Ибрайым Юсупов

«Qardaǵı iz» poemasında Ullı Watandarlıq urıs jıllarındaǵı bir awılda júz bergen qayǵılı waqıya súwretlenedi. Jumısqa jaramlı adamlardıń kópshiligi frontqa ketip qalǵan, kolxoz jumısınıń awırmanlıǵı kempir-ǵarrılardıń, hayal-qızlardıń, mektep oqıwshılarınıń moynına túsken. Awıl adamlarınıń sirkesi suw kótermeydi, muńlı, óytkeni, urısta júrgen jigitlerden waqtı-waqtı xat keliwdiń ornına jawlar menen bolǵan sawashlarda olardıń nabıt bolǵanlıǵı tuwralı «qara qaǵazlar» kelip atır. Awıl adamları awır qıyınshılıqlarǵa shıdap, hár kim ózine tapsırılǵan jumısları menen bánt, mektepte de oqıw júrgizilip atır. Urıs waqtındaǵı mektep turmısı bılayınsha súwretlenedi:

Tiyip-qashıp bardıq mektepke,

Muǵallimler boldı jetpesin,
Oqıw emes, sawash ketpekte,
Anıq sabaq ótsin, ótpesin.
Ol waqları «Álipbe» emes,
Soldat xatın oqıw bir mashqı,
Sol xatlardı oqıp erte-kesh,
Kóp balalar sawatın ashtı.

Waqıya poemanıń qaharmanı Sársenniń tilinen súwretlenedi. Sársen sharwanıń balası, shopan ákesi sawashqa ketip, kolxozdıń bir pada malı oǵan qaladı. Mal baǵıwǵa awıldaǵı qońsılas dostısı Minaj járdemlesedi.

«Shól dástanı» poemasın shayır áyyemgi Ellikqalanıń qulazıǵan keń dalasın, shólistanlıqlardı egislik, paxtazarlıqqa, baǵı-bostanǵa aylandırǵan xalqımızdıń márt ul-qızlarına baǵıshlaydı.
Poemada adam menen tábiyat arasındaǵı baylanıs jırlanadı. Barlıq tirishiliktiń, adam ómiriniń deregi bolǵan jer, suw, hawaǵa uqsap adam da tábiyat baylıǵı, sonıń ajıralmas bir bólegi. Sonlıqtan adam onı baǵındırıp, óz mápine jaratıp ǵana qoymastan, oǵan hár tárepleme ǵamxorlıq jasawı, qádirlewi, qaytadan jasartıwı tiyis. Poemanıń mánisi hám waqıyalar jelisi usı baǵdarda berilgen.
Shayırdıń sheberligi sonda, sonsha waqıtlardan berli meńirew bolıp jatırǵan shólistanlıqqa ziban endirip, adamzatqa qarata ishki debdiwlerin, arzıw-ármanların bildiredi:
Men - Shólmen, Tańlayım tamshıǵa inkar,
Giyaǵa oranıp jatqım keledi,
Ana – jer namısı bawrımdı untar,
Kán dár`yası bolıp aqqım keledi.

Men - Shólmen, Neshshe ásir dawıllar jolın,

Uyıtqıp kómip, táǵdir menen tirestim,
Bir esitsem dedim, tıńlasam dedim,
Sıńǵırlasıp aqqan suwlardıń sestin.

Men - shólmen, Adamǵa bawırım jazıq,

Keń kókirek janlar turqımdı ólsher,
Atam zamanlardan jatqan qulazıp,
Men - Shólmen, Men - Shólmen, Men - Shólmen, Men - Shól.

Shólistannıń zarına, tilegine bola iyesiz jatırǵan jerler ózlestiriwge uyǵarıldı, buǵan respublikamızdıń barlıq jerlerinen miynetkeshlerdiń wákilleri qatnasadı.

Poemada tuwılǵan elinen alısta júrgen Batırdıń xatında óziniń saǵınısh sálemlerin bılayınsha bildiredi:

Dalamdı saǵındım… Seni saǵındım…

Ayralıq jolında kózlerim tınar,
Sahra qoynında qalǵan baǵımnıń,
Gúlleri tógilmey turma, áy, Nigar?

Áynekti qar menen úrgin sabalar,

Qumların esletip Ellikqalanıń,
Kúndiz juwırtadı sheksiz dalalar,
Janım, saǵındım ǵoy shóldiń jamalın.

Raxima óziniń jazǵan xatında Batırǵa bolǵan muhabbatın hám saǵınıshın ashıq bildiriw menen birge, awıldaǵı, Ellikqaladaǵı ózgerislerdi tómendegishe xabarlaydı:

Sensiz bir jıl ótti. Bildim Batırım,

Jalǵızlıq degen ne? Ayralıq qanday?
Ómir dóńgelegi barar aqırın,
Men túwe shóller de seni joytqanday.

Sahra samalları ójetlik penen,

Sorap atırǵanday meni julqılap,
- Qatal tábiyatqa dize búkpegen,
Jigit qayda? Qayaqta júr burqırap?

Janım, súwretlewge tilgenem shorqaq,

Sahra kelbetine tásiyin qalarsań,
Hár paxta xanası, hár gerbish ortaq,
Kelseń sen de úlesińdi tabarsań.