Iqtisodiy bilim asoslari
Download 7.33 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiy bilim asoslari 8 uzb
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3- MAVZU TANLOV VA UNING MUQOBIL QIYMATI FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
|
Cheklanganlik muammosi
— cheksiz ehtiyojlar va cheklangan resurslar o‘rtasidagi nomutanosiblik. http:eduportal.uz 16 Shohjahonning tug‘ilgan kuniga dadasi o‘ziga yoqqan biror narsa olishi uchun 100 000 so‘m pul berdi. U anchadan beri futbol formasi, yangi oyoq kiyimi (krossovka) va futbol to‘pi sotib olmoqchi bo‘lib yur- gan edi. Shohjahon do‘konlarni aylanib yurib, bu pulga o‘zi xohlagan narsalardan faqat bittasini olish imkoniyati borligini aniqladi va nima olsam ekan, deb o‘ylanib qoldi. Shohjahon uchta imkoniyatdan faqat bittasini tanlashga majbur. Iqtisodiyotda bunday imkoniyatlar muqobil imkoniyatlar deb yuritiladi. Aytaylik, Shohjahon uchun bu narsalarni sotib olish quyidagi tartibda qoniqish hissini beradi: 1) krossovka; 2) futbol to‘pi; 3) futbol formasi. Shu bois, u krossovkani sotib oldi, chunki unga bu eng katta qoniqish hissini beradi. Shohjahonning bu tanlovi futbol to‘pi ola olmasligi bilan unga “qimmatga tushadi”. Iqtisodchilar buni — tanlovning muqobil qiy- mati deb atashadi. Demak, Shohjahon tanlovining, ya’ni krossovkaning muqobil qiymati — futbol to‘pi bilan o‘lchanadi. 1. Aytingchi, Shohjahon nima sababdan uch imkoniyatdan birini tanlashga majbur bo‘ldi? 2. Shohjahon nima sababdan krossovkani tanladi? 3. Nega Shohjahon tanlovining muqobil qiymati futbol formasi bilan o‘lchanmayapti? 4. Siz Shohjahonning o‘rnida bo‘lganingizda bu uch imkoniyatdan qay birini tanlagan bo‘lar edingiz? Nega? 5. Tanlovingizning muqobil qiymatini aniqlang. 3- MAVZU TANLOV VA UNING MUQOBIL QIYMATI FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR http:eduportal.uz 17 Bankdan qarz olmoqchi bo‘lgan firma oldida bu pullarga yangi dast- gohlar sotib olib, ishlab chiqarishni kengaytirish yoki eski dastgoh va binolarni ta’mirdan chiqarib, ishchilarining mehnat sharoitlarini yaxshi- lash muammosi turadi. Davlatdan 10 gektar yer olgan fermer xo‘jaligi oldida esa, bahorda yerga qaysi ekinlarni ekish muammosi ko‘ndalang turadi. Shahar hokimligi o‘z ixtiyoridagi ma’lum miqdordagi mablag‘ni yo‘llarni ta’mirlash yoki yangi maktab qurishga sarflash haqida bosh qotiradi. Davlat miqyosida esa sog‘liqni saqlash sohasiga ko‘proq pul ajratish kerakmi yoki neftni qayta ishlash zavodini qurish kerakmi, degan muammoga duch kelinadi. Yuqorida keltirilgan misollarda bir nechta imkoniyatdan bittasini tan- lashga, qolganlaridan esa voz kechishga to‘g‘ri keladi. Tanlov natijasida voz kechilgan imkoniyatlar ichidan eng katta naf keltiruvchi imkoniyatga tanlovning muqobil qiymati deb aytiladi. Insoniyat ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo‘lgan barcha tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishning imkoni yo‘q. Chunki iqtisodiy resurslar cheklangan. Shu bois, nafaqat alohida olingan shaxs, balki korxonalar va firmalar, davlat va jamiyat miqyosida ham cheklanganlik muammosiga duch kelinadi. Har qanday firma ham o‘z faoliyatini kengaytirish payida bo‘lib, ko‘proq sifatli mahsulot turlarini ishlab chiqarishga intiladi. Davlat ta’lim, sog‘liqni saqlash sohalariga va atrof-muhit muhofazasiga imkoni boricha ko‘proq mablag‘ ajratishni xohlaydi. Lekin afsuski, imkoniyat- lar, to‘g‘rirog‘i, ishlab chiqarish resurslari cheklangan. Cheklanganlik muammosi bor ekanki, mavjud imkoniyatlardan birini tanlashga, ya’ni cheklangan resursni nimaga sarflash haqida bir qarorga kelishga to‘g‘ri keladi. Tanlov deb cheklangan resurslardan foydalanish imkoniyatlari orasidan birini tanlashga aytiladi. Download 7.33 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|