Ызбекицон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


Download 0.58 Mb.
bet29/46
Sana31.03.2023
Hajmi0.58 Mb.
#1313103
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   46
Bog'liq
педагогик махорат

1. О\заки нут= хусусиятлари
Маълумки нут= о\заки ва ёзма кыринишларга эга. О\заки нут= сызловчи гапириб турган ва=т бирлигидагина мавжуд былиб, бу жараён тугаши билан нут= щам тугайди. Аммо нут= таъсирида уй\онган хаёлан берилган ахборотни маълум ва=тга тингловчи онгида са=ланиши, унинг щул=ига тасир этиш мумкин.
О\заки нут= щусусиятлари сифатида =уйидагиларни кырсатса былади:
О\заки нут= тезкорлик билан (автоматик тарзда) амалга ошади. Тушунчалар билан унинг либоси булган сыз биргаликда ъъяшин тезликдаъъ тилга кела бошлайди. Баъан тушунчани ифодаловчи сызни ыша тезликда сызловчи топа олмай =олади. Унга я=ин ёки ыйланган тушунчани ифодалай олмайдиган сызларни ишлатиб юборади. Натижада, айтилган нут= (гап, гаплар) кызланган ма=садни (фикрни) тыли= рыёбга чи=армайди. Бундан тингловчи щам сызловчи щам зарар кыради.
О\заки нут=да сыз бирликлари ва гапларни модуллари айтилмо=чи былган фикрга монанд щолда тезкорлик билан танланади. Гап =урилишини, моделларини, а=л назорат =илиб боради. Фикрни айтилганларни хотирада ушлаб турган щолда ривожлантиришга ты\ри келади. Агар хотира озгина ъъдангасаликъъ =илса, гап тузилиши, сыз бирикмалари ызаро манти=ан ва грамматик бо\ланмай =олади. Чунки янги =исм аввалги =исмни унутилгани учун у билан мослаша олмайди. Масалан: «Уцоз, сизни … щал= олдида =илган улкан хизматларингиздан биз миннатдормиз». Мисолда сызловчи нут=нинг ъъЫцоз сизниъъ =исмини айтгандан сынг уни =андай риволантириш уцида =илган мулощазаси жараёнида аввалги =исмни, ыйланган моделни унутиб =ыйган. Сщу сабабли тушум келишигида келган сыз кейинги =исмлар билан грамматик ва манти=ан бо\ланмай =олган.
О\заки нут= тащрир имкониятидан мащрум. У =андай шаклда борли==а келган былса, шундайлигича тингловчига щавола этилади.
О\заки нут=да, одатда, муло=от учун энг зарур нарсаларагина зущур этилади. Бу бир томондан ва=т и=тисоди билан, иккинчидан, нут= кучини тежаш билан бо\ли=. Шунга кыра унда узундан-узо= кириш кенг изощлар кам учрайди. Айни=са, щодисаларнинг, нарсаларнинг ызаро бо\ли=лик даражалари, уларнинг тингловчи ва сызловчиларга равшанлиги даражаси щисобга олинади. Фа=ат зарурат щис этилгандагина, аввалдан маълум нарсаларга изощ берилади.
О\заки нут= сыз бойлиги жищатдан ёзма нут==а нисбатан онги камба\ал былади. Унда бир хил сызлар, бир хил шакллар бир =адар кыпро= такрорланади. Бу щол тил воситаларни танлаш =ийинчиликлари билан бо\ли=дир.
О\заки нут=да сызловчининг фаол тут=ий щаракати тыхтам (пауза), ощанг, ур\у, турли хил имо-ишоралар фикрни тингловчига етиб боришида ащамият касб этади.`
Ёзма нут= о\заки нут=дан =уйидаги хусусиятлари билан ажралиб туради: нут= ёзаётганда муаллиф ва=т жищатидан бемалол фикрлаш имкониятига эга былади. У ыз нут=ининг =исмларини ва бутун нут=ни =айта-=айта тащрир =илиши, фикр учун энг мос имкониятларни танлаши, гап тузилишини =улайлаштириши мумкин. Шунинг учун щам ёзма нут= о\заки нут=дан равондир.



Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling