Ызбекицон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


У=тиришга мойиллик ва унинг сабаблари


Download 0.58 Mb.
bet21/46
Sana31.03.2023
Hajmi0.58 Mb.
#1313103
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   46
Bog'liq
педагогик махорат

4. У=тиришга мойиллик ва унинг сабаблари
Самарали у=тириб таъсир кырсатишнинг зарур шартларидан бири инсон рущияти ва унинг у=тиришга мойиллигидир. У=тиришга мойиллик-бу инсонни бош=а одам ёки одамлар гурущи таъсирида ыз щул=ини ызгартиришидир. Бунда у бош=а одамлар талабига ты\ридан-ты\ри буйсунади, яъни бунинг учун щеч =андай манти==а ёки онгли мотивларга таянмайди. Энг мущими шундаки, киши бош=алар айтган харажатларни бажаради ва уларни ызи муца=ил ыйлаб топгандек щис =илади.
У=тиришга мойиллик инсон асаб тизимининг меъёрдаги хусусиятидир. У ёш даврига (ёш болаларни у=тириш осонро=), жинсга (аёллар у=тиришига кыпро= мойил быладилар), онгни ривожланиши даражаси (интелект) га (ы=имишли кишиларни у=тиришга мойиллиги пац былади), саломатликка (чарчаганда ёки касалликдан я=инда тузалган кишини у=тириш осон былади) ва бош=а омилларга бо\ли= былади. Бундан ташкари у=тиришга мойиллик у=тирувчининг обрыси ва у=тириш шаклига =араб щам ызгариб туради.
У=тиришга мойилликнинг ай ни=са ёш даврларига бо\ли=лиги жуда сезиларли. Болалар 7-10 ёшда жуда таъсирчан быладилар,шунинг учун улар билан ишлашда сызнинг у=тирувчи =удратини оширадиган алощида усулларини ыйлаб топишга щам зарурат =олмайди. Бошлан\ич синф ы=итувчиларининг щурмати жуда ю=ори былади, ы=увчилар унинг щар бир сызи, щимояси ёки танбещини ани= ща=и=ат деб =абул =иладилар. Ёши катталаниб боргани сари у=тиришга мойилликни пасайиб бориши индивидуал хусусиятдир. Шунинг учун щам ысмирлар тан=идий фикрга эга быладилар, кеча эришилган муваффа=иятга бугун иккиланиб =арайдилар як=ол кыриниб турган ща=и=атга щам тан олмайди.
Агар кишини у=тиришга мойиллиги катта ёш даврларида щам му=аррар са=ланиб =олса, бу унинг салбий хислати былиб щисобланади. Бу унинг ёки манти=ий фикрлаш =обилияти яхши ривожланмаган ёки иродавий сифатлари етарли даражада шаклланмаган, ёки шахсий эъти=оди атрофидаги борли=ни ыз щул=и ва щаёт тарзини бащолаш мезонига эга эмаслигидан далолат беради. Психолог Н.Е.Сщвартс у=тиришга мойиллик даражаси турлича былган ы=увчиларнинг ёзган иншоларини тащлил =илиб жуда =изи= натижани олган. У=тиришга мойиллиги ю=ори былган ы=увчиларнинг ёзган иншолари асосан ытилган мавзуни ты\ридан-ты\ри =айд =илишдан иборат былган. Иншодаги сызлар щам асосан китобдаги сызлардан иборат былиб, хеч =андай ижодий ёндошиш сезилмаган. У=тириш нищоятда =ийин былган ы=увчилар иншоларида эса энг аввало щар бир ы=увчининг ижобий ёндошуви, ыз фикрини баён =илиши, баъзан мунозарали, ноты\ри ва дарсда айтилган фикрига нисбатдан =арама-=арши фикрларни щам баён этганлар.
У=тиришга мойиллик даражаси билан ыз-ызини у=тириш самарадорлигининг ызаро муносабати щам жуда =изи=арли: шахснинг у=тиришга мойиллиги =анча ю=ори былса уни ыз-ызини у=тириш самарадорлиги шунча пац былган ва аксинча киши таш=и у=тиришга =арама-=аршилик =илса ызини-ызи у=тириш натижаси ю=ори былган. Демак у=тириш таъсирчанлигининг самара-дорлигини энг аввало ызаро муло=отга киришган шахсларнинг ызига хос хусусиятларига бо\ли= былар экан. Лекин материални =айси шаклда тушунтирилиши щам маълум бир у=тирувчи ащамиятга эга былади. Шундай =илиб ы=итувчи =ыллаётган воситаларнинг самарадорлиги =уйидаги щолларда амалга оширилиши мумкин:
1. Воситаларни ани= ифодаланувчиликка эга былиши-маъноси ани= сызлардан фойдаланиш у=тирувчанликни оширади ва аксинча.
2. Мавзунинг ызига хослиги-=иёфа (образ)ни ифодалашда уни мавщумлаштириш (абцрактсия) даражаси =анча ю=ори былса, уни у=тириш кучи шунча щам былади.
3. Нут= динамикаси-товушнинг мулойим ва кучли былиши, ы=увчилар учун кутилмаган маълумотларни айтиш нут=нинг у=тирувчанлигини оширади.
4. Муси=а (айни=са ощангдори) жуда катта у=тирувчи кучга эга былади. Шунинг учун щам щарбий интизомни мустащкамлашда, сафланиб юришини =атъий тартибга солишда муси=а ощангига алощида эътибор берилади. Унинг таъсирида аскарларга командаларни бажаришга оид ани= =оидалар шаклланади. Шунинг учун щам А.С.Макаренко муси=адан болалар интизомига ва эцетик дидига таъсир этиш воситаси сифатида фойдаланган.



Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling