Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини

М.С. Яшикдаги ўғитни тарелка ташқи қисмига олиб чиқиш
жараѐни қандай қонунга асосланган? 
Ўғитлар яшик тубидаги ярим доира тешикдан тарелкага 

оқ
тезликда 
тушади. Тарелканинг ҳажмидан тўлиқ фойдаланиш, яъни тарелканинг тўлиши 
учун унинг ўртача тезлиги 

у
эркин тушиш тезлигидан деярли икки ҳисса 
кичик бўлиши керак:   
2
/
2
/
)
(
,
,
1
2
1
1
ок
у
R
r
R
r












бу ерда R ва r
1
-тарелканинг айланиш ўқидан ўғит чиқадиган тирқишнинг 
ташқи ва ички четигача бўлган масофа, см; 

1
ва 

2
-чиқиш тирқиши бўйлаб 
жойлашган ўғит заррачаларининг чизиқли тезликлари; 

-тарелканинг айланиш 
бурчак тезлиги рад

с. 
Ўғит сепиш жараѐнининг биринчи босқичида тарелка туби билан 
заслонка орасидаги тирқиш баландлигини аниқлаш керак. Бу тирқишдан 
ташқарига чиқариб, туширгичлар олдига келадиган ўғит миқдори агротехника 
томонидан белгиланган нормада бўлиши керак. Тирқишнинг энг катта 
баландлиги 
тарлеканинг 
чуқурлигига 
тенг. 
Тарелкадан 
секундига 
тушириладиган ўғит миқдори (г

с, тарелканинг иш унуми) унинг конструктив 
ва кнематик параметрларига боғлиқ: 
т
n
W
q

0


бу ерда W
0
-тарелка бир марта айланганда тушган ўғит ҳажми (тарелканинг иш 
ҳажми), см
3
; 

-ўғитларнинг тўкилган ҳолатдаги зичлиги, г

см
; 
n
т
-тарелканинг 
айланиш частотаси, с
-1
. 
Ўғитлаш нормаси N (кг

га), ўғит сочгичнинг қамраш кенглиги В(м) ва 
тезлиги 

м
(м

с) маълум бўлса, бир тарелкадан секундига сарфланадиган ўғит 
миқдори қуйидагича бўлади: 
)
10
/(
4
т
м
т
z
NB
q


бу ерда z
т
-ўғит сочгич яшигининг остида ўрнатилган тарелкалар сони. 
Ўғитларнинг далага текис тақсимланиш аппараталрининг ҳолатига 
боғлиқ. Ўғитларнинг далага текис тағсимланиш учун тарелкалар орқасига L 
масофда тўсиқ ўрнатилади. Бу масофада ўғитларни тарелкадан улоқтириш 
масофадан қисқа бўлиши керак (L

0,5d). Одатда L ўлчамини машина 
конструкциясига қараб танлаб, парракнинг талаб этиладиган айланиш 
частотаси n
п
топилади. 

---

94 
Куракча учининг чизиқли тезлиги 
r



. Ўғитларни улоқтириш 
пайтида бу горизонтал 

бурчак остида йўналган. 

r горизонтал проекцияси



cos
r
х

вертикал проекцияси 



sin
r
y

. Ўғит донаси парабола 
траекторияси бўйлаб эркин тушади. Парабола чўққисида 

r нинг вертикал 
ташкил этувчиси эркин тушиш тезлигига тенг, яъни 
0
sin


gt
r


эркин 
тушиш вақти 
g
r
t
/
sin



Бу вақтда ўғит донаси абцисса бўйлаб 
t
L
x
x



2
/
масофани ўтади. 

х
ва t нинг қийматларини қўйиб чиқамиз: 
g
r
r
L
/
sin
cos
2
/




g
r
L
/
2
sin
2
2



Бу ерда 

2

n
п
r

2 l. Парракнинг айланиш частотасини (с
-1
) топамиз 
)
/(
2
sin
/
l
Lg
n
п



 
РТТ-4,2 ўғит сочгичидан туширгичлар валининг айланиш частотаси 
n
п

5,84 с
-1
куракча узунлиги l

100 мм куракча эни l

20 мм паррак 
куракчаларининг сони z

2, ўғит доналарини улоқтириш бурчаги 

35…40.