Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

Tabiiy radioaktiv oilalarga kirmaydigan tabiiy izotoplar

14-jadval

Radioaktiv elementlar	Tabiiy izotopning element tabiiy aralashmasidagi miqdori, %	YArim emirilish davri, yil	Nurlanish turi	Nurlanishdan keyin hosil bo‘lgan element
19K^40	0,0119	1,31∙10^9	β^-,γ	20Ca^48
20Ca^48	0,179	2∙10^16	β^-	21Sc^48
37Rb^87	27,85	6,15∙10^10	β^-	38Sr^87
40Zr^96	2,80	6,2∙10^16	β^-	41Nb^96
40In^115	95,77	6,0∙10^14	β^-	50Sn^115
52Te^130	34,11	1,4∙10^21	β^-	53J^130
53La^136	0,089	7,0∙10^10	β^+	56Ba^138
60Na^150	5,600	5∙10^10	β^-	61Pm^150

Er qa’rida atrof-muhitda tarqalgan tabiiy radioaktiv elementlar biosferadagi radioaktiv nurlanishlar manbai hisoblanadi.

Nazorat savollari:

1. 
   Radionuklidlar to‘g‘risida tushuncha bering
   
2. 
   Antropogen va tabiiy radionuklidlarning bir-biridan farqi nimadan iborat
   
3. 
   YAdroviy portlashlardan so‘ng atmosferaga qanday radionuklidlar tarqalib ketadi
   
4. 
   Radionuklidlarning konsentratsiyasi qaysi kengliklarda yuqori bo‘ladi. Sababini tushuntiring
   
5. 
   Hozirda Er mintaqasida kriptonning o‘rtacha konsentratsiyasi qanchaga teng.
   
6. 
   ³H (tritiy izotopi) yadro yoqilg‘isining necha % ni tashkil qiladi.
   
7. 
   Radioaktiv elementlar konsentratsiyasi tuproqning qanday qatlamida eng katta bo‘ladi.
   
8. 
   Tuproqda qaysi radionuklidlar ko‘p uchraydi
   
9. 
   Dunyo suv havzalarida (dengizlar, ko‘llar va okeanlar) antropogen ifloslanishlarning hissasi necha %ni tashkil qiladi.
   
10. 
    Radnuklidlar qanday chuqurlikdagi suvlarda uchraydi
    
11. 
    YAdro-energetik nuklidlarning oziq-ovqat maxsulotlarida tarqalishini tushuntiring
    
12. 
    Radionuklidlarning inson organizmiga kirish oziq-ovaqat zanjiri ketma-ketligini toping
    
13. 
    Inson organizmiga eng ko‘p tushadigan radionuklidlarni sanab bering
    
14. 
    Eng xavfli radionuklidlarni ko‘rsating va ularning asosiy kattaliklarini ayting
    
15. 
    Radioaktiv izotoplar qaysi oziq-ovqat maxsulotlarida ko‘proq uchraydi
    
16. 
    ²²⁶Ra- radiy qanday hosil bo‘ladi
    
17. 
    Radon-222 radioaktiv izotopning xossalarini tushuntiring
    
18. 
    CHernobel AES portlashidan eng ko‘p aziyat chekkan mamlakatlarni ko‘rsating
    

19.YAdro energetik mahsulotlarining Er mintaqasidagi konsentratsiya si haqida gapiring.

20.Radionuklidlarning tuproqda vertikal va gorizontal tarqalishini tushuntiring.

21.Tuproqda qaysi antropogen radionuklidlar miqdori ko‘p bo‘ladi.

22.YAdro- energetik nuklidarning suvda tarqalishini tushuntiring.

23.Uran birikmalarini dunyo okeanlaridagi miqdori va aktivligi qanchaga teng.

24.Toriy-232 izotopining Erdagi miqdori va aktivligi qancha.

25.Kaliy-40 izotopining Erdagi miqdori va aktivligi nimaga teng.

26.Oziq-ovqat zanjirida eng muhim bo‘lgan komponentalarni ko‘rsating.

27.Radionuklidlar nima sababdan o‘simliklar ildizida ko‘p to‘planadi.

28.Yod izotoplari qanday oziq-ovqat mahsulotlarida ko‘p uchraydi.

29.Radon-222 radioaktiv izotopi haqida nimalarni bilasiz.

30.Biologik eng xavfli izotoplar (seziy, stronsiy va yod va hokazo) haqida gapiring.

31.Kosmogen radionuklidlar hosil bo‘lishini tushuntiring.

32.(tritiy) va (uglerod) kosmogen radionuklidlarga xarakteristika bering.

33.Birlamchi kosmogen radionuklidlar haqida gapiring.

34.Radioaktiv emirilish zanjiri (radioaktiv qator) haqida tushuncha bering.

35Har bir radioaktiv oila boshlig‘i va emirilishning so‘nggi mahsuloti haqida gapiring.