«Ijtimoiy – iqtisodiy fanlar» kafedrasi «Moliya» fanidan Kurs ishi Mavzu

Manba: QQ Bni muvoliqlashtirish va nazorat qilish Markazi.
Investitsiya institutlari har qanday tashkiliy-huquqiy shaklda tuzilishi mumkin. Faqatgina ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati shaklida tashkil etilishi mumkin bo'lgan investitsiya fondi bundan mustasno. Investitsiya institutlarini tashkil etish, ularning faoliyat ko'rsatishlari va ulami tugatish tartibi O'zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilab qo'yiladi.
• Investitsiya fondlari uchun ustav kapitalining eng kam miqdori aksiyadorlik jamiyatlariga qo'yiladigan talablarga muvofiq belgilanadi.
Yuqoridagi jadvalda qimmatli qog'ozlar bozorida faoliyat ko'rsatuvchi professional ishtirokchiIaming nizom fondiga qo'yilgan minimal talablar ko'rsatilgan.
3.2. Investitsiya muassasalarining turlari.
Investitsiya vositachisi Investitsiya vositachilari (broker-dilerlar) fond bozorining professional ishtirokchilari ichida ko'p sonli va eng tajribali guruhni tashkil etadi.
Vositachilik yoki topshiriq shartnomasi yoxud mijozning vositachisi yoki ishonchli vakili sifatida qimmatli qog'ozlarga doir bitimlami tuzish uchun berilgan ishonchnoma asosida ish olib boruvchi yuridik shaxs brokerdir.
Mijozlaming bitimlar tuzish uchun brokerga berilgan qimmatli qog'ozlari va pul mablag'lari, shuningdek, broker tomonidan shartnomalar asosida mijozlar bilan tuzilgan bitimlar bo'yicha olingan qimrnatli qog'ozlar va pul mabJ,ag'lari broker tegishlicha Qimmatli qog'ozlar markaziy depozitariysida va bankda ochadigan (ochiladigan) alohida hisobvaraqda (hisobvaraqlarda) turishi kerak.
Broker o'ziga mijozi tomonidan topshirilgan pul mablag'laridan, mijozga uning topshiriqlari ko'rsatib o'tilgan pul mablag'lari hisobidan bajarilishini yoki ular mijozning talabiga binoan, qaytarilishini kafolatlagan holda o'z manfaatlarini ko'zlab foydalanishga, agar bu mijoz bilan tuzilgan shartnomada nazarda tutilgan bo'lsa, haqlidir.
Brokerga pul mablag'laridan o'z manfaatlarini ko'zlab foydalanish huquqini bergan mijozlarning pul mablag'lari brokerga bunday huquqni bermagan mijozlarning pul mablag'lari turgan hisobvaraqdan (hisobvaraqlardan) alohida bo'igan hisobvaraqda (hisobvaraqlarda) turishi kerak. Broker o'z pul mablag'larini bu hisobvaraqqa (hisobvaraqlarga) o'tkazishga haqli emas, qonun huiiatiarida belgilangan tartibda pul mablag'larini mijozlarga qaytarish va (yoki) mijozlarga qarz berish hollari bundan mustasno.
Broker har bir mijozning pul ma~lag'lari hisobini yuritishi, qimmatli qog'ozJarga doir bitimlar va operatsiyalami faqat mijozning topshirig'iga binoan va u bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq amalga oshirishi, amalga oshirilgan bitimlar va operatsiyalar to'g'risida unga hisobot berib borishi shart.
Qimmatli qog'ozlarni sotib olish va (yoki) solish narxini oshkora e'lon qilish orqali ushbu qimrnatli qog'ozlami o'zi e'lon qilgan narxlarda sotib olish va (yoki) sot ish majburiyati bilan o'z nomidan hamda o'z hisobidan qimmatli qog'ozlarga doir oldi-sotdi bitimlari tuzuvchi yuridik shaxs dilerdir. Diler qimmatli qog'ozlar narxidan tashqari ularga doir oldi-sotdi shartnomasining boshqa muhim shartlarini: sotib olinadigan va (yoki) sotiladigan qimrnatli qog'ozJarning eng kam va eng ko'p miqdorini, shuningdek, e'lon qilingan narxlaming amalda bo'lish muddatini oshkora e'lon qilish huquqiga ega.
Ushbu e'londa qimmatli qog'ozlarga doir oldi-sotdi shartnomasining boshqa muhim shartlari ko'rsatilmagan taqdirda, diler o'z mijozi taklif qiJgan muhim shartlar asosida shartnoma tuzishi shart. Diler qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi shartnomasini tuiishdan bo'yin tovlagan taqdirda, unga nisbatan shunday shartnoma tuzishga majbur qilish haqida va (yoki) mijozga yetkazilgan zararlaming o'mini qoplash to'g'risida da'vo qo'zg'atilishi mumkin.
Yuridik shaxsni - investitsiya vositachisini tugatish fa qat qimrnatli qog'ozlar bozorini tartibga solish bo'yicha vakolatli davlat organi investitsiya vositachisi o'z mijozlariga tegishli bo'igan qimmatli qog'ozlami qaytarganligini yozma ravishda tasdiqlaganidan keyin amalga oshirilishi mumkin.
Broker quyidagi majburiyatlarga ega:
• unga berilgan topshiriqni shaxsan o'zi bajarishi, agar shartnomada boshqa narsa ko'zda lutilmagan bo'lsa yoki mijozning manfaatlarini himoyalash zarurati bilan bog'liq bo'lgan vaziyatlar tufayli boshqa narsa kelib chiqmasa;
• mijozning talabiga ko'ra, unga topshiriqning bajarilishjarayoni haqida axborot berish;
• mijozga topshiriqni bajarish borasida amalga oshirilgan bitirnlar bo'yicha olingan barcha natijalami zudlik bilan topshirish;
• topshiriq bajarilganidan keyin darhol mijozga amal qilish mud dati tugallanmagan ishonch qog'ozini qaytarish va, agar shartnoma shartlari hamda topshiriqning xususiyatiga ko'ra talab etilsa, oqlovchi hujjatlar ilova qilingan hisobotni taqdim etish;
• agar mijozning bitim narxini to'lashiga ishonch bo'imasa, qimmatli qog'ozlami xarid qilish uchun topshiriq shartnomasini tuzmaslik;
• agar mijoz haqiqatan ham ushbu qimmatli qog'ozlarga va ularni topshiriq berilgan yildan boshlab 5 ish kuni ichida investitsiya vositachisi ixtiyoriga topshirishining kafolati bo'lmasa, qirnmatli qog'ozlarni sot ish uchun topshiriq shartnomasini tuzmaslik;
• bitim bajarilganidan keyin yoki topshiriqning amal qilish muddati tugashi bilan mijozga qimmatli qog'ozlar bilan bitimlaming tuzilganligi yoxud tuzilmaganligi va uning natijalari haqida zudlik bilan xabar qilish;
• mijoz nornidan qirnmatli qog'ozlar bilan ketrna-ket operatsiyalarni bajarish uchun yoki mijozning aktivlarini boshqarish 75 haqida mijozdan ishonch qog'ozini oIish abog'ida isbonch qog'ozida kelishilgan vakolatlar doirasiga qat'iy amaI qilish. ishonch qog'ozida mijoz va brokeming o'zaro munosabatlariga taaIIuqli barcba shartlar belgilanishi lozim.
Dilerlarning majburiyati quyidagilardan iborat:
• qirnrnatli qog'ozlar bilan bitimlar tuzilgunga qadar qirnrnatli qog'ozlami xarid qilish va sotishning qat'iy boshIang'ich narxlarini ochiqcha e'lon qilish;
• ularga qimmatli qog'ozlami xarid qilish yoki satish taklifi ila murojaat qilgan shaxslar bilan qimmatli qog'ozlaming oldindan e'lon qilingan narxlari va miqdoriga muvofiq, bitimlar tuzish bamda bunday bitimlami tuzishdan bo'yin tovlamaslik.
Investitsiya brokeri - tashkilotning investitsiya vositachisi bo'igan xodimi; investitsiya vositachisi - yuridik shaxs - qimrnatli qog'ozlar bozorida brokerlik (va dilerlik) faoliyatini amalga oshiruvchi investitsiya muassasasi; yakka tartibdagi investitsiya vositachisi - maxsus shahodatlashdan o'tgan, mahalliy hokimiyat idoralarida qimmatli qog'ozlarning biJja bozorida rilla tartibdagi brokerlik va dilerlik faoliyatini yuritishga ruxsat oigan jismoniy shaxs.