I(q-q). indd

kritikali’q temperatura dep ataladi’.
r =
Q
p
m
,
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

71
Ishki jani’w dvigateli ha’m suwi’tqi’shlardi’n’ islewinde, materiallari’n 
quri’ti’wda ja’ne ta’biyatta suwdi’n’ aylani’wi’nda puwlani’w procesi 
a’hmiyetli wori’n tutadi’.
Kondensaciya 
Puwdi’n’ suyi’qli’q yamasa qatti’ halg’a 
wo’tiw procesi kondensaciya dep ataladi’.
«Kondensaciya» lati’n tilinen ali’ni’p «ti’g’i’zlani’w», 
«qoyi’wlasi’w» degen ma’nislerdi bildiredi.
Puwdi’n’ xaotikali’q qozg’ali’p ati’rg’an ayi’ri’m 
molekulalari’ suyi’qli’qti’n’ betine jaqi’n kelip 
qali’wi’ ha’m suyi’qli’q molekulalari’ni’n’ tarti’si’w 
ku’shlerinin’ ta’sirinde ja’ne suyi’qli’qqa qayti’wi’ 
mu’mkin.
A’dette, suyi’qli’q bir waqi’tta puwlanadi’ ha’m kon-
densaciyalanadi’. Puwlani’w procesi basi’mi’raq bolsa, 
suyi’qli’q puwlanadi’ dep ataladi’ (39-a, su’wret). 
Kondensaciya procesi basi’mi’raq bolg’anda bolsa, 
kondensatciyalanadi’ dep ataladi’ (39-b, su’wret).
Atmosferadag’i’ suw puwlari’ni’n’ kondensaciyasi’ na’tiyjesinde jawi’n, 
sel, qar, shi’q ha’m qi’raw payda boladi’. Texnika tarawlari’nda, solardan, 
i’gallanatug’i’n betlerde (zat puwlari’nan) u’zlissiz (pu’tin) juqa qatlam 
payda yetiwde kondensaciyadan paydalani’ladi’.
Toyi’ng’an ha’m toyi’nbag’an puw
Puwlani’p ati’rg’an suyi’qli’qti’n’ u’stin bekitse, suyi’qli’qti’n’ 
u’stinde puw ji’ynali’p baradi’. Bunda puwlani’p ati’rg’an molekula-
lar kondensaciyalani’p ati’rg’an molekulalardan ko’p boladi’. Bunday 
halattag’i’ suyi’qli’qti’n’ u’stindegi puw toyi’nbag’an puw dep ataladi’.
Jabi’q i’di’stag’i’ suyi’qli’qti’n’ u’stinde puw molekulalari’ni’n’ 
ko’beyiwi menen wolardi’n’ kondensaciyalani’wi’ da joqari’laydi’. Belgili 
waqi’tqa bari’p, puwlani’w ha’m kondensaciyalani’w tezligi ten’ boli’p 
qaladi’. Bunday jag’day dinamikali’q ten’ salmaqli’q hal dep ataladi’.