J. R. Qobulov

4.2. Ortish-tushirish mashinalaridan foydalanish yo‘riqnoma talablariga rioya etish
Tajriba kran namunasining dastlabki (zavod) sinovlarini loyiha ishlab chiqaruvchi tomonidan tuzilgan va o‘rnatiladigan tartibda kelishilgan dastur va metodika bo‘yicha ishlab chiqaruvchi korxona tashkillashtirib o‘tkazadi. Tajriba kran namunasining qabul qilish (yoki kvalifikatsion) sinovlari loyiha ishlab chiqaruvchi tomonidan tuzilgan va o‘rnatiladigan tartibda kelishilgan dastur va metodika bo‘yicha o‘tkazilishi kerak. Tajriba kran namunasining dastlabki va qabul qilish dasturlari amaldagi talablarni hisobga olgan holda tuzilgan bo‘lishi kerak. Dasturlarda sinovlarning pasport ma’lumotlariga muvofiqligi, Ko‘rik o‘tkazish, statistik va dinamik sinovlar, shuningdek strelali o‘ziyurar kranlarning barqarorligini aniqlash sinovlari ko‘zda tutilgan bo‘lishi kerak. Tajriba kran namunasining dastlabki va qabul qilish natijalari, komissiyaning takliflari va xulosalari ko‘rsatilgan bayonnoma va dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. Seriyali ishlab chiqariladigan kranlarning davriy sinovlarini, o‘rnatilgan tartibda ishlab chiqilgan va kelishilgan dastur bo‘yicha ishlab chiqaruvchi korxona o‘tkazadi. Kranlarning davriy sinovlar dasturlarida, sinovlarni kranlarga texnik rostlash sohasidagi hujjatlar va ushbu Qoidalar talablariga muvofiqligi, shuningdek ko‘z bilan nazorat, yuksiz, statistik va dinamik sinovlar, xavfsizlik asboblari va kran parametrlarini tekshirish ko‘zda tutilgan bo‘lishi kerak. Davriy sinovlarga seriyali ishlab chiqilgan kranlardan bittasi olinadi. Sinov davriyligi kranlarga o‘rnatilgan normativ hujjatlarga muvofiq bo‘lishi kerak, hujjat bo‘lmaganda uch yilda bir marotaba o‘tkazilishi lozim. Davriy sinov natijalari, komissiyaning takliflari va xulosalari ko‘rsatilgan dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. Har bir ishlab chiqilgan kran yoki uning uzellari ishlab chiqaruvchi korxonaning texnik nazorat xizmati tomonidan, ishlab chiqilgan va tasdiqlangan dastur bo‘yicha qabul qilish – topshirish sinovlaridan o‘tishi kerak. Sinov natijalari bo‘yicha xulosalar kran pasportiga kiritilgan bo‘lishi kerak. Qabul qilish-topshirish sinovlar dasturlarida, ushbu Qoidalar talablariga muvofiq, ko‘zdan kechirish nazorati, bo‘sh (yuksiz), statistik va dinamik sinovlar, xavfsizlik asboblari va kran parametrlarini tekshirish, shuningdek kranning yuradigan qismining ishlashga qobiliyati ko‘zda tutilgan bo‘lishi kerak. Ekspluatatsiya joyida yig‘iladigan kranlar uchun bu dastur texnik rostlash sohasidagi hujjatlarga muvofiq tuzilgan bo‘lishi kerak. Har bir ishlab chiqilgan yuk ko‘tarish mashinasi qo‘yidagilar bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak:
a) pasport;
b) texnik tavsif;
v) ishlatish bo‘yicha yo‘riqnoma;
g) montaj bo‘yicha yo‘riqnoma ( montaj talab qilinganda).
Yuk ko‘tarish krani yo‘riqnomasi maxsus tashkilot yoki ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan ushbu Qoidalar talablariga muvofiq ishlab chiqilgan bo‘lishi kerak. Yuk ko‘tarish kranini ekspluatatsiya qilish bo‘yicha yo‘riqnoma va boshqa eksplutatsiya qilish bo‘yicha yo‘riqnoma davlat tilida tuzilgan, rus tiliga yoki buyurtmachining talabiga ko‘ra boshqa tilga tarjima qilingan bo‘lishi kerak.
Yo‘riqnomada qo‘yidagilar ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak:
a) qismlar va mexanizmlarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash davriyligi;
b) metallkonstruksiyalarning mumkin bo‘lgan buzilishlar va ularni bartaraf etish usullari;
v) xavfsizlik asboblarini tekshirish davriyligi va usullari;
g) tormozlarni rostlash usullari;
d) tez yeyiluvchi detallar ro‘yxati va ularning yeyilish miqdori;
ye) texnik ko‘rikdan o‘tkazish tartibi;
j) greyferli va magnitli kranlar uchun greyfer va magnitni qo‘llash shartlari;
z) relsli kran yo‘lining tuzilishi va ekspluatatsiya qilish talablari;
i) ishlamaydigan holatda kranni xavfsiz xolatga keltirish bo‘yicha ko‘rsatmalar;
k) avariya xolatlarida xavfsizlik talablari;
l) kranni kapital ta’mirga yuborish uchun sabab bo‘luvchi alomatlar;
m) kranning xizmt muddati;
n) kranni xizmat ko‘rsatish va ekspluatatsiyasi bo‘yicha ko‘rsatmalar, uning konstruksiyasining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda. Ishlab chiqaruvchi korxona ekspluatatsiya qilish jarayonida kelib chiqadigan konstruksiyalar va ishlab chiqariladigan yuk ko‘tarish kranlari kamchiliklarini albatta hisobga olishi va ularni bartaraf etish choralarini ko‘rishi kerak. Aniqlangan kamchiliklar yuk ko‘tarish kranlaridan foydalanish havfsizligiga ta’sir qilsa, ishlab chiqaruvchi korxona kranni ekspluatatsiya qiluvchi barcha tashkilotlarni kamchiliklarni bartaraf qilish zarurligi va metodlari to‘g‘risida xabardor qilishi, shuningdek zarur bo‘lgan texnik xujjatlarni, almashtirish uchun zarur bo‘lgan materiallar, detallar va uzellarni jo‘natishi kerak. Yuk ko‘tarish kranlarining egasi montaj yoki ekspluatatsiya qilish jarayonida kamchiliklarni, shuningdek kranlarning ushbu Qoidalar talablariga mos emasligini bilib qolsa, ishlab chiqaruvchi tashkilotga tovarning sifatsizligi va buning natijasida ko‘rilgan zarar to‘g‘risidagi ma’lumotni (keyingisida – “nuqson ma’lumotnoma” deb yuritiladi) jo‘natishi kerak.
Horijdan keltirilgan yuk ko‘tarish kranlariga nuqson ma’lumotnomasi bevosita ishlab chiqaruvchi korxonaga jo‘natiladi. Ishlab chiqaruvchi korxona nuqson ma’lumotnomasini olganidan keyin, aniqlangan kamchiliklarni, shuningdek ishlab chiqarishda yo‘l qo‘yilgan ushbu qoidalardan chekinishlarni bartaraf etishi shart. Ishlab chiqaruvchi maxsus jurnalda kelgan nuqson ma’lumotnomasini hisobini olib borishi shart.Bunda reklamatsiya taqdim etuvchi tug‘risida ma’lumotlar, yuk ko‘tarish mashinasi zavod raqami, reklamatsiyaning qisqacha mazmuni kiritiladi. Bu jurnalda ishlab chiqaruvchi shuningdek konstruksiyalar va kran ishlab chiqarish kamchiliklari to‘g‘risidagi ma’lumotlar hisobotini olib borishi kerak. Korxona va tashkilotlarda yechib qo‘yiladigan yuk ushlash moslamalari va taralarni ishlab chiqarish texnik tartibga solish sohasidagi hujjatlar va texnologik kartalarga muvofiq ishlab chiqarilishi kerak. Payvandlashni qo‘llash holatlarida, ishlab chiqarish hujjatlarida uning bajarilishi va sifat nazorati to‘g‘risida ko‘rsatmalar bo‘lishi kerak. Yechib qo‘yiladigan yuk ushlash moslamalari (po‘lat arqon, ushlash moslamasi, traversa va boshqalar) ishlab chiqarilgandan keyin ishlab chiqaruvchi korxonada, ta’mirlangandan keyin esa (po‘lat arqondan tashqari) ta’mirlangan korxonada sinovdan o‘tkziladi. Po‘lat arqonlar ta’mirlanmaydi. Yechib qo‘yiladign yuk ushlash moslamalari ko‘rikdan o‘tishi va ularning nominal yuk ko‘tarishi quvvatidan 1,25 barobar ortiqroq yuk bilan sinovdan o‘tkazilishi kerak. Yuk ko‘tarish kranlari donador, to‘kiluvchi, va boshqa yuklarni ko‘chiradigan taralar ishlab chiqarilgandan keyin ko‘rikdan o‘tishi kerak. Taralarni yuk bilan sinovdan o‘tkazish shart emas.
Kranning konstruksiyasini yoki pasport ma’lumotlarini o‘zgartirish bilan bog‘liq ta’mirlash, montaj yoki boshqa ishlar ishlab chiqaruvchi korxona yoki maxsuslashtirilgan tashkilot bilan kelishilgan holda bajariladi. Yuk ko‘tarish kranlari va ularning elementlarining metall konstruksiyalari tayyorlash, rekonstruksiya qilish va ta’mirlash uchun materiallar texnik tomondan tartibga solish sohasidagi hujjatlarga muvofiq qo‘llanilishi kerak. Yuk ko‘tarish kranlarini tayyorlashda, rekonstruksiya qilishda va ta’mirlashda qo‘llaniladigan material sifati, material yetkazib beruvchi korxona sertifikati va kirish nazorati bilan tasdiqlangan bo‘lishi kerak. Sertifikat bo‘lmaganda, material o‘rnatilgan me’yorlarga muvofiq sinovdan o‘tkazilgandan keyin qo‘llash ruxsat etiladi.
Stansiyaning ishchi xodimlarini mexnat muxofazasini ta’minlash.
Temir yo'l stantsiyalari rahbarlari, yuk poezdlari, ishlab chiqarish maydonchalari boshliqlari, qabul qiluvchilar o'z ishlarida O'zbekiston Respublikasining mehnat xavfsizligi to'g'risidagi qonun hujjatlari, temir yo'l transportida mehnatni muhofaza qilish ishlarini tashkil etish to'g'risidagi Nizom, XTTdan ko'rsatmalar, taxalluslar va mahalliy xavfsizlik qoidalari va qoidalari hamda sanoat xavfsizligi standartlari.
Har bir yuk tarkibida ishni xavfsiz bajarish uchun mas'ul shaxslar (hunarmandlar, bo'shatilgan usta yoki qabul qiluvchilar).
Yuklarni yuklash va tushirish operatsiyalarini, tijorat operatsiyalari va yuk maydonlarini mexanizatsiyalashgan masofadan ishchilarni himoya qilish bo'yicha bilimlarni o'rgatish, o'qitish va sinovdan o'tkazish tartibi UTY yo'riqnomasi bilan tartibga solinadi. Brifing va tekshirish natijalari jurnalda belgilangan shaklda qayd etiladi.
18 yoshgacha bo'lgan va tibbiy ko'rikdan o'tgan shaxslar xavfsiz ish usullari bo'yicha o'qitilib, amaldagi standartlar, qoidalar va mehnat muhofazasi bo'yicha yo'riqnomalar bo'yicha bilimga ega bo'lib, ularni qayta ishlashga ruxsat beriladi. Ishlab chiqarish maydonchalarida xavfsizlik qoidalari va xavfsiz ishlash usullari bo'yicha xavfsizlik materiallari, albomlar va plakatlar yaratiladi.
Stansiya boshliqlari, ishlab chiqarish joylari rahbarlari va yuk hududlari rahbarlari bilan birgalikda stansiyalarning yo'llari va yuk hududlari, shuningdek avtoulovlar xaritalari orqali xodimlarning xavfsiz o'tishlari uchun sxemalar ishlab chiqadi. Sxemalar har bir xodimga etkazilishi kerak va yo'llarning barcha yo'nalishlari bo'ylab belgilanishi kerak.
Binoda jarohatlar uchun dastlabki yordam ko'rsatish bo'yicha ko'rsatmalar berilishi kerak. Qabul qiluvchi qurbonlarga birinchi yordam berishi kerak.
Qishki holatlarda yuklarni tushirish va tushirish joylarida jarohatlarning oldini olish va normal ish sharoitlarini ta'minlash uchun maxsus tadbirlar amalga oshiriladi: qor va muzdan o'tish yo'llari, yo'l o'tkazgichlar, uchish-qo'nish yo'laklari, ish joylari, zımpara va boshqalar.
Yuk hududi xodimlari maxsus mahsulotlar, chang va toksik moddalar bilan ishlaydigan yoki normal ish muhitidan chetga chiqadigan sharoitlarda maxsus kiyim va shaxsiy himoya vositalari bilan ta'minlanishi kerak.
Stantsiyalarda va jamoat joylarida bo'lmagan temir yo'llarda avtomobillar va transport vositalarini o'rnatish, tushirish, qayta ishlashga faqat ushbu ishlar uchun javobgar shaxsning ko'rsatmasiga yo'l qo'yiladi.
