I(q-q). indd

Berilgen massali’ kristall deneni yeriw temperaturasi’nda 
suyi’qli’qqa aylandi’ri’w ushi’n qansha ji’lli’li’q mug’dari’ 
jumsalg’an bolsa, sol temperaturada suyi’q haldan qatti’ 
halg’a aylani’wi’nda sonsha ji’lli’li’q mug’dari’ aji’rali’p 
shi’g’adi’.
Ayi’ri’m kristallardi’n’ sali’sti’rmali’ yeriw ji’lli’lig’i’ 9-kestede berilgen.
9-keste
№ 
 Zat 
 
λ,kDj/kg
 
λ,kkal/kg № Zat λ,kDj/kg λ,kkal/kg
1 Si’nap 
12 
2,8 
6 Gu’mi’s 105 
25
2 Qorg’asi’n 25 
6 
7 Mi’s 
205 
49
3 Qalayi’ 60 14 
8 Temir 266 
64
4 Alti’n 
64 15 
9 Muz 
334 
80
5 Polat 
84 20 
10 Alyuminiy 
385 
94
Amorf denelerdin’ yeriwi ha’m qati’wi’
Amorf denege ji’lli’li’q berilgende woni’n’ temperaturasi’ aldi’n bir tegis 
joqari’lap baradi’ (38-suwrettegi grafi ktin’ O–A bo’limi). Bunda berilgen 
ji’lli’li’q denedegi molekulalardi’n’ wo’z worni’nda terbelis amplitudasi’n, 
yag’ni’y kinetikali’q energiyasi’n ko’teriwge jumsaladi’.
(1)
,
λ
=
m
Q
y
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

69
38-su’wret
A noqati’nan baslap temperaturani’n’ ko’teriliwi 
pa’seyedi (grafi ktin’ A–В bo’limi). Berilgen ji’lli’li’q 
molekulalari’ni’n’ kinetikali’q energiyasi’n 
ha’m molekulalardin wo’z ara ta’siri poten-
cial energiyasi’n ko’teriwge jumsaladi’. Bunda 
molekulalar arali’q baylani’sti’n’ bekkemliginin’ 
azayi’p bari’wi’ na’tiyjesinde dene jumsaq boli’p 
suyi’qlasi’p baradi’. 
Dene toli’q suyi’qli’qqa aylang’annan ke-
yingi berilgen ji’lli’li’q mug’dan molekulalardi’n’ 
qozg’ali’s tezligin ko’beytiwge, yag’niy kinetikali’q energiyani’n’