Илмий-услубий, маърифий журнал


Download 427.73 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/9
Sana09.04.2023
Hajmi427.73 Kb.
#1346131
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Sayfiddin boharziy chet olimlar o\'rganishi

Мақсад ва вазифалари. Сайфиддин Бохарзий ва унинг фаолияти ҳақида яна нималар маъ-
лум? Мақола хорижлик тадқиқотчиларнинг илмий изланишларининг тарихшунослик таҳлили 
орқали Сайфиддин Бохарзий ва Нажмиддин Кубро муносабатлари, Сайфиддин Бохарзийнинг 
шахсий ҳаёти, авлодлари ва издошлари, Бохарзий ва Олтин Ўрда хони Беркахон муносабатлари 
ҳамда унинг ёзма меросининг айрим жиҳатларини очиб беришга бағишланган. 
Тадқиқот усуллари. Ушбу мақолада тарихшунослик усуллари ва таҳлиларидан кенг 
фойдаланилди. 
Сайфиддин Бохарзийнинг тўлиқ исми Абу-л-Маолий Сайид ибн Мутаҳҳар ибн Сайид 
ибн Али ал-Бохарзий бўлиб, Нишопур билан Ҳирот орасидаги Бохарз мавзесида туғилган
1

Турк тарихчиси С.Кўкбулут Нажмиддин Кубро ва Бохарзий муносабатларига кенг 
тўхталган тадқиқотчилардан биридир. Унинг “Avârifü’l-Maârif” асарига таяниб ёзишича, 
Бохарзий авваллари сўфий ва авлиёларни менсимайдиган ўқимишли бир ўспирин бўлган. 
Бир мажлисда буни ўз кўзи билан кўрган ва эшитган Нажмиддин Кубро “Алҳамдуллилаҳ, 
бу ёш нақадар жуда қобилиятли” деб мажлисни тарк этган. Бундай таърифни эшитган 
Бохарзий мажлисдан сўнг Нажмиддин Куброни қидириб, ортидан боради. Ана шу тариқа 
Бохарзий ва Нажмиддин Кубро ўртасида илиқ муносабатлар бошланган
2
. Бохарзийни Наж-
миддин Кубронинг ишончли ва яқин муридларидан бири бўлишини қуйидаги маълумотдан 
билиб олишимиз мумкин. Бир куни Нажмиддин Куброга Хитойдан жориялар келтиришади 
ва Кубро муридларига бу кеча барчангиз роҳат олиб дам олинг деб изн беради. Лекин Бо-
харзий кечани уйқу дам олиш билан эмас қўлида бир даста кўза сув билан Нажмиддин Куб-
рони остонасида тонг оттиради. Нажмиддин Кубро бу ҳолатни гувоҳи бўлгандан сўнг унга 
нима сабабдан унинг остонасида тонг оттирганини сўрайди. Шунда Бохарзий унга устозини 
кутишдан ортиқ лаззатлироқ нарса йўқлигини айтади. Нажмиддин Кубро, унга кўрсатган 
ҳурматидан мамнун бўлиб, Бохарзийга унинг ортидан султонлар юришини башорат қил-
ган
3
. Хусусан Мангу хоннинг вазири мўғуллар даврида мовароуннаҳр бошқарувчиси Бурҳо-
ниддин Маъсуд ибн Маҳмуд Яловоч PPшайхга чексиз хурмат кўрсатган
4

Д.Девизнинг ёзишича, Бохарзий Нажмиддин Кубронинг ҳузурига келишидан аввал бош-
қа бир мутасаввиф Шайх Тожиддин Маҳмуд Ал-Ушнуҳийдан хирқа кийган
5
. Лекин кейин-
роқ Хивага келиб Нажмиддин Кубро хизматига кирган. Мўғуллар истилосидан олдинроқ 
пирининг кўрсатмаси билан Бухорога келиб, қирқ йил давомида кубравия тариқатини тар-
ғиб қилган
6
. Бохарзий умрининг охиригача Бухорода яшаган. Фатҳободда 658/1259 ёки 
659/1260 йилда вафот этган ва ўша ерда дафн этилган
7
.
Манбаларда Бохарзийнинг уч ўғли бўлгани қайд этилган. Катта ўғли Жалолиддин 
Муҳаммад (в. 661/1263) бўлиб, отасининг вафотидан сўнг Бухорода унинг ишларини давом 
эттирган. У XIII асрнинг 1260 йилларида Олтин Ўрда ва Чиғатой хонлари ўртасидаги ўзаро 
жанглар пайтида ўлдирилган
8
. Иккинчи ўғли Сайид исми билан танилган Бурхониддин 
1
Algar H. Nadjm al-Dīn Kubrā // Enciklopedia of Islam. Vol. V. – P. 300-301. 
2
Gökbulut S. Necmeddîn Kübrâ ve Kübrevîlik. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. – İzmir, 2009 P. 148 
3
Algar H. Nadjm al-Dīn Kubrā // Enciklopedia of Islam. Vol. V. – P. 300-301 
4
İslâm Ansiklopedisi. 4. Cildi. TDV.- Istanbul 1991. –S. 474-475 
5
D.Deweese
The Kashf al-Huda of Kamal ad-Din Husayn Khorezmi: A fifteenth-century Sufi commentary on the 
Qasidat al-Burdah in Khorezmian Turkic. - Indiana University. PhD. 1985. –P.29
6
. Djomi A. «Nfoxat al-uns». – Tashkent 1915. – Str. 412 
7
Algar H. Nadjm al-Dīn Kubrā // Enciklopedia of Islam. Vol. V. – P. 300-301 
8
Bartold V.V. Sochineniya II ch.1. Izdatelstvo Vostochnoy literaturi. Moskva 1963.– Str 120 



Download 427.73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling