Ызбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

Ишлаб чиқариш захираларининг келиб тушиши ва сарфланишини ҳужжатлаштириш. Корхонага келиб тушадиган ва ишлаб чиқаришга сарфланадиган ишлаб чиқариш захиралари тегишли дастлабки ҳужжатларга асосан расмийлаштирилади.
Ишлаб чиқариш захираларининг келиб тушиши ва сарфланишини акс эттирувчи дастлабки ҳужжатларнинг тўғри расмийлаштирилиши моддий қийматликларнинг ҳисобини асосини ташкил қилади. Чунки дастлабки ҳужжатлар асосида ишлаб чиқариш захираларининг келиб тушиши ичидаги ҳаракати ва ишлаб чиқаришга сарфланиши устидан назорат амалга оширилади.
Ишлаб чиқариш захираларининг ҳаракатини акс эттирувчи ҳужжатларни расмийлаштиришда улар ҳар томонлама чуқур текширилиши зарур. Бунда асосий эътибор хўжалик жараёнини содир қилган шахслар имзосининг мавжудлиги ва уларнинг ҳақиқийлигини текшириш зарур. Моддий қийматликларнинг ҳаракати билан боғлиқ бўлган хўжалик жараёнларини тегишли ҳужжатларда акс эттиришни назорат қилиш вазифаси корхонанинг бош бухгалтерия ва ишлаб чиқариш бўлинмаларнинг раҳбарларига юклатилган.
Ишлаб чиқариш захиралари асосан қуйидагилардан келиб тушади:

• 
  мол етказиб берувчилардан;
  
• 
  моддий жавобгар шахслар орқали нақд пулга сотиб олинади;
  
• 
  ўзининг ишлаб чиқарилишидан;
  
• 
  асосий воситалар ва арзон баҳоли ва тез тузувчи буюмларни жўнатишдан;
  
• 
  инвентаризация натижасида илгари ҳисобга олинмаган ишлаб чиқариш захиралари аниқланганда.
  

Моддий қийматликларни ФИФО ва ЛИФО
усулларида баҳолаш

Кўрсаткичлар	Миқдори, дона	Бир бирлик-нинг баҳоси, сўмда	Сумма, сўмда
1. Материалларнинг қолдиғи 01.01.06 й.	40	25	1000
Материалларнинг келиб тушиши биринчи партия иккинчи партия учинчи партия	60 50 30	25 30 35	1500 1500 1050
Ой бўйича жами: Ой мобайнида материалларнинг сарфланиши: а) фифо усули бўйича биринчи партия иккинчи партия учинчи партия	140 100 50 10	25 30 35	4050 2500 1500 350
Ой бўйича жами: б) Лифо усули бўйича биринчи партия иккинчи партия учинчи партия	160 30 50 80	35 30 25	4350 1050 1500 2000
Ой бўйича жами: Материалларнинг қолдиғи 01.02.06 йилга а) фифо усули бўйича б) лифо усули бўйича	160 20 20	35 25	4550 700 500

Ҳар бир корхонада ишлаб чиқариш режасини бажариш учун йил бошида ишлаб чиқариш захираларига бўлган талаб аниқланади ва тегишли таъминот ташкилотлари билан шартномалар тузилади.