Ишлаб чикариш омиллари ва ишлаб чикариш омилларининг чекли махсулдорлигининг камайиш конуни

4.Изокоста ва ишлаб чиқариш харажатларини минималаштирувчи омиллар сарфини аниқлаш.

Ишлаб чиқариш ресурслари чекланганда максимал маҳсулот ишлаб чиқариш масаласи фирмалар учун асосий масалалардан бири ҳисобланади. Масалани соддалаштириш учун иккита ўзгарувчи омилни кўрамиз: меҳнат ва капитал. Меҳнат сарфи ( L ) соатбай иш ҳақи билан, капитал сарфи ( K ) - ускуна, машина ва механизмлардан фойдаланиш вақти (соатларда) ўлчанади. Фараз қилайлик, меҳнат ва капитал рақобатлашган бозор шароитида ѐлланади ва ижарага олинади. Меҳнат ҳақи бир соатлик иш ҳақи билан ўлчанади ва уни W орқали белгилаймиз. Капитал нархи - ускуна, машиналарнинг бир соатлик ижара ҳақига тенг дейлик ва уни r деб белгилаймиз.
Меҳнат ва капитал рақобатлашган бозор шароитида ѐлланиши ва ижарага олинишини эътиборга олсак, уларнинг нархи бозорда аниқланади ва ўзгармайди. Демак, меҳнат ва капитал нархлари ўзгармайди. Берилган харажатларда ишлаб чиқаришни максималлаштириш масаласини қарашда харажатлар чизиғидан, яъни изокостадан
фойдаланамиз.
Изокоста - бу ишлаб чиқариш харажатларини ифодаловчи чизиқ бўлиб, у умумий қиймати бир хил бўлган иккита ишлаб чиқариш омиллари сарфларининг барча комбинацияларини ифодаловчи нуқталарни ўз ичига олади, яъни умумий қиймати бир хил бўлган меҳнат ва капитал сарфлари комбинацияларни ифодаловчи нуқталарни ўз ичига олади.
Агар фирманинг ишлаб чиқариш омилларига сарфланадиган бюджетни С деб

белгиласак, ишчи кучига сарфини
W  L
ва капиталга сарфини
r  K
десак, изокостани

ифодаловчи тенгламани қуйидагича ѐзиш мумкин:
C  W  L  r  K
(1)

Демак, фирманинг ишчи кучига сарфи билан капиталга сарфи йиғиндиси унинг умумий харажати С га тенг.
Изокостани графикда қуйидагича аниқлаймиз:

(1) муносабатдан
K  0 бўлса, яъни фирма маблағини фақат ишчи кучига сарфласа,

у L  ^C W

миқдорда ишчи кучи ѐллаши мумкин.

^C нуқтани горизонтал бўйича
W

белгилаймиз. Агар фирма маблағини фақат капиталга сарфласа, яъни

L  0


бўлса,
K  ^C
r

капитални ижарага олиш мумкин.

K
Kапитал


С/r


K_B K_A


K_M
^C нуқтани вертикал ўқ бўйича жойлаштирамиз.
r

0
L_M ^{LB LA}

С/W

L -Меҳнат

^C ва
W

4. 
   расм. Изокоста.
   

^C нуқталарни туташтирувчи чизиқ (1) тенгламани ифодаловчи изокостани
r

беради. Изокостанинг ҳар бир нуқтасига мос келувчи ресурслар сарфи комбинациясининг қиймати умумий харажат С га тенг. Масалан, А ва В нуқталар учун қуйидаги тенгликни ѐзиш мумкин:

Агар нуқта