Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

Radioaktiv oila boshliqlarining asosiy xarakteristikalari.

13-jadval

t/r	Oila boshlig‘ining nomi	Massa soni, A	Boshlang‘ich izotopi	YArim emirilish davri	Xarakteristikasi
1	Toriy qatori	4n		yil	11 radioaktiv elementdan iborat.izotopi bilan tugaydi.
2	Uran qatori	4n+2		yil	15 radioaktiv elementdan iborat. izotopi bilan tugaydi.
3	Aktiniy qatori	4n+3		yil	14 radioaktiv elementdan iborat. izotopi bilan tugaydi.
4	Neptuniy qatori	4n+1		yil	14 radioaktiv elementdan iborat. izotopi bilan tugaydi.

Tabiiy radioaktiv oilalarga kirmaydigan radioaktiv izotoplar.

Mendeleev elementlar davriy sistemasidagi ko‘pgina mikroelementlarning radioaktiv izotoplari mavjud. Radioaktiv oilalarga kirmaydigan bunday radioaktiv izotoplar ham tabiatda tarqalgan. Hozirgi kunda tabiatda tarqalgan bunday radioaktiv izotoplar soni 300 ga yaqin. Lekin ularning yarim emirilish davrlari juda katta (10¹⁰-10²¹ yil) bo‘lib, 10³⁰-10²¹ yillargacha etadi, masalan, ¹³⁰Te uchun T_1/2=1,4·10²¹ yil. SHuning uchun ular biosferaning umumiy radioaktivligi darajasiga sezilarli hissa qo‘shmaydi. Lekin bunday tabiiy radioaktiv izotoplar orasida ⁴⁰K katta ahamiyatga ega. CHunki kaliy elementi Er qa’rida katta miqdorda tarqalgan (2,5%). SHuning uchun umumiy kaliy (kaliyning ³⁹K, ⁴⁰K, ⁴¹K izotoplari tabiiy aralashmasi) tarkibidagi radioaktiv izotop K⁴⁰ ning ham aktivligi yoki Er qa’ri energiyasiga qo‘shgan hissasi sezilarli darajada ahamiyatga ega. Radioaktiv oilalarga kirmaydigan bunday radioaktiv izotoplar to‘g‘risida ma’lumot 14-jadvalda keltirilgan [2].