Issn 2181-1296 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2021-yil, 6-son 
34 
Ahmad Donish Al-Forobiyning hikmatlaridan ilhom olib yurt manfaatini o‘zi taxmin 
qilgan bir necha omillarda tasavvur etgani holda quyidagi takliflarni ilgari suradi: 
Birinchidan, adolatli, kuchli podsho – ya’ni, podshoh takabbur zolim, yoki kuchsiz, 
zaif bo‘lmasligi, insofli, muruvvatli, hamisha hojatmand, nochor ahvoldagi kishilarni qo‘llab-
quvvatlashi, oddiy fuqarolardek kun kechirishi lozimligini uqtiradi. Chunki, sabr-qanoatli 
bo‘lmagan podshoh adolatli bo‘lishi mumkin emas deydi mutafakkir. Shuningdek, podshoh 
hukm chiqarishda doimo shariat qoidalariga rioya qilgan holda hukm chiqarishi, ilm ahli, oqil 
insonlar bilan hamsuhbat bo‘lishi, ularga yaxshi sharoit yaratib berishi, o‘ziga sadoqatli, aqlli 
vazirlar tanlashi lozimligini ta’kidlaydi. Podshohlar doimo o‘z xalqi va o‘z yurti obodligi va 
farovonligini o‘ylab siyosat yurgizishlari lozimligini tushuntiradi. 
Ikkinchidan, amaldorlarning adolatli, vijdonli va insofli bo‘lishi shartligini takitlaydi. 
Ahmad Donishning fikricha, podshoh qanchalik adolatli bo‘lmasin agar davlat lavozimidagi 
shaxslar zolim, adolatsiz bo‘lsa bu mamlakatning tanazzuli yaqindir. Bunday vaziyatda xalq 
hukumat va podshohning siyosatidan norozi bo‘ladi. Podshoh albatta ularga qarshi chora 
ko‘rishi kerak, aks holda qancha odil bo‘lmasin o‘zi ham shular qatoriga tushib qoladi. 
Uchinchidan, mamlakatning har bir hududi tibbiyot va shifokorlar bilan ta’minlanishi 
lozim. Bundan xalq nafaqat mamnun, balki jismonan ham sog‘lom bo‘lishi, sog‘lom avlodni 
dunyoga keltirishi ko‘zda tutilgan. Chunki, inson jismonan sog‘lom bo‘lsagina, komillik 
darajasiga erisha oladi. Shuningdek, Donish “Agar shahar yaxshi tabiblardan xoli bo‘lsa, 
ko‘p odamlar ichki va tashqi sabablarga ko‘ra, betob bo‘lib, halok bo‘ladilar va jamiyat tez 
orda buziladi” deb ta’kidlaydi [1. B. 47].