Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини

2. Марказдан қочма ўғит сочиш аппаратлари. 
Сочиш қурилмаларда катта тезликларда айланувчи иш органлари ўғит 
заррачаларига кинетик энергия узатади. Иш органи верикал ўқда айланувчи 
дискдан иборат. Мараказдан қочирма аппаратларнинг ўғит сочиш жараѐни 
икки боқичда бажарилади. Ўғит заррачаларининг диск сиртида нисбий 
ҳаракати биринчи босқичда киради. 

бурчак телик билан айланаѐтган диск 
сиртига (50-расм) М нуқтада тушган ўғит донаси бу сирт бўйлаб нисбий 
ҳаракатланиб, маълум вақтдан кейин М
1
нуқтага келади. Ишқаланиш кучи fmg 
марказдан қочирма куч mч

2
дан (r
0
-ўғит донаси тушган нуқтанинг марказдан 
узоқлиги) камлик қилиб, ўғит донси дискдан орқада қола бошлайди ва 
спиралсимон эгри чизиқли логорифмик спираль деб қабул қилинган.
50-расм. Ўғит донасининг ясси диск 
сиртида ҳаракат траекторияси
.
Логарифмик спираль тенгламаси 
қуйидагича 
ѐзамиз:
,
0

a
e
r
r

бунда 
r-
марказдан М
1
нуқтагача бўлган радиус; 

-ўғит донасининг бошланғич r
0
ва 
жорий r қутбий радиуслари ўртасидаги 
бурчак; 
а

ctg

const. 

-спиралга 
уринма чизиқ 

-

билан қутбий радиус r 
орасидаги бурчак (профиллаш бурчаги). 
Ўғит донасининг диск билан 

---

95 
бирга айланма ҳаракати (кўчма) тезлиги 

е

r

, ҳаракат траекторияси эса s
r 
эгри чизиқ бўлади. Нисбий 

r
ва кўчма 

е 
ҳаракат тезликларининг векторлари 
турли томонларга йўналганидан ўғитнинг абсалют тезлиги 

а
кичиклашиб, 
ўғитларнинг ерга сочилиш масофаси қисқа бўлади. Ўғит донасининг дискдан 
тушиш пайтида қутбий бурчак 

чекка қийматга эришади ва у заррачаларининг 
тушиш бурчаги 

т
деб аталади. Ўғит доналарининг диск сиртидаги нисбий 
ҳаракатининг маълум траектория бўйлаб йўналтириб, тартибга тушириб, унинг 
далага сочилиши сифатини яхшилаш учун диск сиртига куракчалар 
ўрнатилади. Куракчалар радиус бўйлаб ѐки унга бурчак ҳосил қилиб 
жойлашган, тўғри ва эгри чизиқли бўлиши мумкин. Катта тезликларда (n
д

10с
-
1
) айланувчи дискларда марказдан қочирма куч катта бўлиб, ўғит доналари 
тўғри чизиқли куракчалар сирти бўйлаб ҳам нисбий силжий олади.