Ызбекистон республикаси олий ва ырта

8.3. Tovar siyosati 
Tovar siyosati o‗z ichiga quyidagi yo‗nalishlarni oladi
22
:
 assortiment siyosati; 
 yangi mahsulotni yaratish; 
 mahsulot sifati sohasidagi korxona strategiyasi; 
 dizayn strategiyasi;
 tovarning bozor atributlari (belgilari);
 servis xizmatini tashkil etish strategiyasi. 
Assortiment siyosati o‗z ichiga quyidagilarni oladi: tovarlar assortiment 
guruhlarini umumiy soni; alohida tovarlar umumiy sonini; assortimentlar guruhi 
doirasida har bir alohida tovarni taklif variantlari. 
Tovar nomenklaturasining tuzilmasini alohida tovarlar hayotiylik davrining 
bosqichlari, tovarlar hayotiylik davrini uzaytirish usullari, korxonaning tovarlar 
strategiyasini asoslanishini tashkil etadi.
Assortiment siyosati bo‗yicha ma‘lumotlarni 8.2-jadval shaklida berilishi mumkin
8.2-jadval 
Korxonaning assortiment siyosati. 
Assortimen
t guruhi 
Tovar 
turi 
Modeli 
Mahsulot 
tuzilmasi 
Tovar 
hayotiylik 
davri 
bosqichi 
Tovar 
hayotiylik 
davrini 
uzaytirish 
usuli 
Tovar 
strategi
yasi 
Korxona faoliyatining biznes-rejasini ishlab chiqishda u tomonidan ishlab 
chiqarilayotgan turli tovarlarning hayotiylik davri bir-biriga ulanib ketishiga e‘tibor 
berish lozim. Bu shuni bildiradiki, bir tovarga to‗yinish yuzaga kelganda ikkinchi bir 
tovarni ishlab chiqarishga kiritish kerak bo‗ladi. Aks xolda bozordagi sotish mi-
qyoslarini oldini olish qiyin bo‗ladi. 
YAngi mahsulotni yaratish. Biznes-rejada korxonaning yangi mahsulot yarat-
ish bo‗yicha siyosatini bayon qilish lozim. Ushbu siyosatni ishlab chiqishda birinchi 
navbatda iste‘molchilar talablariga tayaniladi. Bundan tashqari quyidagi qoidalarni 
ham hisobga olish kerak.: 
 yangi mahsulotni yaratish va bozorga chiqarish zarur, lekin u bir muncha 
tavakkalchilik bilan bog‗liq. Amaliyot ko‗rsatadiki, taklif etilayotgan yangi 
mahsulotlarning keng iste‘mol tovarlari bozorida 40 foizi, sanoat tovarlari bozorida 
20 foizi, xizmatlar bozorida esa 18 foizi kasodga uchraydi. Bunga sabab sifatida talab 
xajmining no‘to‗g‗ri belgilanishi, reklamaning etarli emasligi, talabni shakllantirish 
va sotuvni rag‗batlantirish bo‗yicha ishlarning past darajasi, bahosini asossiz oshirib 
22
+аранг, Бринк И.Ю., Савельева Н.А. Бизнес-план предприятия. Теория и практика / Серия «Учебники и 
учебнЎе пособия» - Ростов н/Д. «Феникс», 2003. - 179 - 188 бетлар 

---

84 
yuborish, raqobatchilarning javob harakatlari, bozorga chiqarish vaqtini no‘to‗g‗ri 
tanlash kabilarni ko‗rsatish mumkin. 
 yangi tovarni ikki usulda olish mumkin: chetdan sotib olish (korxona sotib 
olish, patent yoki ruxsatnomani sotib olish orqali) yoki korxonani o‗zida yangi 
mahsulot turini ishlab chiqish; 
 tovarni bozorga chiqarilayotgan davrdagi asosiy xaridorlarning talablariga 
javob berishi kerak. Bu esa yangi tovarlar shakllanishini bashoratlashni va yangi 
g‗oyani ilgari surish hamda tovarlarni sinov sotuvlari o‗rtasidagi oraliqni qisqartirish-
ni talab qiladi. Mutaxassislarning fikriga ko‗ra 80 -100 ta yangi g‗oyalardan faqatgina 
bittasi, bozorning istiqbol talablariga javob bera oladigani hayotga tadbiq etilar ekan.