J: Mox tárizlilerdiñ dùnyas jùzi boyinsha 5 miñday tùri, Ğmda terrritoriyasinda 1500 dey tùrleri tarqalģan. Kòpshilik wàkilleri arqa yarim sharda, tawlarda, tropikaliq ellerde, yaģniy iģalliq jetkilikli orinlarda keñ tarqalģan

Arqanıń ústirtin jaylasqan bulshıq etleri
1.Trapetsiya tárizli bulshıq et,-eńse súyeginiń átirapınan barlıq kókirek omırtqalarınıń qırlarınan, ósimtelerinen baslanıp omıraw súyeginiń akromial ósigine jabısadı. Qısqarǵanda gúrekte hár túrli háreketler payda boladı.
2. Arqanıń keń bulshıq eti-tómengi tórt kókirek, hámme bel hám segiz kóz omırtqalarınıń ótkir ósimtesinen, janbas súyektiń sırtqı qırınan hám tómengi tórtinshi qabırǵanıń múyeshinen baslanıp, iyin súyegine jabısadı. Gúrektiń tómengi múyeshine tutasadı. Qısqarǵanda qoldı arqaǵa hám tómenge tartadı.
3. Romb tárizli bulshıq etler. Baslanıw: tómengi eki moyın, joqarǵı tórt kókirek omırtqalarınıń ótkir ósimtelerinen baslanıp. Birigiwi: Gúrektiń medial shetine birigedi, qısqarǵanda gúrekti omırtqa baǵanasına jaqınlastıradı hám joqarıǵa tartadı.
4. Gúrekti kóteriwshi bulshıq et baslanıwı: joqarıdaǵı tórt moyın omırtqasınıń kese ósimtesinen baslanıp: Gúrektiń joqarǵı múyeshine birigedi. Trapetsiya tárizli bulshıq ettiń astında jatadı qısqarǵanda gúrekti joqarıǵa tartadı.
5. Qabırǵaǵa jabısıwshı bulshıq etler (ekew boladı).
-Arqanıń joqarǵı tisli bulshıq eti, baslanıwı eki moyın hám joqarǵı eki kókirek omırtqalarınıń qırlarınan, baslanadı: Joqarǵı eki qabırǵanıń arqa táreplerine birigedi, qısqarǵanda qabırǵalardı kóteredi.
6. Arqanıń tómengi tisli bulshıq eti. Tómengi 2 kókirek joqarıdan, 2-bel omırtqaları tusınan baslanıp, 9-12 qabırǵalardıń arqa júzine jabısadı. Bul bulshıq et qısqarǵanda tómengi qabırǵalardı tómenge tartadı.
Arqanıń shuqır jaylasqan bulshıq etleri
Arqanıń shuqır jaylasqan bulshıq etleri omırtqalardıń qırlı ósikleri menen qabırǵalardıń múyeshi arasındaǵı uzınına ketken qarıqshalarda jaylasqan.
1. Moyın hám bastıń jiyek tárizli bulshıq eti, tómengi bes moyın hám joqarıdaǵı altı kókirek omırtqalarınıń qırlı ósiklerinen baslanadı. Bas bólimi emizik tárizli ósimtege birikse, moyın bólimi II-III moyın omırtqalarınıń kese ósimtelerine birigedi. Bul bulshıq etlerdiń bir tárepi qısqarsa bastı arqaǵa tartadı.
2. Uzın bulshıq et, barlıq kókirek hám tómengi úsh moyın omırtqalarınıń kese ósiklerinen baslanıp II-XII qabırǵalarǵa hám emizik tárizli ósimtete jabısadı.
3. Qırlı bulshıq et, qırlı ósikler ústinde jaylasqan bolıp úsh bólimnen ibarat: 1-bas, 2-moyın hám 3-arqa bólimleri ajıratıladı. Joqarǵı eki bel hám tómengi eki kókirek omırtqalarınıń qırlı ósiklerinen baslanıp II-VII kókirek II-IV moyın omırtqalarınıń qırlı ósiklerine hám eńse súyegine jabısadı. Bul bulshıq et qısqarǵanda omırtqa baǵanası tiklenedi, bastı artqa hám qaptalǵa tartadı, qabırǵalardı túsiredi.
4. Kese, qırlı bulshıq et. Bul bulshıq et tómengi omırtqalardıń kese ósiklerinen baslanıp, joqarıdaǵı omırtqalardıń qırlı ósiklerine birigedi qırlarara bulshıq etler omırtqa baǵanasınıń háreketsheń bólimlerinde, moyında hám belde jaqsı rawajlanǵan boladı.
5. Moyınnıń arqa tárepinde shuqırda jaylasqan kelte bulshıq etler. Bir jup qıysıq hám bir jup tuwrı jaylasqan bulshıq etlerden ibarat.
6. Bastıń arqa tárepindegi úlken tuwrı muskul II moyın omırtqasınıń qırlı ósiginen baslanıp moyınnıń qalıń fastsiyasınıń joqarısıdaǵı laterial shetine birigedi.
7. Bastıń arqa tárepindegi kishi tuwrı bulshıq eti I moyın omırtqasınıń kese ósiginen baslanıp, eńse súyegine jabısadı.
8. Bastıń ústińgi qıysıq bulshıq eti, birinshi moyın omırtqasınıń kese ósimtesi menen ekinshi moyın omırtqasınıń kese ósigi aralıǵında jaylasqan.
9. Bastıń tómengi qıysıq bulshıq eti , II moyın omırtqasınıń qırlı ósiginen baslanıp, I moyın omırtqasınıń kese ósigine jabısadı.