Ибрайым Юсупов

TİLEWBERGEN JUMAMURATOV
(1915-1990)


Ómiri hám dóretiwshiligi. Tilewbergen Jumamuratovtıń poetikalıq dóretpesi Ullı Watandarlıq urısınan keyingi dáwirdegi qaraqalpaq poeziyasında úlken orın tutadı. Ol kóp sanlı lirikalıq, satiralıq qosıqlar, ocherkler menen gúrrińler, p`esalar, poemalar dóretti. «Mákar`ya sulıw» dástanın jazdı. Onıń kóplegen shıǵarmaları rus, ózbek, qazaq hám basqa da tuwısqan milletler tillerine awdarıldı. Ol rus hám jáhán klassikalıq ádebiyatınıń wákilleriniń, tuwısqan xalıqlar ádebiyatlar wákilleriniń bir qatar shıǵarmaların qaraqalpaq tiline awdardı. Shıǵıs klassikalıq ádebiyatınıń belgili wákili Omar Hayyamnıń rubayıların parsı tilinen qaraqalpaq tiline tolıǵı menen awdarǵan. Ol bunday miynetleri ushın «Húrmet belgisi» menen sıylıqlandı. Oǵan «Ózbekstan xalıq shayırı», «Qaraqalpaqstan xalıq shayırı» húrmetli ataqları berildi. Ol respublikalıq Berdaq atındaǵı sıylıqtıń laureatı.
Tilewbergen Kupbatulla ulı Jumamuratov 1915-jılı Moynaq rayonınıń «Aqdár`ya» awılında tuwıladı. Jeti jasında ákesi qaytıs bolıp, anasınıń qolında tárbiyalanadı. Sol waqıttan baslap-aq awıldaǵı «awzı enli» adamlardan xalıq erteklerin, qosıqların, dástanların ıqlası menen tıńlaydı. Usı balalıq gezdegi kórkem sózge berilgen ıqlas keyin arabsha tez sawat ashıwǵa hám qolına túsken qazaqsha, ózbekshe, qaraqalpaqsha kitaplardı berilip oqıwǵa alıp keledi. Endi esitken folklorlıq shıǵarmaları menen oqıǵan kitaplarına eliklep ózi de qosıqlar jazıw menen qızıqsına baslaydı.
Sol jılları awıllarda ashılǵan mektepte oqıydı, onnan keyin Tashkentke barıp, Orta Aziya mámleketlik universitetine (házirgi Ózbekstan Milliy universiteti) oqıwǵa kiredi. Bunnan keyin óziniń tuwǵan awılında mektepte muǵallim boladı. «Qızıl balıqshı» gazetasınıń redaktorı h.t.b. lawazımlarda isleydi.
Ol ózi oqıp, muǵallim, gazeta redaktorı bolıp júrgen dáwirinde de ádebiy islerin dawam etip, kóp sanlı feletonlardı, ocherkler, qosıqlar jazdı.
1950-jıllardıń basında ol Nókiske keledi. Respublikalıq baspa sóz orınlarında jumıs isleydi. Endi onıń shıǵarmaları respublikalıq baspa sózde tez-tez basıladı hám pútkil xalqımızǵa tanılǵan shayır bolıp jetilisedi.