Iх-bob. Mehnat resurslari, ularning bozori, ulardan foydalanish va mehnat unumdorligi

Mehnat resurslari bilan ta‟minlanganlik koeffitsiyenti- mavjud mehnat 
resurslarining (
) ishlab chiqarish rejasini bajarish uchun ularning talab 
qilinadigan soniga nisbati bilan aniqlanadi (
):
.
Qishloq xo‗jalik korxonalarining mehnat resurslari bilan ta‘minlanganlik 
darajasi haqida qishloq xo‗jaligi ekini maydonining bir ishchiga (Is) to‗g‗ri 
keladigan hisobida ham aniqlash mumkin: 
.
Biroq, 100 ga qishloq xo‗jalik ekiniga ishchilar soni yoki bir ishchiga 
qishloq xo‗jalik ekini maydonining hisob-kitobi mehnat resurslari bilan 
ta‘minlanganlikni yetarlicha aniq ravishda xarakterlay olmaydi. Chunki, bunda 
qishloq xo‗jalik korxonasining intensivlashtirish va ixtisosligi darajasi bo‗yicha 
farqi hisobga olinmaydi. Xo‗jalikning mehnat resurslari bilan ta‘minlanganlik 

---

214 
koeffitsiyenti yaxshiroq aniqlanadi. Qishloq xo‗jalik korxonalarini ishchi kuchi 
bilan ta‘minlash muammosini hal etishda mehnat bozori muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Mehnat bozori – bu qishloq xo‗jalik tarmoqlarida band bo‗lgan ishchi 
kuchlari harakatining ijtimoiy-iqtisodiy shaklidir. Mehnat bozori tovar ishlab 
chiqarish va muomala qonuniyatlari bo‗yicha ishchi kuchini qayta tashkil etish 
uchun zarur bo‗lgan hayotiy farovonligi uchun mehnatga individual 
xususiyatlarni almashlash bo‗yicha munosabatlar tizimini o‗zida aks ettiradi. 
Bunda o‗ziga xos tovar sifatida ishchi kuchi chiqadi. 
Har qanday tovar bozori singari mehnat bozori ham talab va takliflarga 
asoslangan. Bu holatda talab ishchi kuchiga bo‗lgan ehtiyoj shaklida, taklif esa 
bozorda mos ravishda mavjud bo‗ladigan ishchi kuchiga nisbatan bo‗ladi. Talab 
va taklif ishchilar tomonidan u yoki bu ishchi o‗rnini egallash, yoki u yoki bu 
ish joyini egallash maqsadida ishchilar orasidagi raqobatli kurash davomida, 
yoki zarur ishchilarni jalb etish uchun ish beruvchilar orasida amalga oshiriladi.
Mehnat bozori uchun quyidagi xususiyatlar xarakterli: 
Birinchidan, agar ishchi kuchi mehnat jarayonida qiymat barpo etsa, 
resurslarning boshqa hamma turlari mehnatning o‗zi bilan yangi qiymatga o‗tadi 
xolos. 
Ikkinchidan, ish kuchi taklifi demografik omillar bilan - tug‗ilish darajasi 
mehnatga layoqatli aholi sonining o‗sishi sur‘ati uning jinsga doir yosh tuzilishi 
bilan belgilanadi.