Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti foydali qazilma konlarini qidirish


Download 4.44 Mb.
Pdf ko'rish
bet63/77
Sana10.11.2023
Hajmi4.44 Mb.
#1760762
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   77
Bog'liq
Foydali qazilma konlarini qidirish va razvedka qilish asoslari (2)

Mineral tarkibini aniqlash. Ma‟danlarni mineral tarkibini aniqlash usullarini 
tekshirish vazifalari, talab qilingan aniqlik va namuna materialining holatiga 
bog„liq. Namunalarni mineralogik tahlil qilishning to„liq va qisqartirilgan turlari 
mavjud. To„liq tahlil namunadagi barcha minerallarning miqdorini aniqlashni talab 
qilsa, qisqartirilgan tahlilda faqat ba‟zi minerallarning namunadagi miqdori aniqla-
nadi. Bu tahlillar odatda mikroskop yordamida bajariladi. Mineralogik tekshirish 
jarayonida ma‟danlarning tekstura, struktura xususiyatlari va minerallarning kim-
yoviy tarkibi aniqlanadi. Zich va mustahkam ma‟danlarni tekshirishda silliqlangan 
shtuflar, shliflar va anshliflardan foydalaniladi. 
Sochiluvchan ma‟danlarni tekshirishda, ularning tarkibidagi minerallar gravi-
tatsion, flatatsion, magnit yoki elektromagnit separatsiya usullari bilan ajratib oli-
nadi va miqdori aniqlanadi. Minerallarning tarkibini aniqlash uchun monomineral 
namunalar olinadi, ya‟ni tekshirilayotgan mahsulotdan biror bir usul bilan faqat bir 
mineral zarrachalari ajratib olinadi. Monomineral namunalar ma‟dandagi qo„shim-
cha komponentlar qaysi mineral bilan bog„langanligi aniqlash imkonini beradi. 
Texnologik tekshirishlar. Texnologik namunalar ma‟danlarning tabiiy turlari-
ni, sanoat turlarini, konning bo„laklarini va butun bir konni ifoda etishi mumkin. 
Bundan tashqari tekshirishning vazifalaridan kelib chiqqan holda namunalar 
laboratoriyada yarimzavod namunalarga bo„linadi. Ma‟danlarning alohida sanoat 
turlaridan olinadigan texnologik namunalar eng ko„p qo„llaniladi. 



85

Laboratoriya namunalari yangi texnologik tizimlarni ishlab chiqish yoki mav-
jud texnologik tizimlarda ma‟danlarni texnologik xususiyatlarini tekshirib ko„rish 
uchun qo„llaniladi. Yiriklashtirilgan laboratoriya namunalari uzluksiz texnologik 
jarayon sharoitida ma‟danlarning texnologik xususiyatlarini tekshirish va ularni 
qayta ishlash texnologik ko„rsatkichlarni aniqlash imkonini beradi. 
Yarimzavod namunalar faqatgina yangi turdagi mineral xomashyolar o„zlashti-
rilayotgan yoki yangi texnologik tizimlar ishga tushirilayotgan sharoitlardagina 
qo„llaniladi. 
Namunalarning massasi mineral xomashyo turiga qarab keng miqyosda o„zga-
radi. Laboratoriya namunalarining massasi o„nlab-yuzlab kg. larni, yiriklashtirilgan 
laboratoriya namunalari massasi t.larni, yarimzavod namunalari massasi o„nlab 
hatto minglab t.larni tashkil etishi mumkin. 
Ko„pchilik foydali qazilmalar, ayniqsa ma‟danlar qayta ishlash jarayonida 
boyitiladi. Shuning uchun ko„pincha «mahsulot chiqishi», «mahsulot tarkibi» va 
«komponentlarni ajratib olinishi» kabi texnologik ko„rsatkichlar aniqlanadi. 
Har bir konda odatda bir emas, bir necha texnologik namunalar turli ma‟dan-
lardan va maydonlardan olinadi. Shuning uchun ko„pincha ma‟danlarni boyitish 
ko„rsatkichlari va ma‟dan xususiyatlari orasida munosabatlarga baho berish imkoni 
tug„iladi. 
Mineral xomashyoni texnologik tekshirish - razvedka ishlarining asosiy 
tarkibiy qismlaridan biridir. Ma‟danlarni texnologik sinovlardan o„tkazmay turib 
konning sanoat ahamiyatiga to„g„ri baho berish va pirovardida razvedka ishining 
asosiy vazifasini bajarish mumkin emas. 

Download 4.44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling