Ызбекицон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


-Маъруза Мавзу: У=тириб таъсир этиш техникаси


Download 0.58 Mb.
bet19/46
Sana31.03.2023
Hajmi0.58 Mb.
#1313103
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   46
Bog'liq
педагогик махорат

8-Маъруза Мавзу: У=тириб таъсир этиш техникаси
Ы=ув модуллари:
1. Педагогик у=тириш шакллари ва уларнинг самарадорлигини ошириш шартлари.
2. Ыз-ызини у=тириш
3. У=тириб таъсир этиш педагогикаси
4. У=тиришга мойиллик ва унинг сабаблари
1. Педагогик у=тириш шакллари ва уларнинг
самарадорлигини ошириш шартлари
Педагогик амалиётда тез-тез учраб турадиган у=тириш шаклларига тухталиб ытамиз. Ы=ув юрти амалиёти учун олдиндан мылжалланган, ты\ридан ты\ри (очи=) у=тириш характерлийдир. У команда, буйру= ва у=тирувчи ё`лланма (касамед) шакллари оркали амалга оширилади. Команда ва буйру=лар ы=увчиларда автоматик тарзда (онг билан назорат =илинмайдиган) щаракатларни таркиб топтиришга ундайди. Бунда ы=увчилар гыё талаб этилаётган щаракатнинг о=ибати яхши былишида ы=итувчига тыла-тыкис ишонади. Сыз билан таъсир этишнинг бундай шакллари уларни автоматик щолда бажарилишини назарда тутади ва спорт, уйинлар, тартибга ча=ириш лозим былган вазиятларда, щарбий спорт командаларида ("Ырнингиздан туринг", "Сафланинг", "+адамлаб юринг" ва х.к.). Ы=итувчининг ы=увчиларни интизомга чакирувчи буйру=она фармоишларида ("=ылларингизни парта уцига =уйинг", "Дарсликни ёпинглар") кенг =ылланилади. Лекин шуни унитмаслик кераки, команда ва буйру= сыз билан таъсир этишнинг щарактерли ва жуда =ис=а ифодаланган шакли былиб улар жамоа анъаналарига, меъёрий щужжатларга мувофи= былгандагина сызсиз бажарилади.
Ы=ув-тарбия амалиётида =ылланиладиган команда ва буйру=ларни =ыйдагича туркумлаш мумкин
1. Дастлабки ёки интилтирувчилар-уларнинг
вазифаси борор щаракатни автоматик равишда дарщол бажаришга интилтиришдир ("Ди==ат, тайёрланинг!").
2. Ижро этилувчи буйру=лар-уларнинг кыпчилиги асосан сафлантирувчи командалардир ("Сафланинг", "Ты\ри туринг", "Олдинга", "Тухтанг").
3. Таъ=и=ловчи буйру=лар-у ёки бу щаракатни тыхтатиш вазифасини бажаради ("Тыхтатинг", "=олдиринг").
4. Намуна быйича щаракат =илдирувчи буйру=лар-у ёки бу щаракатни ы=увчилар томонидан ани= такрорлашни талаб =илади ("Мендек щаракат =ил", "Иброхим кетидан такрорла").
Ы=увчиларга у ёки бу щаракатни бажариши учун топшири= берар экан, ы=итувчи берилган командаларни тыла-тыкис бажарилиши, ы=увчиларда уларни бажаришга мувофи= кыникмалар маълум ва=т давомида шаклланишини щам унутмаслиги лозим. Ы=ув юрти амалиётида командалар жуда кам =ылланилади. Команда ва буйру=лардан тубдан фар= =илувчи, шаклланган одатларни ызгартириш талаб этиладиган щаракатларни бажаришга ы=увчиларни тайёрлаш каби мураккаб вазиятларда у=тирувчи =ылланмаларидан кенг фойдаланилади.
Ы=итувчи =ылланмалар-лында (ани=, =ис=а) ифодалаган у=тириш формулалари деб аталувчи фикрлар ёрдамида амалга оширилади. Масалан, ы=итувчи ы=увчида уй вазифасини бажаришга ижобий муносабат шаклланишини щощлайди. У ы=увчининг кызига ифодали ти=илиб, буйру\она овоз билан: "Сен яхши ы=ишни щощлайсан ва уддалайсан. Бугун соат роппароса уч былганда сен дарс тайёрлагани ытирасан"- деб у=тиради. Бунда ы=итувчи ыз фармойиши ва тавсиясини =атъий ощангда таъкидлайди, фа=ат ани= щаракат =иёфаси ва щул=ни унга у=тиради.
