I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
28
29
Amaldagi 
Konstitutsiyamizning 
mazmun-mohiyati, 
ahamiyatini yaxshi anglashimiz uchun, albatta, O‘zbekiston 
hududida avval amal qilgan Konstitutsiyalardan bu 
Konstitutsiyamizning farqini bilish zarur. Bu farqni, eng 
avvalo, O‘zbekiston avval qanday davlat edi, hozir qanday 
davlat ekanligidan qidirish zarur.
Qisqa qilib aytadigan bo‘lsak, O‘zbekiston 1991-yil 
1-sentаbrga qadar ham davlat bo‘lgan. Shu davrda ham o‘z 
Konstitutsiyasiga ega bo‘lsada, u markaz manfaatlari aks 
etgan, shu davrdagi zo‘ravon tizimga mos, yuzaki demokratik 
munosabatlarni mustahkamlagan hujjat edi.
Konstitutsiya ishlab chiqilishida umume’tirof etilgan xalqaro 
hujjatlar, xalqaro huquq normalarini chuqur o‘rganish, ularni 
Konstitutsiya normalariga singdirish ham Konstitutsiyaning 
xususiyatidir. O‘zbekiston Konstitutsiyasining mazmun-
mohiyatini aniqlashda uning prinsiplari muhim rol o‘ynaydi. 
Konstitutsiya prinsiplari demokratik g‘oyalarning qoida 
darajasiga ko‘tarilishi natijasida vujudga keladi.
O‘zbekiston Konstitutsiyasining birinchi bo‘limi bevosita 
«Asosiy prinsiplar» deb nomlangan bo‘lib, ular Konstitutsiyaviy 
tuzum, ya’ni Konstitutsiyaviy prinsiplardir.
O‘zbekiston Konstitutsiyasidagi:
• inson huquqlari va davlat suvereniteti g‘oyalariga sodiqlik;
• hozirgi va kelajak avlodlar oldida yuksak mas’uliyatni 
anglash;
• o‘zbek davlatchiligi an’analariga tayanish;
• demokratiya va ijtimoiy adolatga sodiqlik;
• xalqaro huquqning umume’tirof etilgan qoidalarini tan 
olish;
• fuqarolarning munosib hayot kechirishlarini ta’minlashga 
intilish;
• huquqiy davlat barpo etish;
• fuqarolar tinchligi va milliy totuvligini ta’minlashni maqsad 
qilindi. Hech kim fikrlari uchun hech qanday quvg‘inga, 
taziqqa uchramadi. Shu davrda o‘zini muxolif sanovchi guruh 
va shaxslarga ham o‘z fikrlarini erkin bildirish imkoni berildi. 
Konstitutsiyaning umumxalq muhokamasida 6 mingdan ortiq 
taklif-mulohazalar bildirildi. 
Loyihadagi 127 moddadan 60 tasiga tuzatish va 
o‘zgartirishlar kiritildi. Dastlabki matndan 4 modda chiqarib 
tashlandi va, o‘z navbatida, yangi moddalar kiritildi. Oliy 
Kеngash sessiyasida ham loyiha kеng muhokama qilinib, 
deputatlar tomonidan 80 ga yaqin o‘zgartirish, qo‘shimcha 
va aniqliklar kiritildi. Amaldagi Konstitutsiyamiz xalq ijodi, 
huquqiy ongi va madaniyati, donoligi, tafakkuri mahsulidir. 
Konstitutsiyaning asosiy ijodkori, o‘z egasi xalqdir.
Jahon tajribasida Konstitutsiya qabul qilishning 
ikki demokratik usuli mavjud. Birinchisi, tayyorlangan 
Konstitutsiya loyihasi referundum (umumxalq ovozi)ga 
qo‘yilib, xalq tomonidan qabul qilinadi (Rossiya, Qozog‘iston 
Konstitutsiyalari shunday yo‘l bilan qabul qilingan). 
Ikkinchi usulda Konstitutsiya davlatning Oliy vakillik organi 
(qonunchilik organi — parlament) tomonidan qabul qilinadi.
Bizda ana shu ikkinchi usul tanlanib, Konstitutsiyamiz 
O‘zbekiston Oliy Kеngashida qabul qilindi. Oliy Kеngash 
deputatlari - xalq vakillari bo‘lganligi uchun bu tartibda 
Konstitutsiya qabul qilish ham demokratik bo‘lib, xalqning 
hech qanday manfaati buzilmaydi.
Konstitutsiya davlatning asosiy qonuni bo‘lgani uchun 
hamma mamlakatlarning Konstitutsiyalarida umumiylik, 
o‘xshashlik mavjud bo‘lishi tabiiy holdir. Shu bilan birgalikda, har 
bir mamlakat Konstitutsiyasida farqlar, o‘ziga xos xususiyatlar, 
albatta, bo‘ladi. Bundan tashqari, bir mamlakatning o‘zida 
turli davrlarda qabul qilingan Konstitutsiyalarda ham katta 
farqlar mavjud.

---