Tovarlarni qabul qiluvchisi yuklarni va mexanizatorlar guruhlarining ishlarini boshqaradi, yuk operatsiyalari tartibini va tartibini belgilaydi, tushirish vaqtida o'lchovlarga rioya etilishini kuzatib boradi, narvonlarni o'rnatish, o'tish ko'prigi, yuklarni to'g'ri qadoqlash, begona ob'ektlardan parchalar va yo'llarni tozalash, qoldiq, muz, qor va hokazo. U jamoat joylarida yuklash-tushirish operatsiyalari olib boriladigan yo'llarning ko'chma signallari bilan qasr qilishni va ruxsat etilmagan shaxslarni ish joylarini topishga xalaqit berishga majburdir.
Yuk qabul qilish uchun qabul qiluvchiga xavfsizlik talablari yukni qabul qiluvchi xodimning ish joyini belgilaydi, bu erda umumiy ko'rsatmalarga qo'shimcha ravishda ish joyini saqlash, temir yo'llarda xavfsizlik choralari, elektr xavfsizligi choralari va yuklarni yuklash va tushirish uchun umumiy xavfsizlik talablari ko'rsatiladi. konteyner punktida ishlayotganida xavfli tovarlarni yuklash va tushirish vaqtida xavfsizlik talablari, transport vositasi orqali ishlaydi.
Avtotransportlarni yuklash va tushirishni boshlash uchun ruxsat berilgandan so'ng, o'rnatish va tushirish operatsiyalari amalga oshiriladigan yo'llarning ko'chma signallari bilan muhofaza qilingandan keyin saqlanadi.
Manevralarni ishlab chiqarishda yuklash va tushirish operatsiyalarini bajarmang. Yuklarni ko'tarish punktlarida yuk tushirish paytida yukni tushirishda barcha xodimlarni ogohlantirish kerak, ko'priklar va boshqa qurilmalar olib tashlanganligiga ishonch hosil qiling, vagonlardagi yuklangan yuklar aniqlanadi, mashinaning eshiklari ishga tushishidan oldin yopiladi.
Yuklarni tushirish va tushirish joylarida vagonlarning harakatlanishini qo'lda istisno holatlarda yo'lning faqat gorizontal qismida javobgar shaxsning, tayinlangan stantsiyaning yoki yuk hududlari boshlig'ining bevosita nazorati ostida bitta yuklangan yoki ikkita bo'sh vagonlar miqdorida ruxsat etiladi.


XULOSA
Biz ushbu bitiruv malakaviy ishda Yog‘och maxsulotlari uning xususiyatlari, ortishtushirish usullarini ko‘rib chiqdik. Yuk stansiyasida, bir sutka davomida turli xil ko‘rinishda bizga yetib keladigan va qayta ishlab jo‘natiladigan yuklar uchun zarur bo‘lgan vagonlar miqdorini aniqlab oldik. Keyingi navbatda ortish joylaridan marshrutlashtirish rejasini variantlar bo‘yicha ishlab chiqdik. Ya'ni ‘‘jo‘natuvchi’’ va ‘‘pog‘onasimon’’ usullarda. Hisob kitoblardan so‘ng yo‘nalishlar bo‘yicha yo‘l safaridagi texnik stansiyalardagi iqtisodni aniqladik. Yuqoridagi iqtisodiy hisob kitoblarimizdan ko‘rinib turibdiki bizda pog‘onasimon marshrut samarali bo‘lib chiqdi. Natijalar asosida bir sutkalik bizga keladigan poyezdlar 3 ta bo‘lib, ular quyidagi tartib asosida raqamlangan 3601, 3603, 3605. Bu poezdlarni qayta ishlab biz 2102, 3602 va 3604 jo‘natish uchun ketma-ket ravishda tuzib oldik. Sutkalik grafik ish rejamizda poezdlarni qabul qilishdan boshlab joʻnatib yuborishgacha bo‘lgan ish tartibini batafsil ravishda grafikda aks ettirdik. Asosiy xulosa o‘rnida biz, poyezdlarni qayta ishlash jarayonini iloji boricha texnik va iqtisodiy tomonlama samarali tashkil etish zarur ekanligini, qolaversa sutkalik ish grafigida ham ish jarayonini vaqtni tejagan xolatda tashkillashtirish muxim ekanligini ko‘rib chiqdik. Bundan tashqari biz yuk saroyiga kerakli bo‘lgan omborlar hamda unga kerak bo‘ladigan uskunalar haqida tanishdik hamda hisob-kitob qildik.
Ushbu bitiruv malakaviy ishda topshiriq asosida saralash stansiyasi va unga tutashgan shoxobcha yo‘llarini ishini samarali tashkil etish vazifalara ko‘rib chiqildi.