Ifodali o`qish va mutolaa madaniyati” fanidan materiallar 1-mavzu: “Mutolaa madaniyati” fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Reja

14-mavzu: Mutolaa san'atining teatr va kino san’ati bilan
bog`liqligi (2 s.)
REJA:
1. Mutolaa hamda voizlikning teatr va kino singari qorishiq san’atlar bilan bevosita bog`liqligi.
2. Teatr asarlari matnida ritorikaning epidektik, siyosiy va sud notiqligiga doir shakllari.
3. Teatr va kino san’ati personajlari nutqining deklarativ ifodaga ega bo`lishi shartligi.
4. Ifodali o`qishda yuz ifodasi, ko`z, qosh, qo`l va bosh harakatlarining ahamiyati.
Tayanch tushunchalar: teatr, kino, epidektik, siyosiy va sud notiqligi, deklorativ ifoda
Ifodali o`qishda notiqning ovozi bilan birga uning tashqi qiyofasi, yuz ifodasi, qo`l va bosh harakati, ko`z qarashlari ham muhim ahamiyat kasb etishini she'riy va nasriy asarlarni o`qish orqali tushuntirish. Qayg`uli yoki musibatli lavhalarini o`qiyotganda ijrochi yuzida g`am-alam ifodasi, ovozida chuqur iztirob ohanglari, xursandlik tasvirlangan o`rinlarni yuzda shodlik ifodasi, ovozda ishonch va qat'iyat ohanglari bilan o`qish mantiqan to`g`ri bo`ladi. Har qanday badiiy asarni ifodali o`qishga kirishgan ijrochida birozgina bo`lsa ham aktyorlik mahorati bo`lishi zarur. Zero, asarda ishtirok etuvchilarning xarakter xususiyatlari, ichki kechinmalarini og`zaki ijroda aks ettirish uchun asarning umumiy ruhini his qilish bilan bir qatorda qahramonlar holatiga kirish ham talab etiladi. Buni mashhur suxandonlar, notiq va voizlar faoliyati misolida o`rganish. Husayn Voiz Koshifiyning shu masalaga bag`ishlangan “Futuvatnomai Sultoniy” asarini, Mark Tulli Sitsironning “Notiqlar haqida” asarlarini tahlil qilish.

1 Safarov O. O`zbek bolalar folklori. – Toshkent, 2007. – B.230.

2Erkin Vohidov. Qarag`ay. Kitobda: Safarova R., Inoyatova M., Shokirova M., Shermamatova L. Alifbe. Umumta’lim maktablarining 4-sinfi uchun darslik. – Toshkent: Ma’naviyat, 2010. – B.

3 Oripov A. Saylanma. – Toshkent: Ma’naviyat, 2007. – B. 25-26; 66.

4 Yusuf Shomansur. Kuz. Kitobda: Umarova M., Hakimova Sh. O`qish kitobi.
Umumta’lim maktablarining 3-sinfi uchun darslik. – Toshkent: Cho`lpon, 2008. – B. 55.

5 Ilyos Muslim. Lola. O`qish kitobi. 3-sinf. – B. 170.

6 Rauf Tolib. Biz – istiqlol farzandlarimiz. O`qish kitobi. 3-sinf. – B. 112.

7 Cho`lpon. Ko`klam yomg`iri. Kitobda: Umarova M., Hakimova Sh. O`qish kitobi. Umumta’lim maktablarining
3-sinfi uchun darslik. – Toshkent: Cho`lpon, 2008. – B. 162.

8 Vohidov E. Armon. Kitobda: Sadoqatnoma. – Toshkent: Adabiyot va san’at, 1986. – B. 51.