Ибрайым Юсупов

Yumorlıq hám satiralıq qosıqları. T.Jumamuratov qaraqalpaq ádebiyatında yumor hám satiralıq qosıqtıń rawajlanıwında úles qosqan shayırlardıń biri. Ol «Qosıq haqqında qosıq», «Máspambettiń túsi», «Allamurat álpayım», «Ton menen tóbeles» h.t.b. yumor-satiralıq qosıqların hám «Qarlıǵash, mıltıqshı hám jılan» atlı tımsalın jazadı.
Shayırdıń «Máspambettiń túsi» qosıǵında kúnde jumısqa araq iship más halında kelgen basshınıń kelbeti súwretlenedi. Ol májiliste otırıp uyıqlap ketip tús kóredi. Túsinde kóp balıq uslap jobanı orınlaydı.
Bul qosıq shayırdıń araqxorlardı áshkaralaǵan eń kúshli qosıǵı. Biziń ádebiyatımızda araqxorlardı bul dárejede áshkaralaytuǵın bunday qosıq joq desek te boladı.
«Allamurat álpayım» degen qosıǵında hámel almastan burın júdá kishipeyil, hámel alǵannan keyin dosların tıńlamaytuǵın, rasın aytqanda adamdı jaqtırmay, átirapına jaǵımpazlardı jıynaytuǵın, máseleni hesh kim menen oylaspastan tek ózi sheshetuǵın basshını sınǵa aladı. Basshı keyninde usı peyili basına bále bolıp úsh ayda jumıstan shıǵıp qaladı.
Shayır «Traktor hám ketpen» degen satiralıq qosıǵında awıl xojalıǵın mexanizatsiyalastırıwǵa qarsı adamlardı ketpen obrazı arqalı sınasa, «Ton menen tóbeles» qosıǵında kóknar iship más bolıp, pıshıqtıń miyawlaǵanın jaqtırmay, pıshıq dep óz tonın ózi otqa salǵan náshebentliktiń ómirindegi bir yumorlıq kórinisti súwretleydi. Qosıq búgingi araqxorlıqqa, náshepazlıqqa gúres dáwirinde de júdá áhmiyetli.
T.Jumamuratovtıń «Mátjan hám militsioner» atlı satiralıq qosıǵı da belgili bir waqıyaǵa qurılǵan. Bir más adamdı eki militsioner ayıqtırıwxanaǵa alıp baratırǵanda Mátjan ortaǵa túsir onı alıp qaladı. Úyine aparmaqshı bolsa más adam Mátjan menen tóbelesedi. Avtor bul hádiyse haqqında mınaday juwmaqqa keledi.

Gey aqmaqtı sıylasań da,

İzlegeni tek jamanlıq.


«Kritikashıl baslıq» degen qosıǵında kóp kemshilikleri arqalı jumıstan bosatılǵan baslıq sınǵa alınsa, «Bir dúkanshı jóninde» degen satiralıq qosıǵında sawdanıń mádeniyatın buzatuǵın dúkanshı sınǵa alındı.
Shayırdıń bunnan basqa yumor-satiralıq qosıqları menen tımsalları da usınday áhmiyetke iye.