Iqtisodiyot fanidan tayyorlagan mustaqil ishi toshkent-2023 Bozor Davlat va Bozor

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

IQTISODIYOT FAKULTETI
IQTISODIYOT YO’NALISHI
III-KURS I-82-2-GURUH TALABASI
XO’JAMOV TO’XTASINNING
IQTISODIYOT FANIDAN TAYYORLAGAN


MUSTAQIL ISHI
TOSHKENT-2023


Bozor Davlat va Bozor


Reja:

• 
  Davlatning bozor iqtisodiyoti rivojlanishiga aralashuvi zarurligi va asosiy iqtisodiy funksiyalari.
  
• 
  Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish vositalari.
  
• 
  Antimonopol faoliyat va raqobatni rivojlantirish.
  
• 
  Daromadlarni ijtimoiy manfaatlarni e`tiborga olgan xolda qayta taqsimlash.
  
• 
  Resurslarni qayta taqsimlash.
  

1. Davlatning bozor iqtisodiyoti rivojlanishiga aralashuvi zarurligi va asosiy iqtisodiy funktsiyalari.
Mamlakatlarning rivojlanish tarixi shuni isbotladiki, garchand xamma joyga kirib boruvchi shaxsiy manfaatning «ko`rinmas ko`l»i uni yo`naltirib tursada davlatning aralashuvisiz iqtisodiyot o`zini- o`zi samarali boshqara olmas ekan. Bozor kuchlari avvalam bor iqtisodiyotda mavjud barcha resurslardan to`lik foydalanishni va baxolarning barkaror darajasini ta`minlab turadigan darajadagi milliy ishlab chikarish xajmlarini saklab turish uchun etarli emas.
Bozor iqtisodining ko`zda tutilmagan salbiy samaralari kuyidagilar:

• 
  bozorni monopollashuvi xavfi;
  
• 
  jamiyat infratuzilmasini (transpor, ijtimoiy infratujilma, mudofaa, jamoat tartibini saklash,fundamental tadkikotlar va x.k.) rivojlantirishga ragbatning yo`kligi;
  
• 
  atrof muxitni ifloshlanishi va tabiiy resurslardan samarasiz foydalanish xavfi;
  
• 
  ijtimoiy tengsizlik, axoli daromadlari darajasidagi tabakalanish darajasinig o`sishi;
  
• 
  resurslarni adolatsiz taxsimlanishi xavfi;
  
• 
  iqtisodiyotning bekaror rivojlanishi, iqtisodiy inkirozlarning ro`y berishi va x.k.
  

Sof bozor uchun xos bo`lgan bu kamchiliklar davlatning, iqtisodiy tizimning samaradorligini oshirishga karatilgan, asosiy funktsiyalarini belgilab beradi. Aynan shu tufayli bozor va davlat simbiozi ro`y berdi, va ko`pchilik davlatlarning bugungi kundagi iqtisodiyoti sof bozor iqtisodiyoti xam, sof davlat iqtisodiyoti xam emas. «Iqtisodiyotni barkaror amal qilishi uchun ikki tashkiliy kism- bozor va xukumat zarur. Ularsiz xozirgi zamon iqtisodiyotini boshqarish –xuddi bitta ko`l bilan karsak chalish bilan barobardir»^* Ilgor davlatlar bozorlari rivojlanishiga davlatning aralashuvi tufayli davriy tebranishlar amplitudasini kamaytirishga, inkiroziy xodisalarni yumshatishga va iqtisodiy rivojlanishda jiddiy ilgarilashga erishildi.
Davlatning iqtisodiy funksiyalari ko`p va xilma-xildir. Shuning uchun taxlilimizda davlatning asosiy iqtisodiy funktsiyalarinigina ko`rib chiqamiz.