Schyotlarning ochilishi deganda ularning bosh qoldig‘ini mos ravishda debet va kreditda
ko‘rsatish tushuniladi.
Schyotlarga yozish deganda yuz bergan operasiya summasini ularning debet va kredit
tomonlarida aks ettirish tushuniladi.
Schyotlarning yopilishi deganda ularning debet va kredit oborotlari summalarini hisoblash
va oxirgi qoldiq summalarini topish tushuniladi.
Sintetik schyotlar – bu ma’lumotlarni faqat pul ifodasida qayd etib va jamlab beruvchi
schyotlar. Ular asosida yuritiladigan hisob sintetik hisob deb ataladi. 21- son BHMSda
ko‘rsatilgan barcha schyotlar sintetik schyotlar hisoblanadi. Demak, davlat tomonidan faqat
sintetik schyotlar reglamentlashtiriladi.
Sintetik schyotlar deb, mablag‘lar va xo‘jalik jarayonlarining umumlashgan hisobi pul
ko‘rsatkichlarida yuritiladigan schyotlarga aytiladi. Masalan, “Tayyor mahsulot” schyotida
korxonada ishlab chiqariladigan tayyor mahsulot hamma turlarining harakati hisobga olinadi.
Yoki “Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-kitoblar” schyotida barcha mol
yetkazib beruvchilar bilan hisob-kitob hisobi yuritiladi.
Sintetik schyotlar yordamida amalga oshiriladigan hisob sintetik hisob deb ataladi. Lekin
mablag‘larning holati va harakatini har tomonlama nazorat qilish imkoniyati bo‘lsin uchun
sintetik hisob ma’lumotlarigina yetarli emas.
Analitik schyotlar deb, sintetik schyotlardagi ma’lumotlarni tafsilotlab, aniqlashtirib
ko‘rsatuvchi schyotlarga aytiladi. Analitik schyotlar – bu ma’lumotlarni turli batafsilliklarda va
turli o‘lchov birliklarida qayd etib va jamlab beruvchi schyotlar. Ular yordamida amalga
oshiriladigan hisob analitik hisob deb ataladi. Analitik schyotlar korxonalar tomonidan mustaqil
ravishda ochiladi va yuritiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |