I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 10-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

45-DARS. Amaliy ish №5. Organik moddalarni identifikatsiyalashga doir tajribaviy masalalar yechish.
(Darslikdan 158-bet).


Darsning maqsadi: O‘quvchilarga organik moddalarni o‘ziga xos xarakterli reaksiyalari haqida ilmiy bilimlar va amalda tajribalarni bajarish orqali amaliy ko‘nikmalar berish.


Darsning borishi:

1. 
   O‘quvchilarning darsga tayyorgarligini tekshirib ko‘rish.
   
2. 
   Laboratoriya imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda tayyorlangan vazifalarni o‘quvchilarga berish.
   
3. 
   Ishni bajarish uchun zarur reaktiv va jihozlar oldindan tarqatilgan bo‘lishi kerak.
   

Тajribaviy masalalar

1. 
   Uchta probirkada a) etanol, b) glitserin, s) sirka kislotasi berilgan. Berilgan moddalarni har birini o‘ziga xos xarakterli reaksiyalari yordamida aniqlang. Тegishli reaksiya tenglamalarini yozing.
   
2. 
   Benzol, fenol, chumoli aldegidlarining har biri alohida-alohida probirkalarda berilgan. Har bir moddani o‘ziga xos xarakterli reaksiyalari yordamida aniqlang. Тegishli reaksiya tenglamalarini yozing.
   
3. 
   Sizga berilgan probirkalarning qaysi birida etanol, glyukoza, saxaroza borligini tajriba yo‘li bilan aniqlang. Тegishli reaksiya tenglamasini yozing.
   

Dars nihoyasida o‘quvchilarni bajargan ishlari ko‘rib chiqiladi.

Ish o‘rinlari yig‘ishtiriladi.


Uyga vazifa: 10 sinf kimyo kursida o‘rganilgan har bir modda uchun o‘ziga xos xarakterli reaksiyalarini aniqlab chiqish.


46-DARS. Hisoblashga doir murakkab masalalar va test topshiriqlari yechish.


Kislorodli organik birikmalar yuzasidan test savollari

1. 
   Quyidagi o‘zgarishlarning oxirida qanday modda hosil bo‘ladi?
   

1. 
   2-metilpropanol-2
   
2. 
   buten-2
   
3. 
   buten-1
   
4. 
   2 metilpropanol-1
   
5. 
   izobutilen
   

2. 
   Kucherov reaksiyasi yordamida metiletilketon olish uchun qaysi uglevodoroddan foydalanish kerak?
   

a) butin-1 b) butin-2 c) propin d) a va b javoblar e) pentin-2

3. 
   0,2 mol propanol-1 75% unum bilan molekulalararo digidratlanganda qancha massa (g) oddiy efir hosil bo‘ladi?
   

a) 6,06 b) 7,65 c) 5,3 d) 22,95 e) 11,48

4. 
   Тarkibi 25,8 % metanol va 74,2 % etanoldan iborat 2,48 g aralashmaga yetarli miqdorda natriy metali ta’sir ettirib n.sh.da o‘lchangan qancha hajm vodorod olish mumkin?
   

a) 112 b) 224 c) 336 d) 448 e) 672

5. 
   Тarkibida 10% qandsiz qo‘shimcha bo‘lgan 200 kg glyukoza bijg‘ishidan hosil bo‘lgan spirtdan qancha sirka kislota olish mumkin?
   

a) 46 b) 60 c) 90 d) 120 e) 138

6. 
   Aldegid va ketonlarga vodorod ta’sir ettirib spirtlar hosil qilish mumkin. Quyidagi spirtlarni qaysilarini bunday olib bo‘lmaydi?
   

1) CH₃-C(CH₃)₂OH 2) CH₃-CHOH-C₂H₅

3) CH₃-C(CH₃)(OH)-CH₃ 4) CH₃-CH₂-CH₂OH

a) 1,3 b) 2,4 c) 1,2 d) 3,4 e) 2,3,4

7. 
   Тarkibida massasiga ko‘ra foiz hisobida kislorod miqdori eng ko‘p bo‘lgan monokarbon kislotani ko‘rsating?
   

1. 
   HCOOH
   
2. 
   CH₃COOH
   
3. 
   HOOC-COOH
   
4. 
   CH₃-CH₂-COOH
   
5. 
   CH₂OH-COOH
   

8. 
   Quyidagi formulalari keltirilgan birikmalarning qaysilari vodorod atomlarini metall atomlariga almashtira oladi?
   

1) CH₃-CH₂-CH₃ 2) CH₂CH₂ 3) CHCH 4) C₆H₅OH 5) CH₃OH 6) CH₃COOH 7)CH₃COOH

a) 1,2,3,4,5,6,7 b) 3,4,5,6,7 c) 2,3,4,5,6 d) 3,4,5,6 e) 1,2,7

9. 
   Quyidagi birikma tarkibidagi uglerod atomlarini oksidlanish darajalari yig‘indisi nechaga teng.
   

CH₃-CH(OH)-CH₂-COOH

a) 6 b) –3 c) 3 d) –2 e) 2

10. 
    Propanal bilan propanonni bir-biridan qanday farq qilish mumkin?
    

1. 
   Vodorod ta’sir ettirib
   
2. 
   Galogenlar ta’sir ettirib
   
3. 
   Kumush nitratni ammiakdagi eritmasini ta’sir ettirib
   
4. 
   Fosfor (V)-xlorid ta’sir ettirib
   
5. 
   Farq qilib bo‘lmaydi, chunki har ikki moddada ham karbonil guruh bor