I. uluslararasi


Şemseddin Muhammed b. Eşref el-Hüseynî el-Semerkandî


Download 3.66 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/46
Sana01.12.2017
Hajmi3.66 Mb.
#21258
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   46

Şemseddin Muhammed b. Eşref el-Hüseynî el-Semerkandî, XIII. yüzyıl İslam 

dünyasında yaşadı. 

O, hicri 683( m.1284) yılında vefat etmiştir. 

Kelam, mantık, felsefe, 

matematik ve astronomi sahalarında eserler yazmıştır. 

Onun Risalet fi Adabi el-Bahs va 



el-Menazirat, Eşkal et-Te`sis fi el-Hendeset, Kitab Ayni en-Nazar fi el-Mantık, 

el-Meârif 



fi  Şerh  el-Sehâif ,  Amel  el-Takvim  Kevakib  el-Sabite

  ve  s.  eserleri  vardır

 

.  Bu 



eserleri 

sonraki dönemlerde İslam dünyasındaki medreselerde ders kitabı olarak okutuldu (1993 

,III,137).

  

Baku`da  alimin 



Risale fi Adab el-Bahs ve  el-Munazara 

adlı eseri, ona yazılmış 

şerh  ve  haşiyelerin  yazma  nüshaları  (A-412;  A-845;  B-1418;  B-2859)  bulunmaktatır. 

Nüshalar kütüphane nüshaları olub, XIX asrın birinci yarısına kadar yazıya alınmıştır. Bu 

eserin ü

zerine onlarca şerh ve haşiye yazılmış, beş yüzyılı aşkın bir süre medreselerde 

okutulmuştur.

 

B-2859  ve  A-845  nüshalarında  ilk  eser  olarak  Kemaleddin  Mesud  bin 



 

330 


 

Hüseyn Şirvani`nin (ö.905/1500) (1993,III, 847)

 

Risale fi Adab el-Bahs ve el-Munazara 

adlı eserine yazılmış şerhler, i

kinci eser olarak ise Kara Halil bin Hasan bin Muhammed 

Rumi`nin  (ö.1123/1711)  (Bağdadi,  1951,  I,  354)  Kemaleddin  Mesud  bin  Hüseyn 

Şirvani`nin şerhine yazılmış haşiye yer alır. B-2859 şifreli yazma katib Şeyh Muhammed 

Namurad tarafından takriben XVIII.asrda hazırlanmıştır. A-845 şifreli  yazma ise katib 

Ali bin Yusuf tarafından aynı asrda tertip edilmiştir. 

Bakü`da Şemseddin Semerkandî`nin Eşkal et-Tesis adını verdiği teorik geometri 

eserininin (B-6939; B-3950; B-488; B-733) dört yazma nüshası bulunmaktatır. Nüshalar 

şahsi (B-733) ve kutübhaneler için tertip edilmiştir. Yazmalar hepisi gözel nestalik hatti 

ile yazılmış, derli toplu bir üslubda tertip edilmiştir. Tüm nüshalarda geometrik figürler 

kırmızı mürekkeple çekilmiştir  



Ebu Hafs Ömer bin Muhammed Abdullah Semerkandi manbalara göre hicri 

IX (m.XV) asrda yaşamıştır (Katip Çelebi.1941 , I, 934).

 

. Hayatı hakkında bilgi cok azdır. 



Onun  Rövnek  el-Mecalis  isimli  eserinin  güzel  hatt  ve  tertipatlı  bir  elyazma  (B-

7132)  nüshası  Bakü`da  korunmaktatır.  10  babdan  oluşan  eserin  her  babında  on  hikeye 

toplanmıştır. Kütubhane nüshası olan elyazma katib Ebu`l-Kasım bin Seyyid Kasım bin 

Qaytamış tarafından XVIII asrın sonlarında hazırlanmıştır.  

Ebu`l-Kasım  bin  Ebu  Bekr  Semerkandi  el-Leysi  bazı  ilimlerde  meşhur  olan 

alimlerdendir. Onun Şerh el-Adudiyye, Riyazet el-Ahlak, Haşiye ala Tefsir el-Beyzavi ve 

s. eserlerin müellifidirAlim hicri 888 (m.1483) yılında vefat etmiştir (1993, II, 643) 

Ebu`l-Kasım  Semerkandi`nin  Bakü`da  Şerh  Risale  el-Adudiyye  fi  el-vaz  adlı 

eserinin bir nushası (B-457) bulunmaktatır. Elyazma hicri 1148 (m.1735) yılında Seyyid 

bin  Ramazan  tarafından  hazırlanmıştır.  Adudüddin  el-Ici`nin  vaaz  konusundaki 

risalesinin şerhidir. 

Alimin Bakü`da Fera`id el-Fevaid fi el-İstia`rat adlı eserinin iki nüshası (B-733 



;B-5545)  bulunmaktatır.  Her  iki  nüsha  yazma  eserler  mecmuasına  dahil  edilmiştir.. 

Mecmuaları  tertip  eden  Azerbaycan`ın  ünlü  alim  ve  metnşünası  Abdulğani  Nuhavi 

Haliseqarizadedir.  

 Alimin  Bakü`da  Şerh  Risale  Hindiyye  adlı  eserinin  bir  nüshasi  (S-145) 

bulunmaktatır.  Eser  vakf  edilmiş  bir  mecmuaya  dahil  edilmiştir.  Macmua  XIX  asrın 



 

331 


 

birinci  yarısında  hazırlanmıştır.  Katipi  bilinmeyen  nüsha  tertip  üslubuna  göre  şahsi 

nushadır. 

Bisati Siraceddin Semerkand`inin ise Bisati Samarkandi hakkında manbalardan 

bilgi cok azdır. Onun Semerkand`li şair ve Emir Teymur`un torunu olduğu bildiriliyor. 

Sultan Halilullah devrinde yaşamıştır. O, halı 

dokumacısı

 olduğundan ilk önce Hasiri adı 

ile şiirler yazmış ve sonralar ise Bisati adına deyişmiştir. Bisati Semerkandi hicri 815. 

(m.1412) yılında vefat etmiştir (Münzevi, 1929, III, 21908-21917). 

 

Bakü`da onun nefis tertipatlı divanı (M-138) bulunmaktatır. Divana qazel, qit`a 



ve rubailer dahil edilmiştir. Elyazma altın, mavi ve siyah boyalarla tezhiblenmiştir. Eserin 

yapraklarındakı  metni  altın  boyalı  çerçiveye  alınmıştır.  Nüshanın  tertipatından  onun 

siparişle hazırlandiği belli. 

Devletşah Alau`d-Devle Bahtişah Semerkandi ünlü tezkire yazarı olub, uzun 

yıllar  Timurlular`ın  sarayında  yaşadı.  Sonralar  ise  Horasana  çiftligine  çekildi.  Babası 

hükümdar Şahruh`un sırdaşı olmuş Alau`d-Devle İsfarayini`dir. Doğum ve ölüm tarihi 

kesin değildi (842-904/ 1431-1495). Semerkand`da doğdu , Horasan`da vefat etti

 

. Sultan 



Hüseyn Baykara ile onun vezir Ali Şir Novai`nin adına yazdığı Tezkiretü'ş-Şuara eserini 

892/1487`de bitirdi. Tezkire`de X-XV.asrlarda yaşamış arap, fars, türk ve tajik şairlerinin 

ş  ve  onların  şiir  nümunelri  toplanmıştır.  Aynı  zamanda  XV.  asra  kadar  yaşamış 

toplumsal-siyasi şahslardan haber veriliyor (Storin, 1972. I, 1220) .  

Bakü`da Tezkiretü'ş-Şuara eserinin beş nüshası (M-73; M-106; M-108; B-2627; 

S-855). Eser mukaddima, yedi fasıl ve sonucdan ibarettir. Bunlardan M-73 şifreli yazma 

nefis tertipatlı olub siparişle hazırlanmıştır. Gözel nestalik hattı ile yazılan yazmanın ilk 

sahifasında altın, mavi ve açık kırmızı boya ile çiçek motivleri ile tezhiblenen ser-levha 

tertip  edilmiştir.  Yazma  hicri  990.  (m.1582)  yılında  yazıya  alınmıştır.  Abide 

Azerbaycan`ın  meşhur  tarihçisi  ve  şairi  Abbas  Kuli  Ağa  Bakıhanovun  (ö.1847)  şahsi

 

koleksiyonudur.  



M-108  şifreli  elyazma  katib  Mücireddin  bin  Aladdin  tarafından  hicri 

1018.(m.1609)  yılında  hazırlanmıştır.  Aydın  nestalik  hattı  ile  yazılmış  abide 

Azerbaycan`ın ünlü tarih alimi Bahman Mirze`nin (ö.1884) şahsı koleksiyonudur. Diger 

nüshalar sade tertipatli olub kütubhane nüshalarıdır. 



 

332 


 

Şerefeddin  Alam  bin  Nuraddin  Farhad  Semerkandi

 

Andijan  vilayetinde 



XVII.asrda  doğmuş,  sonralar  Semerkand`a  göçmüştür.  O,  alim  olmakla  yanaşı  şair  de 

olmuştur.  Şerefeddin  Semerkandi`nin  meşhur  alim,  şair,  yazar  ve  devlet  adamlarının 

hayatı ve yaratıcılığı bahs eden kronuloji eserini Seyyid Şerif Rakim-i Semerkandî hicri 

1113.(1701) yilda Tarih`i Rakim adlandırarak, kısaltmıştır ( 1972, I, 1139-1140

 



Tarih`i  Rakim  eserinin  Bakü`da  nefis  tertipatlı  (M-293;  M-271;  M-280)  üç 



nüshası bulunmaktatır. M-293 şifreli elyazma Mirza Camal bin Mirza Niyaz tarafından 

Esfar`da  hicri  1188  (m.1774)  yılında  hazırlanmıştır.  Katib  bu  yazmanın  adını  Tarih`i 



Bozorgan (Meşhurların tarihi) olarak isimlendirmiştir. Nastalik hattı ile yazılmış elyazma 

kırmızı, mavi ve siyah boyalarla tezhiblenmiştir.  



M-280  şifreli  elyazma  ise  hicri  1240  (m.1824)  yılında  yazıya  alınmıştır. 

Yazmanın ilk sahifası kırmızı ve mavi boya ile sade bir tarzda tezhiblenmiştir. Nestalik 

hattı ile yazılmış metn kırmızı ve mavi rengli sade kalemle çerçiveye alınmıştır 

M-271 şifreli elyazmanı ise hicri 1294. (m.1877) yılda, katib Molla Abdullah Kişi 

hazırlamışdır. Kırmızı ve mavi renglerle içinde tarih, katibin adı ve dua yazılmış sonluk 

tertip  edilmiştir.  Sonlukdakı  yazi  daha  böyük  harflalarla  nestalik  hüsn-i  hatıyla 

yazılmıştır.



 

Nizami-i  Aruzi  Semerkandi  olarak  bilinen  Ebu`l-Hasan  Ahmed  bin  Ömer 

Ali-yi  Semerkandi`nin  (ö.552/1157)  ise  Baku`da  1947.yılda  katip  Şerifi  tarafından 

yazıya  alınmış  Çehaer  Makale  (S-342)  isimli  eseri  bulunmaktatır.  Nizami-i  Aruzi`nin 

yaşamı konusunda yeterli bir bilgi yoktur. V/XI .yüzyıl sonlarında Semerkand`da doğmuş 

ve  orada  tahsil  almıştır.  Daha  sonra  Horasan`a  gittiyi  biliniyor.  Asıl  adı  Mecma‘u’n-

Nevâdir olan eserinde kısa bir önsözden sonra sırasıyla kâtiplik, şâirlik, müneccimlik ve 

tıp  meslekleri  hakkında  bilgi  verir.  Eserin  her  bölümü  bir  girişle  başlar  ve  girişlerden 

sonra bu mesleklerle ilgili genel bilgiler yer alır. Ardından bahsi geçen bu mesleklerin en 

seçkin  ve tanınmış mensuplarıyla  ya da bizzat  bu mesleklerin  kendileriyle ilgili  sayısı 

kırkı bulan hikâyeler anlatılır. Yusuf Çetindağ`in verdiyi bilgiye esaslanarak eserin en 

eski nüshası Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde olmak üzere toplam yirmi sekiz nüshası 

vardır. Her halda bu saya Baku`da bulunan nüsha dahil edilmemiştir.  

Yukarıda ismi geçen yazma nüshalarından başka, cüng toplularında Semerkand`lı 

şairlerin  eserleri  bulunmaktatır.  Mesela,  Ayişe-yi  Semerkand`i,  Baheddin  Kerim-i 


 

333 


 

Semerkandi,  Dürdü  Semerkandi,  Dohteri  Kazi  Semerkandi,  Ezraqi  Semerkandi,  Etiqi 

Semerkandi,  Eşrefi  Semerkandi,  Mani  Semerkandi,  Mir  Qari  Semerkandi,  Nişati 

Semerkandi, Rafi Semerkandi, Reşidi Semerkandi, Ruhani Ebu Bekr Semerkandi, Suzeni 

Semerkandi ve s. 

Baku`da korunmakta olunan muhtelif tertipatlı Semerkand`li alimlerin yazma eser 

nüshaları  Türk  İslam  tarihinde  Semerkand`ın  ilmi  ve  kültürel  degerini  daha  iyi  izah 

etmektedir. Bu eserlerin Azerbaycan`da bulunmasının diger bir gösterisi unuldulmakta 

olan  Samerkand  ile  Azerbaycan  arasında  asrlar  boyu  ilmi  ve  kültürel  bir  köprünün 

oluduğunu sübut ediyor.  



 

Kaynakça 

Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi.X cilt. Bakı, 1987 

Azerbaycan Milli Ansiklopedisi.Baku, 2007 

Qaziyev, 

Arif

XIII-XVII.asr 

Azerbaycan 

Elyazma 

kitabının 

Bedii 

Tertibatı.Moskova,1977 

Özönder H. Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü. 

Konya, 2003  

Rasim Efendi., Azerbaycan İnceseneti. Bakı, 2007  

Nuraliya, Tahira .Elyazma kolleksiyaları kataloqu. Bakı, 2006 

Nuraliyeva, Tahira. Vakf olunmuş elyazmalar kataloku. I cild. Bakı, 2009 

Kaspirinski, İsmail. Türkistan Üleması.. Bakı, 2001 

Kehhali Ö.R. Mucemu`l-Muellefin.I-IV cilt. Beyrut. 1993 

Storin, Çarlz. Persidskaya literatura. Moskva 1972 

Şerifov K. Azerbaycan Metnşünaslığın Teşekkülü ve İnkişafı . Bakı,1996  



 

334 


 

YAHYA KEMAL VASITASIYLA ÜSKÜP’Ü ANLAMAK 

 

Yrd. Doç. Dr. Nil Didem Şimşek 

İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi/Eğitim Fakültesi 

nildidem.simsek@izu.edu.tr 

 

ÖZET 

Türk kültür başkentlerinde yetişmiş ve bu kültürün değer-

leriyle eser vermiş şahsiyetler, beslendikleri toprağın aynası gibi-

dirler. Özellikle eserlerinde kullandıkları sembolleri analiz etmek 

vasıtasıyla her daim bu şahsiyetleri ve onların geleneksel duyuş-

larını dinamikleştirmiş oluruz.  

Yahya  Kemal  de  gelenekten  beslenmiş  büyük  bir  şairi-

mizdir. Üsküp’te doğmuş, ilk eğitimini orada almış, dinî kimliği 

burada şekillenmiştir. Ata yurdunun ona hazırladığı zemin ileride 

önemli bir edebî şahsiyet olmasını sağlamıştır. Sonraki  yıllarda 

Üsküp’ün sembolik ve manevî değeri bütünleşerek şiirlerinde yer 

almış;  her  ne  kadar  Avrupa’ya  giderse  gitsin  Balkan  ezgilerini 

unutmamış,  zihnini  şiirsel  yolculuklara  yönlendirmiştir.  Küçük 

yaşta annesini kaybetmesiyle de Üsküp, onun için bir “anne” mo-

tifi hâline gelmiş, içindeki sızıyı şiirleriyle ortaya koymuştur. 

Bu çalışmanın amacı; Üsküp’ü, Yahya Kemal vasıtasıyla 

anlamaya  çalışmaktır.  Edebî  şahsiyetlerin  bakış  açılarıyla  bir 

şehre, bir kültüre, bir geleneğe bakmak okuyucu açısından ikna 

edici bir metottur. Özellikle şairlerdeki duyuş kabiliyeti, betimle-

meleri  ve  tanımlamaları  güçlendiren  bir  hassasiyeti  de  berabe-

rinde  getirir.  Çalışmada,  bu  hassasiyete  fazlasıyla  sahip  olan 

Yahya Kemal Beyatlı’nın şiirlerindeki Üsküp algısı, Üsküp’le il-

gili motifler değerlendirilecek; böylece Üsküp onun gözünden bir 

kez daha şekillenecektir. 

Anahtar  Kelimeler:  Yahya  Kemal,  Kendi  Gök  Kubbe-

miz, Üsküp, anne, gurbet, ufuk 

 

 

GİRİŞ 

Kültür; çok anlamlı bir kavram olmasının yanında, içerdiği değerler vasıtasıyla 

soyut bir kavram olarak karşımıza çıkabilir. Estetik olarak bakıldığında ise kültür; yük-

lendiği anlamlar derecesinde birbirinden ayrılmaya başlar. Önemli bir kültür ögesi olan 



 

335 


 

güzel sanatlar; dile, söze ve yüreğe dokunduğu andan itibaren farklı bir yazınsal sürecin 

parçası haline gelir. Bu yazınsal süreç, okuyucu karşısına dizeler şeklinde çıktığında şiir 

denilen çok katmanlı bir türün varlığı da ortaya çıkar. Estetik olmaları bir yana, muhteva 

bakımından edebî şiirler, çok defa şairinin biyografik ve psikolojik özelliklerini ortaya 

çıkaran âdeta birer öz geçmiş vazifesi de görürler. Şairin ideal bir form şeklinde biçim-

lendirdiği şiir; sürekliliğini ve şairin hayatından çok sonra da kaynak olma özelliğini ko-

rur.  Şiirin  taşıdığı  imgeler  sayesinde;  şairin  geçmişinden  günümüze  birtakım  anlamlar 

taşır.  


Şiirler; zaman ve mekân eksenleri doğrultusunda okunduğunda, arketipsel bağlar 

ortaya çıkar ve bu durum, şairin gerçek bir okuyucu tarafından doğru bir şekilde imlen-

mesini sağlar. Bu betimleme öbekleri, okur-metin ilişkisini daha işlevsel bir kıvama ge-

tirip, metinle okur arasındaki söyleşiyi de başlatır. Hilmi Yavuz’un Prof. Dr. Şârâ Sa-

yın’dan aktardığı gibi; “Okur metin ilişkisinde okuru özgür, bağımsız bir özne, metni ise 

öznenin üzerine eğildiği statik bir nesne olarak değil, her ikisini de etkileşim süreci içinde 

oluşan bir bütün olarak görmek gerekir” (Yavuz, 2010: 20). Bu etkileşim içerisinde esere 

bakıldığında okur, ön yargılarından kurtularak metne yaklaşır ve burada da olduğu gibi, 

semboller ya da motifler vasıtasıyla geçmişle bugün arasında metnin sahibini anlayaca-

ğımız bir köprü kurar.  

Bu çalışmanın amacı; Yahya Kemal’in “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiir kitabında 

yer alan şiirler vasıtasıyla Üsküp’ü anlamaya çalışmak, aynı zamanda şiirleri okuyup in-

celerken şairin bakış açısıyla Üsküp hakkında bilgi sahibi olabilmektir.  Bu amaçla çalış-

mada; Yahya Kemal Beyatlı’nın şiirlerindeki Üsküp algısına ve Üsküp’le ilgili motiflere 

yer verilmiştir. Çalışmada, aşağıdaki sorular cevaplandırılmıştır: 

1-

 



Yahya Kemal’in hangi şiirlerinde Üsküp ve Üsküp’le ilgili semboller yer al-

maktadır? 

2-

 

 “Kendi Gök Kubbemiz” adlı eserdeki sözü edilen semboller ışığında mekân 



olarak Üsküp’ün özellikleri nelerdir ve Üsküp bu çerçevede nasıl şekillenmiş-

tir? 


 

 


 

336 


 

YÖNTEM 

Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağı 

olarak, Yahya Kemal’in MEB tarafından 1995 yılında basılan “Kendi Gök Kubbemiz” 

adlı kitabı seçilmiştir. Bir nitel araştırma yöntemi olan doküman incelemesi yoluyla ki-

taptaki şiirler okunmuş, Üsküp’ün sembol olarak kullanıldığı şiirler tespit edilmiş, bu sa-

yede hem Yahya Kemal bir kez daha Üsküp’le buluşturulmuş hem de onun ağzından Üs-

küp tekrar tekrar tanımlanıp, anlaşılmıştır. 

Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu ya da olgular hakkında bilgi 

içeren yazılı materyallerin analizini kapsar (Yıldırım ve Şimşek, 2005: 187). Bu çalış-

mada yazılı materyal olarak, şairin “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiir kitabı kullanılmıştır. 

Bu inceleme yöntemiyle elde edilen veriler, içerik analiziyle de çözümlenmiştir. İçerik 

analizinde; temelde yapılan işlem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar 

çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabileceği bir biçimde dü-

zenleyerek yorumlamaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2005:227). İçerik analizi yapılırken ön-

celikle kullanılan kavramlarla ilgili bilgiler verilir. Daha sonra, üzerinde durulacak tema-

lar bulunup düzenlenir ve elde edilen bulgular yorumlanır. Bu çalışmada; sadece şiirlerin 

temaları üzerinden gidilip, “gurbet-Üsküp-anne” teması üzerinde odaklanılmıştır. Bu te-

malar üzerinden bulunan bulgular yorumlanıp, şair vasıtasıyla Üsküp betimlenmeye çalı-

şılmıştır. İçerik analizinde; araştırma sorusuna yönelik bulgular ile çalışmanın amacı ara-

sında bir “iç tutarlılık” olmalıdır. Ayrıca elde edilen tüm bulgular, çalışmanın başlığını 

ve amacını destekler düzeyde olup, “dış tutarlılık”a da sahip olmalıdır. İç ve dış tutarlılığı 

sağlayarak  yapılan  çalışmalarda  sonuçlar  daha  açık  ve  güvenilir  olmaktadır.  Aynı  za-

manda sonuçlar yeterli derecede veri ihtiva ettiğinde araştırmacı tarafından da sonuçlar 

rahatlıkla değerlendirilebilir olacaktır.  

Yahya Kemal’in şiirleri vasıtasıyla, Üsküp algısının belirlenmesinin amaçlandığı 

bu çalışmada; MEB tarafından basılan “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiir kitabında yer alan 

şiirlerdeki Üsküp, ana kategori olarak kabul edilmiştir. Üsküp, yazar için gurbet anlamı 

taşıdığından şiirler tematik ve içerik olarak incelendiğinde, dizelerde sadece Üsküp söz-

cüğü aranmamış; Üsküp’ü çağrıştıran alt kategorilere de bakılmıştır. Bu amaçla; şairin 

adı geçen şiir kitabında yer alan toplam 81 tane şiir, içerdiği diğer üç sembol (alt katego-

riler) etrafında da taranmıştır. Böylece alt kategoriler olarak değerlendirilen gurbetanne 

ve ufuk sembolleriyle birlikte Üsküp 6 tane şiirde karşımıza çıkmış ve betimlenmiştir. Bu 



 

337 


 

yöntemle Üsküp’ün özellikleri ve Yahya Kemal için Üsküp’ün hangi özellikleri taşıdığı 

ortaya konmuş ve Yahya Kemal Vasıtasıyla Üsküp’ü Anlamak başlığı altındaki çalışma 

daha da netleşmiştir.  

Çalışma;  yukarıda da söz edildiği  gibi sadece araştırma konusu olan semboller 

çerçevesinde sınırlandırılmıştır. Çünkü burada amaç; Yahya Kemal’in şiirlerini tahlil et-

mek  değil,  Üsküp-gurbet-anne-ufuk  sembollerinin  buluşma  noktasında  odaklanıp,  şair 

vasıtasıyla bir kültür şehri olan Üsküp’ü anlamaktır ya da Yahya Kemal’in kalemiyle Üs-



küp nasıl şekillenmiş ve onda hayal-hakikat, sınırlarını ne ölçüde zorlamıştır? bunu tespit 

etmektir. Çalışmada; Üsküp ve beraberinde gurbet-anne-ufuk sembollerini anlamaya ça-

lışırken kuru bir ifade kullanmaktan çok, eldeki malzemenin derinliğini ortaya koyacak 

titiz ve özenli bir dil kullanılmaya çalışılmıştır. Üsküp’ü ana kategori olarak aldığımızda, 

Üsküp’ü çağrıştıran gurbet, anne ve ufuk motifleri alt kategoriler olarak belirlenmiştir. 