Д. исмли биринчи синф ы=увчиси доимо дарсга кечикиб келарди. Бир куни ы=итувчи унинг енига бориб ацагина: "Д. сен энди кеч =олмайсан, ытир" деди. Щар куни зы\га уй\онадиган Д. эртасига щамммадан олдин ырнидан турди ва дарс бошланишидан бир соат олдин мактабга олиб боришларини талаб =илди.
У=тирувчи =ылланмалар ы=увчиларни щатти-щаракатларини тухтатиш ёки уларни чеклаш зарурати тугилган щолатларда щамда =ыр=о= ва асабийлашган ы=увчиларда ызига ишонч рущини таркиб топтиришда =ылланилади. Лекин шуни таъкидлаш лозимки, ы=итувчи ва ы=увчи ызаро муносасатлари ижобий былгандагина у=тириш =ылламалари ижобий натижа беради. Узо= муддатли ызаро зидиятли муносабатларда бу =оидалар щеч =андай самара бермайди.
Ы=ув юрти амалиётида ты\ридан-ты\ри у=тиришдан таш=ари воситали у=тиришдан фойдаланиш щам катта ащамиятга эга былади. У расмий шаклда эмас, балки содир былаётган вокеа ёки щодиса тафсилотига гыё таш=и жищатдан бетараф былган щолда уларни мощиятини очиб берувчи кыринишида берилади. Бу щолларда, айни=са ы=увчиларда ыта эмоционал таъсир кучига эга былган мисоллар ёки сущбатлар тангланганда воситали у=тириш ты\ридан-ты\ри у=тиришга нисбатдан самаралиро= былиши мумкин. А.С.Макаренко таъкидлаганидек, "Тарбиячи шуни унитмаслиги керакки, щамма тарбияланувчилар болалар муасассаларида уларни ы=итилиши ва тарбияланишларини жуда яхши тушунадилар, Лекин улар алощида педагог муолажаларни ... ва айни=са, уларга тарбиянинг фойдаси ща=ида кып гапиришларини ё=тирмайдилар... Тарбиячининг педагогик ма=сади тарбияланувчилардан сир тутилиши ва як=ол кызга ташланмаслиги керак. Тарбиячининг тарбияланивчилар билан жуда кып махсус сущбатлар ытказиши, уларни зериктиради ва деярли доим уни аксини =иладилар".
Воситали у=тириш буни бартараф =илишнинг мущим воситаси былиб, щисобланади. Шунингдек, у ахборотни итоаткорона =абул =илинишини щам назарда тутади. Лекин бу щолда ы=итувчи ыз позициясини ы=увчига мажбурлаб сингдирмайди, \урурига путур етказмайди, шунинг учун щам берилган ахборотни ы=увчи тушуниб етмасдано= инкор =илолмайди (охиргача эшитади). Агар ты\ридан ты\ри берилган танбехга ы=увчи ызи \урурини са=лаш учун ызини химоя =илиш билан жавоб берса бунда ы=увчи ыз хатти-щаракатининг ижобий ва салбй томонларини, характер хислатларини ызи тахлил =илади. Ы=итувчи ы=увчини гыё ыз ызини бащолаш меъзони билан =уроллантиради, ы=увчи унинг ащамияти ва ща==онийлигига ишонади ва сызсиз =абул =илади.
Воситали у=тиришнинг =уйидаги шакллари мавжуд: киноя (умумий ишдан ажралиб бир четда ытирган ы=увчига ы=итувчи мехрибонлача "Ещтиёт сен чарчаб =олмадингми?" дейди, У=тирувчи воситали маъ=уллаш). Менимча Азиза иншосида персонажлар щарактери жуда ани= ифодаланган, у=тирувчи воситали мущокама =илинди.



Ы=итишда =ышимча нималарга эътибор бериш керак?

Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling