Institutlari


Download 3.88 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/49
Sana05.11.2017
Hajmi3.88 Mb.
#19444
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   49

Klinikasi.  O’tkir  anal  yoriqning  asosiy  simptomi  og’riq  hisoblanadi. 

Og’riq  juda  qattiq,  bemorni  kuchli  iztirobga  soladi,  odatda  xojatdan  keyin 

boshlanadi va bir necha soatga cho’ziladi. Og’riqdan tashqari, anal sfinkterning 

kuchli reflektor spazmi sababli qabziyatlar paydo bo’lib, natijada har gal xojatga 

borishdan keyin yoriq battar shikastlanib turadi. Aksariyat anal yoriqda xojatdan 

keyin qon tomchilari ajralib chiqishi kuzatiladi.  

Barmoq  bilan  tekshirish,  rektoskopiya  va  rektoromanoskopiyadan  oldin 

yoriq ostiga 10-20 ml 1% li novokain yuboriladi. Shundan keyin bu tekshiruvlar 

yordamida  ko’pchilik  xollarda  orqa  devorda  joylashadigan  uzunasiga  ketgan 

yoriqni ko’rish mumkin. 



Davolash.  O’tkir  boshlangan  anal  yoriqlarda  konservativ  davolash, 

issiqlik  vannalari,  grelkalar,  yuqori  chastotali  ultratovush,  diatermiya  tavsiya 

etiladi.  Spirt-novokainli  blokada,  sfinkterni  Rekome  bo’yicha  cho’zishdan 

foydalanish  mumkin.  Xronik  va  qaytalanadigan  anal  teshik  yoriqlarini  xirurgik 

usulda davolash – ponasimon kesib olib tashlashdan iborat.  

 

O’tkir paraproktit 

To’g’ri  ichak  oldi  kletchatkasining  o’tkir  yallig’lanishi.  Aksariyat 

erkaklarda uchraydi. 



 

405 


Etiologiyasi va patogenezi. Paraproktit pararektal kletchatkaga infektsiya 

tushishi  natijasida  vujudga  keladi.  Pararektal  kletchatkaga  mikroblar  anal 

kriptalarga  ochiladigan  anal  bezlardan  tushadi.  Anal  bezdagi  yallig’lanish 

jarayoni  natijasida  uning  yo’li  bekiladi  va  sekret  oqib  chiqishi  buziladi.  O’tkir 

paraproktit  paydo  bo’lishiga  moyillik  tug’diradigan  sabablar  orasida  to’g’ri 

ichak  distal  bo’limi  va  anal  kanal  shilliq  pardasidagi  mayda  shikastlar  birinchi 

o’rinda turadi. 

Klassifikatsiyasi bo’yicha quyidagilar farq qilinadi: 

1. Etiologik printsipi bo’yicha: oddiy, anaerob, spetsifik, travmatik. 

2.  Yiringlikning  joylashuvi  bo’yicha:  shilliq  parda  ostidagi,  teri  ostidagi, 

ishiorektal, pelviorektal, retrorektal. 

3. Kechishi bo’yicha: o’tkir, xronik, qaytalanadigan.  

Shilliq osti paraproktiti o’tkir paraproktit bilan kasallangan bemorlarni 2-

6%  ni  tashkil  kiladi.  Og’riq  kuchsiz  bo’lib,  og’riq  defekatsiya  vaqtida 

kuchayadi.  Tana  xarorati  subfebril  bo’ladi.  Palpator  to’g’ri  ichak  bo’shlig’ida 

yiringli bo’shliq joylagan joyda kuchli og’riq aniqlanadi. Yiringni to’g’ri ichak 

bo’shlig’iga yorib chiqishi sabab bemor o’z-o’zidan tuzalishi mumkin.  

 

89-rasm. O’tkir paraproktitda pararektal abstsesslarning joylashuvi 



1 – teri osti abstsessi; 2- shilliq osti abstsessi; 3 – ishiorektal paraproktit; 4 – chanoq-

to’g’ri ichak abstsessi. 