Çalışmada;  okurun  niyetini  ortaya  çıkaracak  bir  okuma  işlevi  gerçekleştirerek, 

özellikle ana ve alt kategoriler üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda; okurla, Yahya Ke-

mal’in şiirleri arasında hermenatik (yorum bilimsel) bir bağ kurularak hem okurun hem 

de metnin anlam üretmesine zemin hazırlanmıştır. Bu şekilde şiirlere yaklaşılarak geçmiş 

ile günümüz; şiir ile okur arasında bir köprü kurularak anlama sürecine yardımcı olun-

maya çalışılmıştır. Bu çalışmada; Yahya Kemal’in şiirlerinde geçen üç sembolün (gurbet-

anne-ufuk), metne verdiği anlamı, dolayısıyla niyeti de bulunmaya çalışılmıştır.  

 

BULGULAR 

1-

 

Araştırma Sorusuna Yönelik Bulgular 



A-

 

Yahya Kemal’in hangi şiirlerinde Üsküp ve Üsküp’le ilgili semboller (gurbet-

anne-ufuk) yer almaktadır? 

Şiirlerini musikiye yaklaştıran Yahya Kemal, özellikle alafranga yapı unsurların-

dan uzaklaşıp, klasik musiki fikrini kullanarak bir şiir estetiği oluşturmuştur. “Klasik mu-

siki fikri Yahya Kemal’i Divan şiirine, günlük Türkçeye, destana, tarihe ve Türk insanına 

götürür” (Kaplan, 1994: 253). Onun şiirlerinin beslendiği musiki unsuru, okuyucuyu Türk 

tarihine ve Türk tarihinin beslendiği motiflere doğru estetik bir yolculuğa çıkarır. “Yahya 

Kemal’in şiirlerinde en sık kullandığı kelime ‘ufuk’tur” (Kaplan, 1994: 255). Şiirlerinde 


 

338 


 

çokça kullandığı ufuk, aslında şairin tarihine duyduğu özlemin bir ifadesi şeklinde de yo-

rumlanabilir. Dolayısıyla;  gurbet onun için  ufukta bir  çizgidir; uzak ve bir o kadar da 

yakın. Aynı zamanda, gerçeğin dışında hayalî bir unsurdur. Ufka baktığında, sıla hasretini 

hakiki bir duygu olarak yaşamaya başlar. Yahya Kemal, İstanbul’dan sonra en çok Üs-

küp’ü zikreder. Üsküp, Türk ve Müslüman bir şehirdir. Evlad-ı Fatihan’dan kalan bir nesli 

ve kültürü böylece bağrına basar.  

Kendi Gök Kubbemiz şiir kitabı 3 bölümden oluşmaktadır: 

1-Kendi Gök Kubbemiz 

2-Yol Düşüncesi 

3-Vuslat 

 

A.1.Kendi Gök Kubbemiz bölümünde yer alan şiirler: 

MEB yayınları tarafından basılan Yahya Kemal Kendi Gök Kubbemiz (1995; VI) 

adlı  eserin  girişinde  Nihad  Sami  Banarlı  tarafından  yazılmış  şu  ifade  yer  almaktadır: 

“Kendi Gök Kubbemiz gurubunda, Türk milletinin, Türkiye topraklarında yarattığı; Türk 

kanıyla İslâm îmânının birleşmesinden doğan; büyük milliyet ve medeniyetin niteliğini, 

yüceliğini ve güzelliğini terennüm eden şiirler yer almıştır.”  

Böylelikle şiirlere; milliyet, medeniyet ve güzellik temleri aksetmiştir. Edebî eser-

lerde anlam, okurun dışında kendiliğinden değil, okurla birlikte oluşur. Sembol diye ni-

telediğimiz, şiirlerde üzerinde durulan, tekrarlanan ve hissettirilen kavram, bir anlam diz-

gesi olarak ele alındığında çok daha açık ve anlaşılır bir açıklamayla araştırma sorumuzun 

tamamını teşkil eden motifler, anlam üretmeye başlayacaktır.  


Download 3.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling