Ызбекицон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


Мавзу: Нут= маданияти фанининг ырганиш объекти ва вазифалари


Download 0.58 Mb.
bet25/46
Sana31.03.2023
Hajmi0.58 Mb.
#1313103
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   46
Bog'liq
педагогик махорат

10-Маъруза
Мавзу: Нут= маданияти фанининг ырганиш объекти ва вазифалари

Ы=ув модуллари:
1. Нут= маданияти асослари.
2. Нут= маданияти фанининг бош=а фанлар билан ало=аси.
3. Тил ва нут=.
1. Нут= маданияти асослари
Нут= маданияти асослари фани ызбек тилшунослигининг ызига хос амалий сощасидир. У тилшуносликнинг назарий курсларидан олинган били мларга суянган щолда ты\ри ва чиройли нут= тузиш ё`лларини ыргатади.
Нут= маданияти-амалий жищатдан нут=нинг хилма-хил муаммоларини тад=и= =илувчи фан. Педагогикада тилшуносликнинг муца=ил сощаси сифатида чиройли нут= тизимининг =обилиятлари, сирлари, тил, тил нормалари, нут= нут=нинг сифатлари, нут=ий услублар, нут=да учраши мумкин былган камчилик ва хатолар, нут=ий асарларнинг кыринишлари, нут=нинг талаффузига доир муаммолар юзасидан бащс юритади.
Нут= маданияти асослари щам фан сифатида ыз текшириш объекти ва вазифаларига эга. Унинг текшириш предмети нут=нинг тил =урилиши, адабий тил нормалари ва нут=нинг коммуникатив (ало=а учун керакли) фазилатларидари. Бу фазилатлар щар =андай нут=да бир хил даражада былмайди. Шунинг учун турли кишининг нут=и тингловчи томонидан турлича =абул =илинади. Щатто, бир кишининг турли мавзуда нут=и щам щар хил былиши мумкин.
Нут= маданияти назариясида тил нормаси марказий тушунчадир. Тил маданиятининг асосий текшириш объекти адабий тил нормалари, асосий вазифаси эса ушбу нормадаги иккиланишларни бартарф этиш былма\и керак. Тил нормаси тушунчаси мураккаб муаммолардан былиб, кып ылчовли, кып режали, яъни объектив-тарихий, маданий-сотсиологик ва соф лингвицикщодисадир. Тил нормаларнинг мущимлиги ща=ида рус тилшуноси Л.И.Сквортсов образли =илиб шундай деган эди: «Ижтимоий-маданий щаётда тил нормалари бир машъаладирки, нут= фаолиятининг =ир\о=сиз океанида тил коллективи унга =араб интилади, таянади».
Шундай =илиб, нут= маданияти асослари фани адабий тил нормаларини, унинг тарихийлигини, тара==ий этиб бориши, ундаги баъзи унсурларнинг эскириши, улар ырнида жамиятнинг янгича талабларига жавоб берадиган янги норматив унсурларнинг пайдо былишини кузатиб, =айд этиб боради.
Щар бир давр адабий тилининг ыз нормалари былади.
Баъзи бир щодисалар узо= даврлар норма сифатида =ылланилиб келиши мумкин. А.Навоий ижод =илган ХЙ аср ызбек адабий тилининг ыз нормалари мавжуд эди, уларга кыра тилнинг фонетикаси, грамматикаси ва цатицикасидан фойдаланишнинг ыз меъёри бор эди. У давр адабий тилининг ыз талаффуз нормалари щам былган. Бу адабий нормалар жиддий ызгаришларга учрамасдан бадиий адабиёт тилида ХИХ аср охиригача амал =илиб келди.
Бизнинг давримизда ызбек адабий тили нормалари жиддий янгиланади: сыз =ыллаш, грамматика, талаффуз нормалари хал= жонли тили хусусиятлари асосда ызгарди. Шунга =арамасдан, тарихий шаклланган анъанавий нормалардан баъзилари щозир щам амал =илиб келмо=да.
Нут= маданияти фани тилнинг щамма сощалари быйича адабий тил нормаларини тад=и= =илиб боради. Энг ма=бул щодисаларнинг адабий норма сифатида мустащкамланиши учун тавсиялар беради. Балки ызбек миллий адабий тили фаолиятини, унинг ривожланишини кузатиб боради, объектив =онунларини кашф этади, шулар асосида тавсиялар беради, холос.



Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling