Iste’mol va jamg‘arma

Iste’mol va jamg‘arma 
 
. 
368 
1929 yilda fond birjasining qaqshatqich inqirozga uchrashi deyarli bir zumdayoq 
ko‘plab oilalarning moliyaviy farovonligiga zarar keltirdi. Shu sababli 
depressiyaga uchragan 30-yillar davomida iste`mol darajasi juda pasayib ketdi. 
Xuddi shu kabi, yaqin o‘tmishda, 1989-1990 yillarda ko‘chmas mulk narxlarining 
umumiy pasayishi uy xo‘jaliklari boyliklarining kamayishiga olib keldi va iste`mol 
xarajatlarining qisqarishini keltirib chiqardi. Ammo, uy xo‘jaliklari ixtiyorida 
bo‘lgan boylik hajmi yildang‘yilga juda kichik miqdorda o‘zgarib boradi, shu 
sababli iste`mol va jamg‘armalar chizmalarida keskin siljishlarni keltirib 
chiqarmaydi. 
2. Istiqbol. Uy xo‘jaliklarining bo‘lg‘usi narxlar, pul daromadlari va 
tovarlarning serobligi oid istiqboli joriy xarajatlarga va jamg‘armalarga sezilarli 
ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Agar narxlarning ko‘tarilishi va tovarlarning kamyobligi 
kutilayotgan bo‘lsa, odamlar ko‘proq pullarini sarf qiladilar va kamrog‘ini 
jamg‘arishga olib qoladilar. Buning natijasida iste`mol chizmasi yuqoriga, iste`mol 
chizmasi esa quyiga siljiydi. Tabiiyki, iste`molchilar narxlar ko‘tariilishi sababli 
ko‘proq pul to‘lashni yoki o‘zlariga 
kerakli 
tovarlardan 
voz 
kechishni 
istamaydilar. kutilayotgan inflyasiya va 
defitsitlar ularni kelgusda ancha yuqori 
narxlarni 
va 
va 
bo‘m-bo‘sh 
peshtaxtalarni chetlab o‘tish uchun 
“hoziroq xard qilish”ga majbur qiladi. 
Kelgusida ancha yuqori daromad olish 
istiqboli ham iste`molchilar hozirdanoq 
pullarini erkin sarflashlariga olib keladi. 
Aksincha, ist
iqbolda narxlarning va 
daromadlarning pasayishi ehtimoli, shuningdek tovarlar keragidan ham ko‘proq 
bo‘lishiga ishonch, odamlar joriy iste`molni qisqartirishlariga va jamg‘armalarni 
ko‘paytirishlariga olib keladi. 
3. Iste`molchilarning qarzdorligi. Iste`mol qarzdorligining darajasi ham uy 
xo‘jaliklarining joriy daromadlardan pulni sarflash yoki jamg‘armalar qilish 
niyatiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Agar uy xo‘jaliklarining avvalgi xaridlari uchun 
qarzdorlik bo‘yicha navbatdagi to‘lov sifatida kiritadigan mablag‘lar hajmi joriy 
daromad hajmining 20 yoki 25 foiziga etgan bo‘lsa, ular qarzdorlikni kamaytirish 
uchun o‘zlarining kundalik iste`mollarini qisqartirishlari ehtimoldan xoli emas. 
Aksincha, agar iste`mol qarzdorligi nisbatan pastroq bo‘lsa, uy xo‘jaliklarining 
iste`moli odatdan tashqari darajada ko‘tarilishi va qarzdorlikning oshib ketishiga 
olib kelishi mumkin. 
4. Soliqqa tortish. Biz soliqlar darajasidagi o‘zgarishlar iste`mol va 
jamg‘armalar chizmalarining siljishiga olib kelishini ko‘rib chiqamiz. Soliqlar 
qisman iste`mol hisbidan, qisman jamg‘armalar hisobidan ito‘lanadi. SHu sababli, 

---