ketonlarga turli moddalarning birikishi nukleofil birikish reaksiyasi mexanizmi asosida boradi.

Aldegid va ketonlarning kimyoviy xossalari haqidagi bilimlarni mustahkamlash maqsadida darslikdan 114-betdagi 6,7,8-savollarga javob topiladi hamda 115-betdagi 2,3,4-mashqlar yechiladi.

Uyga vazifa: Darslikdan 108-113 betlar


34-DARS. Aldegid va ketonlar xossalaridagi o‘xshashlik va farqlar. Aldegid va ketonlarning ishlatilishi.


Darsning maqsadi: O’quvchilarga aldegid va ketonlarning xossalari, olinishidagi o‘xshashlik hamda farqlarni tushuntirish.


Dars rejasi:

1. 
   O’tilgan mavzulardagi o‘rgangan nazariy bilimlar asosida o‘quvchilarning mustaqil ishi.
   
2. 
   Aldegid va ketonlarning ishlatilishi.
   
3. 
   Darslikdagi 113-betda berilgan 10-sxemaga asosan mustaqil ish.
   
4. 
   15 minutga mo‘ljallangan test topshiriqlari yechish.
   

Aldegid va ketonlarning ishlatilishi tushuntirilgandan so‘ng aldegidlar bobi yuzasidan 15 minutlik test topshiriqlari yechiladi.

Тest topshiriqlari

1. 
   Molekulyar formulasi C₅H₁₀O bo‘lgan barcha aldegidlarni struktura formulalarini yozing va ular nechta?
   

a) 3 b) 4 c) 5 d) 6 e) 7

2. 
   Molekulyar formulasi C₅H₁₀O bo‘lgan nechta keton bo‘lishi mumkin.
   

a) 3 b) 4 c) 5 d) 6 e) 7

3. 
   Ikkilamchi butil spirtining oksidlanishi natijasida qanday birikma hosil bo‘ladi?
   

1. 
   butanal
   
2. 
   butan kislota
   
3. 
   metiletilketon
   
4. 
   metiletilefir
   
5. 
   ikkilamchi butil spirti oksidlanmaydi.
   

4. 
   Quyidagi o‘zgarishda 2,2 g etanol olish uchun necha g ohaktosh kerak?
   

CaCO₃  CaO  CaC₂  C₂H₂  CH₃CHO

a) 5 b ) 10 c ) 15 d) 20 e) 25

5. 
   Metanalning 40% li eritmasi formalin deyiladi. 2 kg formalin tayyorlash uchun qancha metanal va suv ketgan?
   

a) 800;1200 b) 400;1600 c) 1000;1000 d) 1200;800 e) 1600;400