 


 

406 


Pelviorektal (chanoq–to’g’ri ichak) paraproktiti – bu paraproktitni eng 

og’ir turi bo’lib, o’tkir paraproktit bilan kasallangan bemorlarni 2-7% ni tashkil 

qiladi.  O’tkir  paraproktitning  har  bir  formasiga  muayyan  klinik  manzara  xos, 

ayni  vaqtda,  o’tkir  paraproktitning  turli  formalari  uchun  umumiy  bo’lgan 

ko’pgina  simptomlar  mavjud.  O’tkir  paraproktitda,  boshqa  har  kanday  o’tkir 

yallig’lanish  jarayonidagi  kabi,  umumiy  xolatning  buzilishi  kuzatiladi:  tana 

haroratining ko’tarilishi, et junjikishi, uyqu buzilishi, orqa chiqaruv yo’li va chot 

sohasida  og’riq  bo’ladi.  Yiring  yig’ilgan  sayin  og’riqlar  kuchayadi, 

intoksikatsiya  orta  boradi.  Agar  yiringlik  o’z  vaqtida  ochilmasa,  u  qo’shni 

hujayra bo’shliqlariga, to’g’ri ichakka, teri orqali tashqariga yoriladi. 



Teri  ostidagi  paraproktit  —  eng  ko’p  uchraydigan  formasi,  o’tkir 

boshlanadi. Birinchi sutka mobaynida tana harorati 39°C gacha ko’tariladi, orqa 

chiqaruv yo’li sohasida kuchli og’riqlar paydo bo’ladi. Teri osti kletchatkasida, 

anal  teshik  yaqinida  og’riydigan  infiltrat  paydo  bo’ladi.  Uning  ostidagi  teri 

qizargan,  markazida  flyuktuatsiya  bor,  shu  soha  lo’qillab  og’riydi.  Bemorlar 

dumbaning  sog’lom  tomonini  bosib  o’tirishga  urinadilar.  Agar  vaqtida 

operatsiya  qilinmasa,  yiringlik  5-7  kuni  teri  orqali  o’z-o’zidan  yorilib  chiqishi 

mumkin. 


Ishiorektal 

(quymich-to’g’ri 

ichak) 

paraproktit. 

Kasallikning 

boshlang’ich bosqichida og’irlik va chot ichkarisida xojat paytida kuchayadigan 

og’riq  paydo  bo’ladi.  Tana  harorati  oshadi,  intoksikatsiya  kuchayadi. 

Yallig’lanish  jarayoni  orta  borgan  sayin  orqa  chiqaruv  yo’lining  yonida, 

yallig’langan  tomonda  biroz  shish  paydo  bo’lganligi  qayd  qilinadi.  Barmoq 

bilan  tekshirishda  to’g’ri  ichakning  zararlangan  yon  tomonidan  infiltratsiya, 

birmuncha  kechikkan  muddatlarda  esa  infiltratning  yumshaganligi  aniqlanadi. 

Yiringlik aksariyat teri orqali tashqariga yoriladi. 

Shilliq  parda  ostidagi  paraproktit.  Paraproktitning  bu  formasida 

og’riqlar  o’rtacha  bo’lib,  xojat  paytida  birmuncha  kuchayadi.  Tana  harorati 

subfebril  bo’ladi.  Paypaslab  ko’rilganda  yiringlik  zonasida  ichak  bo’shlig’iga 


 

407 


bo’rtib  chiqqan  infiltrat  yoki  flyuktuatsiya  aniqlanadi.  Yiringlik  o’z-o’zidan 

yorilganidan keyin ko’pincha sog’ayish boshlanadi.  



