J: Mox tárizlilerdiñ dùnyas jùzi boyinsha 5 miñday tùri, Ğmda terrritoriyasinda 1500 dey tùrleri tarqalģan. Kòpshilik wàkilleri arqa yarim sharda, tawlarda, tropikaliq ellerde, yaģniy iģalliq jetkilikli orinlarda keñ tarqalģan

Gomologiyaliq organlar qanday funktsiyani atqariwina qaramastan dúzilisi hám kelip shiǵiwi jaǵinan bir-birine uqsas organlar gomologiyaliq organlar dep ataladi. Misali, omirtqali haywanlardiń qurǵaqliqta, hawada tarqalǵan wákillerinde aldińǵi ayaq júriw, jer qaziw, ushiw, júziw waziypasin atqaradi. Biraq olardiń barliǵinda aldińǵi ayaq, iyin, bilek, tirsek, alaqan ústi, alaqan hám barmaq súyeklerinen turadi Gomologiyaliq organlar ósimliklerde de ushirasadi. Demek, noqat murtshalari, zirk hám kaktus tikenleriniń formasi ózgergen japiraq bolip esaplanadi.
Analogiyaliq organlar degende atqaratuǵin funktsiyasi jaǵinan uqsas, biraq kelip shiǵiwi jaǵinan hár qiyli organlar túsiniledi. Kaktustiń tikenleri japiraq, dolananiń tikenleri paqal, átirgúl, malinaniń tikenleri bolsa epiderms ósimsheleriniń ózgeriwinen payda bolǵan. Tap sonday-aq basayaqli mollyuskalar kózi menen omirtqali haywanlardiń kózi de analogiyaliq organlarǵa misal boladi. Basayaqli mollyuskalarda kóz entoderma qabatiniń soziliwinan, omirtqalilarda bas miy qaptal ósimshesinen rawajlanadi Ayrim jaǵdaylarda túrli sistematikaliq gruppalarǵa tiyisli organizmlerdiñ uzaq miń jillar dawaminda bir qiyli sharayatqa beyimlesiwi sebepli de evolyutsiyaliq protsess júz beredi. Bul protsess konvergentsiya — belgilerdiń uqsasliǵi dep ataladi. Konvergentsiyaǵa misal retinde baliqlardan akula, mezozoy erasinda jasap, soń qirilip ketken jer bawirlawshilardan — ixtiozavr hám sútemiziwshilerden delfinniń dene dúzilisi, háreket etiw organlariniń uqsasliǵin aliwǵa boladi. Sútemiziwshiler klasiniń qaltalilar hám joldashlar kishi klasiniń wákilleri bolǵan qaltali krot, ápiwayi krottiń sirtqi kórinisiniń óz-ara uqsasliǵi da konvergentsiyaniń nátiyjesi bolip esaplanadi.

4. Júrek muskullarınıń funktsional qásiyetleri.

Yurak mushaklarining funktsional xususiyatlari juda ko'p va quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1) Qisqaruvchanlik: Yurak mushaklarining qisqarish qobiliyati qonni butun tanaga haydash uchun zarurdir. Kardiomiotsitlar mushak tolalarining qisqarishini ta'minlaydigan miofilamentlar deb ataladigan maxsus oqsillarni o'z ichiga oladi.
2) Qo'zg'aluvchanlik: yurak mushaklari elektr impulslariga javob berish qobiliyatiga ega, bu esa mushak tolalarining muvofiqlashtirilgan qisqarishini ta'minlaydi. Bunga kardiomiotsitlar membranalarida maxsus ion kanallari mavjudligi yordam beradi.
3) O'tkazuvchanlik: yurak mushaklaridagi interkalatsiyalangan disklar elektr impulslarini bir hujayradan ikkinchisiga tez o'tkazish imkonini beruvchi bo'shliq birikmalarini o'z ichiga oladi. Bu mushak tolalarining muvofiqlashtirilgan qisqarishiga va qonning samarali aylanishigaimkon beradi.
4) Energiya almashinuvi: yurak mushaklari energiya ishlab chiqarish uchun birinchi navbatda aerob nafas olishga tayanadi, bu kislorod borligida energiya ishlab chiqarishning eng samarali usuli hisoblanadi. Bu butun tanada qonning doimiy ravishda aylanishiga imkon beradi.
5) Moslashuvchanlik: yurak mushaklari turli ogohlantirishlarga javoban moslashish va o'zgarish qobiliyatiga ega. Muntazam jismoniy mashqlar yurak mushaklarining kuchini va chidamliligini oshirishi mumkin, ba'zi kasalliklar yoki sharoitlar ularning zaiflashishiga yoki zararlanishiga olib kelishi mumkin.
6) Avtonom tartibga solish: yurak mushaklari vegetativ asab tizimi tomonidan tartibga solinadi, bu turli xil ogohlantirishlarga javoban yurak tezligini va kontraktilligini oshirishi yoki kamaytirishi mumkin.
Umuman olganda, yurak mushaklari yurak-qon tomir tizimining murakkab va muhim qismidir va ularning funktsional xususiyatlari umumiy salomatlik va farovonlikni saqlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi.

5. Mollyuskalar tipining sırtqı dúzilisi

J: Mollyuskalar hár qaylı dúzilgen eñ ayyemgi haywanlar toparinan esaplanadı. Olar tómendegi qasiyetleri menen basqa haywanlardan ajıralıp turadi.
1)Kópshilik mollyuskalar bilaterial simmetriyalı haywanlar esaplanadi. Biraq birqansha túrlerinde organlarınıñ jaylasıwı ózgerip, dene simmetriyası buziliwi nátiyjesinde assimetriyalıq formaga kiredi.
2) Mollyuskalardın denesi buwinlarga bólinbegen. Biraq tómen dúzilgen mollyuskalarda (qarin ayaqlılarda) metamerlik dúziliske tán bolgan belgilerdi kóriw mumkin.
3) Denesi bas, gewde hám ayaq dep atalatugin úsh bólimnen ibarat. Tek gana eki qaqpaqlı mollyuskalarda bas bólimi bolmaydi. Bas bóliminde awız tesigi, seziw organlar jaylasadı. Ayaqtan bulshiq etli ósimshe, denenin qarın diywalının qalınlamıwınan payda boladı. Hareketleniw organı qarın diywalınan payda bolgan jalģiz ósimsheden ibarat. Mollyuskalardın barlıq túrlerinde ayaqlardıñ pishini, dúzilisi bir qiylı bolmaydı (sinaga, qalashqa qusaģan hám dóngelek boladi hám t.b.).
4) Mollyuskalar ekilemshi dene bosliqli haywanlar bolip, celom qaldığı júrek aldı qaltası (perikardi) hám jinis bezleri bosliģinan ibarat. Ishki organları aralığın bolsa biriktiriwshi toqima toltirip turadi.
5) Barlıq mollyuskalar denesi tiykargi mantiya dep atalatugin teri burmesi menes oralgan. Mantiya menen dene arasında bosliq payda bolip, ol bosliqqa mantiya boslig delinedi. Bul mantiya bosliģinda saģaqlar, geypara seziw organlar, arqa ishektiñ, buyrektiñ hám jinis bezleriniñ tesigi de usi bosliqqa ashiladi.
6) Mollyuskalar denesi mantiya terisi ajratip shiģarģan hàkli baqanshaq ishinde jaylasqan. Baqanshaq deneni qorģaw wazıypasin atqaradi. Okean hám teñizlerde jasaytin mollyuskalardıñ baqanshağı qalın, dushshi suwlarda jasaytuģinlarında bolsa juqa, qurģaqliqta jasaytuģinlarında az rawajlanģan yamasa kóbinese bolmawi mumkin. Parazit formalarının baqanshaqları pútkilley joģalģan. Baganshaqlarının ústi múyiz, ortası hák, ishi jiltiraq sádep siyaqlı, qabatlardan ibarat.
Mollyuskalar tipi 2 kishi tipke bòlinedi:
1) Qaptal nervliler (2 klasi bar: qalqanli, qalqansiz)
2) Baqanshaqlilar (5 klasi bar: monoplakofora, qarinayaqli, belayaqli, plastinka tàrizli, basayaqli)

6. Átirgullar tuqımlasınıń klassifikatsiyasi qanday?

J: Gúlli òsimlikler bòlimi
Eki tuqim ùlesliler klasi(8 kishi klasi bar. A.Taxtadjyan boyınsha)
Átir ģùlliler kishi klasi (Rosidae) 18 qatarı bar)
Átir gùlliler qatarı (Rosales)