Iqtisodiy diskursdagi asosiy atamalarning kognitiv

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
835 
w
www.oriens.uz
May
2021
 
 
Deficit- etimologik jihatdan lotincha “deficere” – “it is wanting” (u istayapti) 
ma’nosidagi fe’l sifatida qo‘llanilgan. Ingliz tilida 1782 yilda fransuz tili tarkibida 
“déficit” 3-shaxs birlik shaklidagi “kamomad” ot so‘z turkumi sifatida paydo 
bo‘lgan bo‘lib, anglashiladiki, u faqat tarixan fe’l shaklidan yasalgan hisoblanadi. 
Zamonaviy ingliz tilida bu mustaqil tushuncha bo‘lib, fe’l so‘z turkumiga bevosita 
bog‘liq bo‘lmagan mavhum ot sanaladi. Surplus ot so‘z turkumi bo‘lib, lotin tilidagi 
“surplusagium” leksik birligidan olingan. XIV asrda ingliz tilida tarkibida qadimgi 
farnsuz tili tarkibidagi “sorplus” leksemasidan o‘zlashgan. 
Tadqiqotlarimiz shuni ko‘rsatdiki, zamonaviy iqtisodiy matnlarda to‘rtta termin 
ham konseptual tuzilishida, ham leksik muvofiqligi jihatidan sezilarli o‘xshashliklarni 
ochib beradi, bundan tashqari, ularning semantikasida metaforizatsiya jarayonlarining 
tabiatan o‘xshashliklari ko‘rinadi. 
Iqtisod sohasiga doir ilmiy manbalarning katta qismini yaxlit ravishda tahlil 
qilish asosida (masalan, EBSCOhost, BNC) devaluation - devalvatsiya atamasi uchun 
quyidagi kognitiv xaritasi jadval asosida havola etildi (1 jadval): 
1. jadval 
Devaluation terminining koginitiv xaritasi 
 
№ 
kognitiv yo‘nalishi 
(konkret savol qo‘yiladi) 
kognitiv yo‘nalish nuqtasi 
(savol javob berish orqali aniqlanadi) 
1 
U qanday (ko‘rinishga ega)? 
vaqt bo‘yicha 
o‘lchami bo‘yicha 
hissiy va sub’ektiv baholash bo‘yicha 
ehtimollik bo‘yicha