Chanok-to’g’ri  ichak  (pelviorektal)  paraproktiti.  Kam  uchraydi,  og’ir 

o’tadi  va  uni  aniqlash  ancha  qiyin.  Avvaliga  intoksikatsiya  belgilari:  umumiy 

lohaslik,  xolsizlik,  tana  harorati  ko’tarilishi,  bosh  og’rishi,  bo’g’imlarda 

qaqshashi,  qorin  pastida  og’riq  paydo  bo’ladi.  Orqa  chiqaruv  yo’li  sohasini 

tashqi  ko’zdan  kechirishda  pelviorektal  paraproktitni  aniqlab  bo’lmaydi. 

Kasallik  boshlanishidan  15-16  kun  o’tgach  tana  harorati  gektik  darajaga  etib, 

qorin  pastidagi  og’riqlar  kuchayadi.  Infiltratning  hajmi  kattalashadi  va  orqa 

chiqaruv yo’lini ko’taradigan muskul bo’ylab pastga tushadi va paraproktitning 

mahalliy  belgilari  paydo  bo’ladi.  Ular  endi  quymich-to’g’ri  ichak  va  teri  osti 

kletchatkasi uchun xos bo’lib, quyidagi xarakterli simptomlar: chot terisida shish 

va  qizarish,  og’riq  paydo  bo’ladi.  To’g’ri  ichakni  barmoq  bilan  tekshirish 

vaqtida  infiltratni  aniqlash  mumkin,  bunda  barmoq  bo’rtib  chiqqan  joyning 

yuqori chekkasiga etmaydi. 

To’g’ri  ichak  orqasidagi  (retrorektal)  paraproktit.  To’g’ri  ichakda  va 

dumg’azada qattiq og’riq paydo bo’lishi bilan kechib, u xojat paytida kuchayadi. 

Og’riq  songa,  chotga  uzatiladi.  Dum  suyagi  bosilganda  og’riydi.  Barmoq  bilan 

tekshirilganda  to’g’ri  ichak  orqa  devorining  og’rishi  va  shishib  chiqqanligi 

aniqlanadi. 

Paraproktitlarni  davolash  faqat  xirurgik  bo’lib,  operatsiya  yiringlikni 

ochish  va  drenaj  qo’yishdan  iborat  bo’ladi.  Operatsiyani  vena  ichiga  preparat 

yuborish  usuli  bilan  og’riqsizlantirilib  bajariladi.  Yiringli  bo’shliqni  barmoq 

bilan  yaxshilab  taftish  qilinadi,  yiringli  bo’shliq  vodorod  peroksidi  va  boshqa 

antiseptik vositalar bilan sanatsiya qilinadi. 

 

To’g’ri ichak oqmalari (surunkali paraproktit) 

O’tkir  paraproktitni  boshdan  kechirish  oqibatida  rivojlanadi  va  to’g’ri 

ichakda  oqma  yara  borligi  bilan  namoyon  bo’ladi.  Oqma  yaralarning  paydo 



 

408 


bo’lishiga  ko’pincha  bemorlarning  yiringlik  o’zicha  yorilgandan  keyii  tibbiy 

yordam olishga kechikib murojaat qilishlari sabab bo’ladi. 



Klassifikatsiyasi.  To’liq  va  noto’liq  turi  farq  qilinadi.  To’liq  oqmada 

ikkita  va  undan  ortiq  teshiklar:  ichki  –  to’g’ri  ichak  devorida  va  tashqi  –  anal 

teshik atrofi terisida bo’ladi. 

Noto’liq  oqmada  bitta  teshik  bo’ladi  va  u  ichki  va  tashqiga  bo’linadi. 

Ichki  oqmaning  to’g’ri  ichak  devorida  teshigi  bor,  u  pararektal  kletchatkada 

tugaydi.  Tashqi  oqmaning  anal  teshik  atrofida  teshigi  bo’ladi  va  u  pararektal 

kletchatkada tugallanadi. To’g’ri ichak oqmasi sfinkterga nisbatan joylashuviga 

ko’ra intrasfinkter, transsfinkter va ekstrasfinkter bo’lishi mumkin. 



Intrasfinkter  oqma  –  oqma  kanali  to’liq  to’g’ri  ichak  sfinkteri  ichida 

bo’ladi. 



Transsfinkter oqma – oqma kanali qisman sfinkter orqali o’tadi, qisman 

kletchatkada joylashgan. 



Ekstrasfinkter 

oqma 

–  oqma  kanali  chanoqning  kletchatka 

bo’shliqlaridan o’tadi va sfinkterni chetlab o’tib, chot terisiga ochiladi. 

 

 



 

90-rasm. Pararektal oqmalarning joylashish turlari 

 


 

409 


Klinik manzarasi oqma borligi va uning vaqti-vaqti bilan bekilib turishi 

bilan  bog’lik,  bu  yiringli  bo’shliq  drenaji  buzilishiga,  yiring  yig’ilib  qolishiga, 

paraproktitning og’irlashuviga olib keladi. Qayta og’riq turadi, subfebril harorat, 

et  junjikishi,  lohaslik  qayd  qilinadi  va  4-5  kuniga  kelib  oqma  o’z-o’zidan 

yoriladi  va  bu  hodisalar  to’xtaydi.  Anus  atrofi  ko’zdan  kechirilganda  yiringli 

ajralmasi  asta  sekin  ajralib  chiqayotgan  oqmani,  teri  bichilganini  ko’rish 

mumkin. Oqma yo’lini aniq bilish uchun fistulografiya qilinadi. 

Davolash.  Konservativ  davolash  kamdan-kam  sog’ayishga  olib  keladi. 

Odatda  undan  operatsiyaga  tayyorgarlik  bosqichi  sifatida  foydalaniladi.  Bu 

oqmani  antiseptik  eritmalar  bilan  yuvish,  antibakterial  davo,  antiseptiklar  bilan 

mikrohuqnalar qo’yish va o’tiradigan vannalar qilishdan iborat. 

Xirurgik  davolash  oqma  yo’lini  kesib,  keyin  tikib  qo’yishdan  iborat. 

Oqma  kanalini  to’liq  kesish  uchun  operatsiyadan  oldin  nazorat  uchun  oqmaga 

metilen ko’ki yoki brilliant yashili eritmasi yuboriladi. 

 

To’g’ri ichak tushishi 

To’g’ri  ichakning  tushishi  deganda  ichakning  tashqariga,  orqa  chiqaruv 

yo’li atrofiga chiqishi tushuniladi. Qorin ichida bosimning oshishi (qabziyat, ich 

ketar,  tug’ruk,  yo’tal)  ichak  tushishiga  sababchi  hisoblanadi.  Dumba  sohasi  va 

bel-dumg’aza  sohasining  o’q  otar  qurollardan  yaralanishi,  maishiy  shikastlar 

ham ichak tushishiga olib kelishi mumkin. 

Klassifikatsiyasi. To’g’ri ichak tushishining uchta bosqichi farq qilinadi: 

I bosqichi – to’g’ri ichak xojat paytida tushadi, so’ngra o’z-o’zidan joyiga 

kiradi. 

II  bosqichida  –  ichak  jismoniy  zo’riqishda  tushadi,  o’z-o’zidan  joyiga 

kirmaydi, bemorlar qo’llari bilan ichakni joyiga kiritadilar. 

III bosqichida ichak arzimagan jismoniy harakatda ham tushadi va joyiga 

kiritilgandan keyin tez orada yana tushadi. 

Patologoanatomik jihatdan kasallikning 4 formasi tafovut qilinadi: 

1. Orqa chiqaruv yo’li shilliq pardasi tushishi. 


 

410 


2. Ichak anal bo’limi devorining hamma qatlamlari tushishi. 

3. To’g’ri ichakning orqa chiqaruv yo’li tushmasdan tushishi. 

4. Orqa chiqaruv yo’li va to’g’ri ichakning tushishi.  

Klinikasi.  Asta-sekin  rivojlanadi,  kasallik  boshlanayotganda  xojatga 

borilganda  faqat  shilliq  parda  tushadi.  Kasallik  rivojlangan  sayin  to’g’ri 

ichakning  tushishi  tez-tez  ro’y  berib  turadi,  ichakni  qo’l  bilan  joyiga 

kiritilgandan  keyin,  hatto  vertikal  xolatda  ham  uning  tushishi  qayd  qilinadi. 

Bemorlar mehnatga layoqatsiz bo’ladilar. 

Ichak  tushganda  quyidagi  asoratlarni  kuzatish  mumkin:  to’g’ri  ichak 

shilliq pardasida yaralar, nekroz va teshilish (perforatsiya), keyinchalik peritonit 

paydo bo’ladi. 



Davolash.  Bolalikda  qabziyat,  ich  ketar,  yo’talni  bartaraf  etishga 

karatilgan  konservativ  davolashning  o’zi  kifoya  qiladi.  To’g’ri  ichak 

tushishining  engil  turida  Tirsh  operatsiyasi  bajariladi  –  orqa  chiqaruv  yo’li 

atrofidagi  teri  ostiga  kumush  simning  teri  osti  implantatsiyasi  bajariladi. 

Kyummel-Zereni  bo’yicha  rektopeksiya  operatsiyasi  juda  yaxshi  natija  beradi. 

Bu  operatsiyaning  mohiyati  to’g’ri  ichak  devorini  umurtka  pog’onasining 

bo’ylama boylamiga dumg’aza umurtqalari sohasiga fiksatsiya qilishdan iborat. 

To’g’ri  ichakning  tushishi  anal  sfinkterning  etishmovchiligi  bilan  birga 

uchraganda  yuqorida  zikr  kilingan  operatsiyani  chanoq  tubi  muskullarini 

mustahkamlash bilan to’ldiriladi. 

 

To’g’ri ichak saratoni 

Kolorektal  rak  barcha  yomon  sifatli  o’smalarning  15%  ni  tashkil  qiladi. 

SHundan  30%  ni  to’g’ri  ichak  saratoni  tashkil  etadi.  To’g’i  ichak  saratoni 

100000  axolining  10  tasida  uchraydi.  Asosan  50-60  yoshda,  erkaklar  bilan 

ayollar deyarli bir xil nisbatda kasallanadilar. 

Hozirgi  kunda  ham  kasallik  kelib  chiqish  sababi  aniq  emas,  ammo  uning 

kelib  chiqishida  ovqat  turi,  najasning  ichak  bo’ylab  harakati,  uning  tarkibi, 

bakterial  flora  tarkibi  muhim  o’rin  tutadi.  Kasallik  kelib  chiqishidagi  boshqa 



 

411 


omillarga  ichak  motorikasi  va  qabziyatga  sabab  bo’ladigan  kamharakatli  hayot 

tarzi, surunkali ichak kasalliklarini ham ta’kidlash lozim. 

Rak  oldi  kasalliklariga  to’g’ri  ichak  polipi,  nospetsifik  yarali  kolit,  Kron 

kasalligi, surunkali paraproktitni kiritish mumkin. 



Klassifikatsiyasi.  

I. Lokalizatsiyasiga ko’ra:  

1) anal qismi saratoni; 

2) pastki ampulyar; 

3) o’rta ampulyar; 

4) yuqori ampulyar; 

5) rektosigmoidal sohasi saratoni. 

II. o’sish yo’liga qarab: 

1) endofit; 

2) ekzofit; 

3) aralash.  

III. Gistologik tuzilishiga ko’ra:  

1) adenokartsinoma; 

2) shilliq qavat saratoni; 

3) solid rak; 

4) yassi hujayrali rak;  

5) differentsiallashamagan rak;  

6) fibroz rak. 

IV. Jarayon kechishi bo’yicha (I dan IV gacha) yoki tarqalganligi bo’yicha 

(TNMP). 


To’g’ri  ichak  saratoni  –  anal  kanalida  (10%),  ampulyar  qismda  (60%), 

rektosigmoid qismda (30%).  

To’g’ri  ichak  saratonining  gistologik  tuzilishi  turlicha,  ammo  asosan 

adenokartsinoma uchraydi. 

To’g’ri ichak saratonining 4 bosqichi farqlanadi: 


 

412 


I  bosqich  –  uncha  katta  bo’lmagan,harakatchan  o’sma  (diametri  2  sm  dan 

kam), ichak devoriga o’sib kirmaydi, shilliq osti qavatidan tashaqariga o’tmaydi, 

metastazlar yo’q.  

IIa  bosqich  –  o’sma  ichak  yarim  aylanasidan  katta  bo’lmagan  sohani 

egallaydi (mushak qavatigacha o’sib kiradi), metastazlar yo’q.  

IIb  bosqich  –  o’sma  ichak  yarim  aylanasidan  katta  bo’lmagan  sohani 

egallaydi,  devoriga  usib  kirmaydi  (mushak  qavatigacha  o’sib  kiradi),  regionar 

limfa tugunlarida metastazlar. 

IIIa  bosqich  –  o’sma  ichak  yarim  aylanasidan  katta  bo’lgan  sohani 

egallaydi, devoriga o’sib kiradi, yon atrof a’zo va to’qimalarga ham o’sib kirishi 

mumkin. 

IIIb  bosqich  –  o’sma  ichak  yarim  aylanasidan  katta  bo’lgan  sohani 

egallaydi, ichak devoriga o’sib kiradi, yon atrof a’zo va to’qimalarga ham o’sib 

kirib, regionar limfa tugunlariga ko’plab metastazlar beradi. 

IV  bosqich  –  katta  harakatsiz  o’sma,  chanoq  a’zolariga  va  to’qimalariga 

o’sib kiradi, regionar va uzoq limfa tugunlari va a’zolarida metastazlar. 

Halqaro  rakka  qarshi  ittifoq  taviyasiga  ko’ra  jarayon  tarqalishini  TNMP 

sistemasi  bo’yicha  baholanadi.  Bunga  ko’ra  T  (tumor)  –  birlamchi  o’sma,  N 

(nodes)-regionar  limfa  tugunlar  xolati,  M  (metastasis)  –  uzoq  metastazlar,  R 

(penetration) – o’smaning ichak devoriga o’sib kirish darajasi. 



To’g’i  ichak  saratonining  tarqalishi.  To’g’ri  ichak  saratoni  shilliq 

qavatda  ro’y  berib,  ichak  bo’shlig’i  va  ichak  devoriga  o’sib  kiradi.  O’sma 

keyinchalik ichak tashqarisiga chiqib, yondosh to’qima va a’zolarni zararlaydi. 

To’g’ri  ichak  saratoni  metastazi  limfogen  (regionar  va  uzoq  limfa 

tugunlariga)  va  gematogen  yo’l  bilan  (asosan  jigarga)  boshqa  a’zolarga 

tarqaladi. 



Klinik  kechishi.  To’g’ri  ichak  saratoni  asta  sekinlik  bilan  boshlanadi. 

Bemorlar og’riqqa, ichakdan patologik ajralma kelishiga (qon, yiring, shilliq) va 

ichak  funktsiyasining  buzilishiga  shikoyat  qiladilar.  Belgilarning  yaqqolligi 


 

413 


kasallikning  darajasiga,  o’smaning  o’sish  va  tarqalish  xolatiga  va  uning 

lokalizatsiyasiga bog’liq.  

Kasallik  boshlanishida  og’riq  kuzatilmaydi,  u  faqat  anal  teshigi  saratonida 

erta davrda kuzatiladi. Ampulyar soha saratonida belgilar kam namoyon bo’lib, 

erta  simptomlaridan  najas  bilan  patologik  ajralma  ajralishi  hisoblanadi.  O’sma 

kattalashgan  sari  ichak  tutilishi  belgilari  namoyon  bo’ladi.  Og’riq  o’smaning 

ichak  devorining  barcha  qavatlaridan  o’sib  o’tganda  paydo  bo’ladi.  O’smaning 

siydik  qopiga  o’sib  kirishi  natijasida  siyishga  tez-tez  chaqiriqlar  bo’lib  turadi. 

O’smaning  najas  bilan  ta’sirlanishi  va  jarohatlanishi  undan  qon  ketishiga  olib 

keladi.  Qon  ko’pincha  to’q  qizil,  kam  xolatlarda  alvon  rangida  bo’ladi.  Xojat 

vaqtida  avval  ozgina  qon  keladi,  keyin  esa  qon  aralash  najas  chiqadi.  To’g’ri 

ichak  saratonida  profuz  qon  ketishlar  odatda  kuzatilmaydi,  lekin  ma’lum  bir 

vaqt  o’tgandan  so’ng  kamqonlik  yuzaga  keladi.  Rektosigmoid  soha  saratonida 

kasallik  belgilari  kuchayib  boruvchi  qabziyat,  keyin  esa  ichak  tutilishi 

ko’rinishida bo’ladi. 

Kasallikning  umumiy  belgilariga  anemiya,  umumiy  xolsizlik,  ozib  ketish, 

gipertermiya xos bo’lib, ular kasallikning kechki muddatlarida yuzaga keladi. 

Anal  sohasi  saratonida  metastazlarning  chov  lifa  tugunlariga  tarqalishini 

ob’ektiv ko’ruv vaqtida inobatga olish zarur. 

Asoratlari.  Bunga  o’tkir  ichak  tutilishi,  rektovezikal,  rektovaginal, 

pararektal oqmalar, ichak perforatsiyasi xos. 

Ichak  perforatsiyasi  ichakning  keskin  kattalashuvida,  ba’zan  o’smaning 

parchalanishi oqibatida kelib chiqib, qorin bo’shlig’iga qarata yuz bersa – najasli 

peritonit, pararektal klechatkaga yuz bersa – abstsess yoki flegmonalar vujudga 

keladi. 


Diagnostika.  Bemorning  shikoyatlari,  anamnezi  va  mahsus  tekshiruv 

natijalariga  asoslanib  diagnoz  qo’yiladi.  Bemorni  ko’rilganda  oraliq  sohasi, 

barmoq bilan to’g’ri ichakni ko’rish (rektal tekshiruvda 50% bemorlarda to’g’ri 

ichak saratonini aniqlasa bo’ladi) maqsadga muvofiq hisoblanadi. Irrigografiya, 

rektoromanoskopiya  (biopsiya  olish  bilan),  endorektal  ultrtovush  tekshiruvi, 


 

414 


kompyuter tomografiyasi, jigar stsintigrafiyasi diagnozni aniq qo’yishga yordam 

beradi. 


Kasallikning  erta  davrida  aniqlash  uchun  hozirgi  vaqtda  skrining  testlari 

e’tiborga  loyiq.  Bunga  ko’ra,  40  yoshdan  oshgan  aholi  qonining  klinik  tahlili, 

har  3-5  yilda  rektoromanoskopiya,  yaqin  qarindoshlari  kolorektal  rak  bilan 

kasallangan aholi esa 35 yoshdan boshlab rektoromanoskopiya va har 3-5 yilda 

irrigografiya  o’tkazib  turiladi.  Bundan  tashqari  nospetsifik  yarali  kolit  bilan  10 

yildan ortiq kasallanib kelayotgan bemorlar ichak rezektsiyasiga muhtoj bo’lib, 

har  yili  kolonoskopiya  (biopsiya  olish  bilan)  tekshiruvidan  o’tishlari,  oilaviy 

polipoz bilan kasallangan bemorlarda esa, yo’g’on ichak rezektsiyasi o’tkazilishi 

hamda har 6 oyda ichak tekshirilib borilishi zarur. 

Differentsial diagnostikasi gemorroy, poliplar, sifilis, sil bilan o’tkaziladi. 

Gemorroyda  qon  alvon  tusli,  xojat  oxirida  keladi,  to’g’ri  ichak  saratonida  esa 

qon  to’q  qizil  tusda,  o’zgargan,  najas  bilan  aralashgan,  qon  laxtalari  bilan 

bo’ladi.  Gistologik  usul  yordamida  poliplar,  sil  va  sifilis  bilan  farqlanadi. 

Bundan  tashqari  sifilisda  –  serologik,  silda  –  bakteriologik  tekshiruvlar 

diagnostik qiynchiliklarga barham beradi. 



Davolash.  Operativ  davo  turini  tanlash  o’smaning  joylashishi,  asoratlari 

yoki  metastazlarning  bor-yo’qligiga  qarab  tanlanadi.  Uzoq  metastazlar  va 

asoratlar  inkor  qilinsa,  radikal  operatsiya  bajariladi.  Xirurgik  davolash 

ximioterapiya  va  nur  bilan  davolash  bilan  birgalikda  olib  boriladi.  Eng  keng 

tarqalgan operatsiya usullaridan biri bu – qorin-oraliq (chot sohasi) to’g’ri ichak 

ekstirpatsiyasidir (91-rasm), to’g’ri ichak oldingi rezektsiyasi, qorin-anal to’g’ri 

ichakning  sigmasimon  ichak  yoki  ko’ndalang  chambar  ichakni  pastga  tushirib 

bajariladigan  rezektsiyasi,  Gartman  operatsiyasi  (to’g’ri  ichak  obstruktiv 

rezektsiyasi).  Operatsiya  ko’lami  va  turi  o’smaning  to’g’ri  ichakning  qaysi 

sohasida joylashganligi qarab tanlanadi. Agar o’sma anal teshigidan 6-7 sm dan 

kam  masofada  joylashgan  bo’lsa,  to’g’ri  ichakning  qorin-oraliq  (chot  sohasi) 

ekstirpatsiyasi,  o’sma  protsessi  anal  teshikdan  6-7  sm  dan  ko’p  masofada 

joylashsa  –  sfinkterni  saqlab  qoluvchi  qorin-anal  ekstirpatsiyasi,  anal  teshik 


 

415 


bilan o’sma orasi masofa 10-12 sm dan oshsa – to’g’ri ichak oldingi rezektsiyasi 

bajariladi. To’g’ri ichak obstruktiv rezektsiyasi o’smaning anal teshikdan 10-12 

sm  dan  ortiq  masofada  joylashganda,  to’g’ri  ichak  oldingi  rezektsiyasini 

bajarishga  sharoit  yo’qligida  (operatsiya  shoshilinch  ravishda,  masalan,  o’tkir 

ichak tutilishi bo’yicha qilinganda) bajariladi. Bundan tashqari operatsiya turini 

tanlashda  bemorning  konstitutsional  hususiyatlariga,  umumiy  axvolining 

og’irligiga e’tibor beriladi. 

Palliativ  davo  bemorning  umrini  uzaytirish  va  iztirob  chekishini 

kamaytirish  maqsadida  amalga  oshirilib,  o’tkir  ichak  tutilishi  yoki  radikal 

operatsiyani  o’tkazish  imkoniyati  bo’lmagan  xolatlarda  bajariladi.  Operatsiya 

qorin old devori chap yonbosh sohasida sigmasimon ichakni tashqariga chiqarib 

ikki poyali notabiiy orqa chiqaruv teshigini shakllantirishdan iboratdir. 

 


 

416 


 

91-rasm. Qorin-oraliq (chot sohasi) to’g’ri ichak ekstirpatsiyasi 



Download 3.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling